Clip Một người bị coi là phạm tội khi người đó: ?
Kinh Nghiệm về Một người bị xem là phạm tội khi người đó: 2022
HỌ VÀ TÊN NỮ đang tìm kiếm từ khóa Một người bị xem là phạm tội khi người đó: được Update vào lúc : 2022-09-06 05:10:08 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi đọc tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha.
Về người bị buộc tội theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự Việt Nam năm 2015
10/05/2022
TS. NGÔ VĂN VỊNH
Học viện Chính trị công an nhân dân,
HỒ VIỆT PHƯƠNG,
Trưởng Công an xã Song Phương, Hoài Đức, Tp Hà Nội Thủ Đô.
Từ viết tắt In trang Gửi tới bạn
Tóm tắt: Trong phạm vi nội dung bài viết này, tác giả trình bày, phân tích làm rõ khái niệm về người bị buộc tội, một số trong những quyền của người bị buộc tội, chỉ ra những tồn tại, hạn chế và vướng mắc trong quy định về quyền của người bị buộc tội trong Bộ luật Tố tụng hình sự (TTHS) năm 2015;trên cơ sở đó, kiến nghị sửa đổi, tương hỗ update một số trong những quy định của Bộ luật TTHS năm 2015 cho phù hợp.
Từ khóa: Người bị buộc tội, người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, Bộ luật Tố tụng hình sự.
Abstract: In the scope of this article, the author provides introduction, analysis and clarifications of the concept of the accused, some of the rights of the accused, gives out the shortcomings, limitations and issues in the regulations on the rights of the accused in the Code on Criminal Procedure of 2015; on that basis, it is also recommended to improve a number of provisions of the Code on Criminal Procedure of 2015 as appropriate.
Keywords: The accused persons, the arrests, the detainees, the defendants, the defendants, the Code of Criminal Procedure.
Thuật ngữ “người bị buộc tội” lần đầu tiên xuất hiện trong Hiến pháp năm 2013 thông qua quy định tại Điều 31[1]. Để rõ ràng hóa quy định về người bị buộc tội trong Hiến pháp năm 2013, Bộ luật TTHS năm 2015 đã có nhiều quy định rõ ràng liên quan trực tiếp đến người bị buộc tội, trong đó có việc lý giải thuật ngữ “người bị buộc tội” và xác định những quyền, trách nhiệm và trách nhiệm của người bị buộc tội.
Trên cơ sở những quy định về người bị buộc tội trong Bộ luật TTHS năm 2015, tác giả trao đổi và kiến nghị một số trong những vấn đề rõ ràng sau:
1. Khái niệm người bị buộc tội
Điểm đ khoản 1 Điều 4 Bộ luật TTHS năm 2015 đã đưa ra lý giải (khái niệm) về người bị buộc tội như sau: “Người bị buộc tội gồm người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo”. Có thể thấy, nội hàm của khái niệm người bị buộc tội mới chỉ tạm dừng ở hình thức liệt kê với tư cách là những chủ thể tham gia TTHS mà chưa làm rõ được một cách khái quát nội dung về những thành tố tạo nên chủ thể đó[2]. Do đó, thiết yếu phải nghiên cứu và phân tích và tìm ra một khái niệm thống nhất về người bị buộc tội để có cơ sở xác định đúng chuẩn địa vị pháp lý của tớ.
Trước hết, phải xác định người bị buộc tội là người hoặc pháp nhân thương mại bị tình nghi thực hiện tội phạm[3]. Tuy nhiên, họ không phải bị tình nghi thực hiện tội phạm một cách thiếu địa thế căn cứ, mà sự tình nghi này phải được đặt trong một tiến trình TTHS theo luật định. Việc tình nghi trong TTHS khác hoàn toàn với sự ngờ vực hay suy đoán mang tính chất chất chủ quan, cảm tính của thành viên con người với con người trong đời sống xã hội. Trong trường hợp này, người hoặc pháp nhân thương mại bị tình nghi thực hiện tội phạm được đặt trong thực trạng họ bị cơ quan, người dân có thẩm quyền nhờ vào những địa thế căn cứ trên thực tế để xác định rằng họ là chủ thể đã thực hiện hành vi có tín hiệu tội phạm hoặc đã thực hiện hành vi phạm tội được Bộ luật hình sự quy định. Không chỉ tạm dừng ở đó, người bị buộc tội phải là người hoặc pháp nhân thương mại đã bị cơ quan, người dân có thẩm quyền đưa ra một quyết định tố tụng rõ ràng như: Lệnh bắt; quyết định tạm giữ; quyết định khởi tố bị can; quyết định truy tố; quyết định đưa vụ án ra xét xử… Các quyết định này dù là để thể hiện việc áp dụng một giải pháp ngăn ngừa, giải pháp cưỡng chế hay là một quyết định tố tụng được luật định theo những quá trình tố tụng rất khác nhau thì đều gắn với chủ thể bị buộc tội và họ có những quyền, trách nhiệm và trách nhiệm, họ trở thành người tham gia tố tụng.
Trở lại cách lý giải thuật ngữ “người bị buộc tội” tại điểm đ khoản 1 Điều 4 Bộ luật TTHS năm 2015, hoàn toàn có thể thấy người bị buộc tội chỉ gồm có người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo. Tác giả nhận định rằng, phạm vi những người dân được xác định là người bị buộc tội như vậy là gần đầy đủ; theo đó, cần tương hỗ update thêm khắp cơ thể bị giữ trong trường hợp khẩn cấp cũng là người bị buộc tội. Bởi lẽ:
Thứ nhất, người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, dù với tối đa là 12 giờ[4], nhưng theo những trường hợp giữ người trong trường hợp khẩn cấp được quy định tại khoản 1 Điều 110 Bộ luật TTHS năm 2015[5], thì người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp là người đã thực hiện hành vi có tín hiệu tội phạm hoặc đã thực hiện hành vi phạm tội được Bộ luật hình sự quy định.
Thứ hai, Điều 58 Bộ luật TTHS năm 2015 có quy định quyền và trách nhiệm và trách nhiệm pháp lý của người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp và người bị bắt[6] là như nhau. Trong số đó, người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp có quyền “Trình bày lời khai, trình bày ý kiến, không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận mình có tội”[7]; quyền “Tự bào chữa, nhờ người bào chữa”[8]. Qua nghiên cứu và phân tích đã cho tất cả chúng ta biết, đây đều là những quyền rất cơ bản của người bị buộc tội[9]. Hơn nữa, theo khoản 1 Điều 72 Bộ luật TTHS năm 2015: “Người bào chữa là người được người bị buộc tội nhờ bào chữa hoặc cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng chỉ định và được cơ quan, người dân có thẩm quyền tiến hành tố tụng tiếp nhận việc đăng ký bào chữa”. Rõ ràng, nếu người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp không phải là người bị buộc tội thì quy định về quyền “Tự bào chữa, nhờ người bào chữa” xích míc với quy định về người bào chữa nêu trên.
Do đó, tác giả nhận định rằng, người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp cũng là người bị buộc tội. Tóm lại với sự phân tích nêu trên, hoàn toàn có thể hiểu khái niệm người bị buộc tội như sau: Người bị buộc tội là người hoặc pháp nhân thương mại mà cơ quan, người dân có thẩm quyền, bằng quyết định tố tụng, xác lập tư cách của tớ là người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự khi có địa thế căn cứ nhận định rằng họ đã thực hiện hành vi có tín hiệu tội phạm, hoặc đã thực hiện hành vi phạm tội.
2. Quyền và trách nhiệm và trách nhiệm pháp lý của người bị buộc tội
2.1. Những hạn chế, chưa ổn
Với cách tiếp cận và quan niệm về người bị buộc tội nêu trên thì quyền và trách nhiệm và trách nhiệm pháp lý của người bị buộc tội được thể hiện thông qua quyền và trách nhiệm và trách nhiệm pháp lý của người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo. Qua nghiên cứu và phân tích những quyền và trách nhiệm và trách nhiệm này đã cho tất cả chúng ta biết một số trong những hạn chế, chưa ổn như sau:
Thứ nhất, về quyền được thông báo, lý giải về quyền và trách nhiệm và trách nhiệm.
Đây là quyền được quy định chung đối với tất khắp cơ thể bị buộc tội gồm có quyền của người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo. Về thời điểm thông báo, lý giải quyền và trách nhiệm và trách nhiệm đối với từng loại người bị buộc tội được quy định như sau:
- Đối với người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, khoản 3 Điều 110 Bộ luật TTHS năm 2015 quy định: “Việc thi hành lệnh giữ người trong trường hợp khẩn cấp phải theo đúng quy định tại khoản 2 Điều 113 của Bộ luật này” và theo khoản 2, Điều 113 Bộ luật TTHS năm 2015 thì: “Người thi hành lệnh, quyết định phải đọc lệnh, quyết định; lý giải lệnh, quyết định, quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của người bị bắt và phải lập biên bản về việc bắt; giao lệnh, quyết định cho những người dân bị bắt”. Từ những quy định trên hoàn toàn có thể thấy, Bộ luật TTHS năm 2015 mới chỉ quy định về việc lý giải quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp[10] mà không quy định việc thông báo quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của tớ.
- Đối với người bị tạm giữ, họ được thông báo, lý giải về quyền và trách nhiệm và trách nhiệm khi cơ quan, người dân có thẩm quyền thi hành quyết định tạm giữ[11].
- Đối với bị can, khoản 5, Điều 179 Bộ luật TTHS năm 2015[12] chỉ quy định về thời điểm lý giải quyền và trách nhiệm và trách nhiệm đối với họ là lúc cơ quan, người dân có thẩm quyền giao cho họ quyết định khởi tố bị can, quyết định phê chuẩn quyết định khởi tố bị can mà không quy định về việc thông báo quyền và trách nhiệm và trách nhiệm cho bị can.
- Đối với người bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang và người bị bắt theo quyết định truy nã thì pháp luật TTHS lại không quy định trực tiếp về thời điểm thông báo, lý giải về quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của tớ. Chẳng hạn, đối với người bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang, Khoản 1 Điều 114 Bộ luật TTHS năm 2015[13] chỉ quy định Cơ quan điều tra, cơ quan được giao trách nhiệm tiến hành một số trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí điều tra phải lấy lời khai ngay và sau đó phải ra quyết định tạm giữ hoặc trả tự do cho những người dân bị bắt mà không đề cập đến việc thông báo, lý giải quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của người bị bắt. Tương tự đối với người bị bắt theo quyết định truy nã, khoản 2 Điều 114 Bộ luật TTHS năm 2015[14] cũng chỉ quy định sau khi lấy lời khai người bị bắt, Cơ quan điều tra phải thông báo ngay cho Cơ quan đã ra quyết định truy nã đến nhận người bị bắt mà không đề cập đến việc thông báo, lý giải quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của người bị bắt.
- Đối với bị cáo, pháp luật TTHS hiện hành không quy định bị cáo được thông báo, lý giải về quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của tớ khi được giao quyết định đưa vụ án ra xét xử[15], mà người ta chỉ được biết quyền này ở phần thủ tục khai mạc phiên tòa[16]. Quy định này dẫn đến tình trạng bị cáo không làm rõ được quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của tớ trước khi mở phiên tòa; đến khi khai mạc phiên tòa mới hiểu và đưa ra những yêu cầu thì nhiều trường hợp không được xem xét xử lý và xử lý.
Thứ hai, về quyền tự bào chữa, nhờ người bào chữa.
Theo quy định của Bộ luật TTHS năm 2015, tất khắp cơ thể bị buộc tội đều có quyền tự bào chữa, nhờ người bào chữa[17]. Tuy nhiên, khoản 1 Điều 76 Bộ luật TTHS năm 2015 có quy định về việc chỉ định người bào chữa:
“Trong những trường hợp sau đây nếu người bị buộc tội, người đại diện hoặc người thân trong gia đình thích của tớ không mời người bào chữa thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải chỉ định người bào chữa cho họ:
a) Bị can, bị cáo về tội mà Bộ luật hình sự quy định mức cao nhất của khung hình phạt là 20 năm tù, tù chung thân, tử hình;
b) Người bị buộc tội có nhược điểm về thể chất mà không thể tự bào chữa; người dân có nhược điểm về tâm thần hoặc là người dưới 18 tuổi”.
Với quy định này hoàn toàn có thể thấy, ngoài quyền tự bào chữa, nhờ người bào chữa thì người bị buộc tội còn tồn tại quyền được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng chỉ định người bào chữa cho họ trong những trường hợp luật định.
Thứ ba, về quyền khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng của người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, người bị tạm giữ.
Theo điểm h khoản 1 Điều 58 Bộ luật TTHS năm 2015 thì người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang và người bị bắt theo quyết định truy nã có quyền: “Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trong việc giữ người, bắt người”. Tuy nhiên, theo khoản 2 Điều 110 Bộ luật TTHS năm 2015, những người dân dân có thẩm quyền ra lệnh giữ người trong trường hợp khẩn cấp, ngoài những người dân dân có thẩm quyền tiến hành tố tụng còn tồn tại khắp cơ thể chỉ huy tàu bay, tàu biển khi tàu bay, tàu biển đã rời sân bay, bến cảng. Ngoài ra đối với việc bắt người phạm tội quả tang và bắt người đang bị truy nã, có rất nhiều chủ thể tham gia vào việc bắt người như: Người bắt giữ[18]; cơ quan Công an, Viện kiểm sát, Ủy ban nhân dân nơi sớm nhất[19]; Cơ quan điều tra nhận người bị bắt… Như vậy, nếu quy định người bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang và người bị bắt theo quyết định truy nã chỉ có quyền khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trong việc bắt người là gần đầy đủ.
Tương tự như vậy, việc quy định người bị tạm giữ có quyền “Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người dân có thẩm quyền tiến hành tố tụng về việc tạm giữ”[20]là gần đầy đủ bởi theo quy định tại khoản 2, Điều 117 Bộ luật TTHS năm 2015[21] thì những người dân dân có thẩm quyền ra quyết định tạm giữ, ngoài những người dân dân có thẩm quyền tiến hành tố tụng còn tồn tại có khắp cơ thể chỉ huy tàu bay, tàu biển khi tàu bay, tàu biển đã rời sân bay, bến cảng.
Thứ tư, về quyền đề nghị thay đổi người dân có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
Theo những quy định về người bị buộc tội trong Bộ luật TTHS năm 2015 (từ Điều 58 đến Điều 61), bị can, bị cáo đều có quyền đề nghị thay đổi người dân có thẩm quyền tiến hành tố tụng[22], còn người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt và người bị tạm giữ không còn quyền này. Tuy nhiên, theo Điều 50 Bộ luật TTHS năm 2015 thì người bị tạm giữ cũng luôn có thể có quyền đề nghị thay đổi người dân có thẩm quyền tiến hành tố tụng[23]. Như vậy, hoàn toàn có thể thấy sự thiếu thống nhất trong quy định của pháp luật TTHS về vấn đề này.
2.2. Một số kiến nghị
Trên cơ sở những hạn chế, chưa ổn nêu trên, tác giả kiến nghị sửa đổi, tương hỗ update một số trong những vấn đề sau:
Thứ nhất, đối với quyền được thông báo, lý giải về quyền và trách nhiệm và trách nhiệm.
Đối với người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, cần tương hỗ update việc thông báo quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của tớ. Theo đó, tác giả kiến nghị sửa đổi, tương hỗ update khoản 2 Điều 113 Bộ luật TTHS năm 2015 như sau:
“Người thi hành lệnh, quyết định phải đọc lệnh, quyết định; lý giải lệnh, quyết định, thông báo, lý giải quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của người bị bắt và phải lập biên bản về việc bắt; giao lệnh, quyết định cho những người dân bị bắt”[24].
Tương tự như vậy, đối với bị can, cũng cần phải tương hỗ update việc thông báo quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của tớ; theo đó cần sửa đổi, tương hỗ update khoản 5 Điều 179 Bộ luật TTHS năm 2015 như sau:
“Sau khi nhận được quyết định phê chuẩn quyết định khởi tố bị can hoặc quyết định khởi tố bị can của Viện kiểm sát, Cơ quan điều tra phải giao ngay quyết định khởi tố bị can, quyết định phê chuẩn quyết định khởi tố bị can và thông báo, lý giải quyền, trách nhiệm và trách nhiệm cho bị can”.
Đối với người bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang và người bị bắt theo quyết định truy nã, cần tương hỗ update việc thông báo, lý giải quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của tớ. Theo đó, tác giả kiến nghị sửa đổi, tương hỗ update những khoản 1, 2 Điều 114 Bộ luật TTHS năm 2015 như sau:
“1. Sau khi giữ người trong trường hợp khẩn cấp,bắt người hoặc nhận người bị giữ, bị bắt, Cơ quan điều tra, cơ quan được giao trách nhiệm tiến hành một số trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí điều tra phải lấy lời khai ngay và trong thời hạn 12 giờ phải ra quyết định tạm giữ hoặc trả tự do cho những người dân bị bắt. Đối với người bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang, sau khi bắt hoặc nhận người bị bắt, trước khi lấy lời khai, Cơ quan điều tra, cơ quan được giao trách nhiệm tiến hành một số trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí điều tra phải thông báo, lý giải quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của tớ theo quy định tại Điều 58 của Bộ luật này.
2. Sau khi thông báo, lý giải quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của người bị bắt theo quyết định truy nã và lấy lời khai của tớ thì Cơ quan điều tra nhận người bị bắt phải thông báo ngay cho Cơ quan đã ra quyết định truy nã đến nhận người bị bắt...”[25].
Đối với bị cáo, để bảo vệ cho bị cáo biết và làm rõ về những quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của tớ cần quy định việc thông báo, lý giải quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của bị cáo khi giao quyết định đưa vụ án ra xét xử cho bị cáo. Nói cách khác, khoản 1 Điều 286 Bộ luật TTHS năm 2015 cần phải sửa đổi, tương hỗ update như sau:
“Quyết định đưa vụ án ra xét xử đượcgiao cho bị cáo hoặc người đại diện của tớ; gửi cho những người dân bào chữa, bị hại, đương sự chậm nhất là 10 ngày trước khi mở phiên tòa. Khi giao quyết định đưa vụ án ra xét xử cho bị cáo phải thông báo, lý giải quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của bị cáo theo quy định tại Điều 61 của Bộ luật này…”.
Thứ hai, đối với quyền tự bào chữa, nhờ người bào chữa.
Để đảm bảo tính thống nhất, cần tương hỗ update quyền được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng chỉ định người bào chữa cho những người dân bị buộc tội trong những trường hợp luật định trong quy định về quyền của tớ. Theo đó, điểm g khoản 1 Điều 58; điểm d khoản 2 Điều 59; điểm h khoản 2 Điều 60; điểm g khoản 2 Điều 61 Bộ luật TTHS năm 2015 cần phải sửa đổi, tương hỗ update như sau:
“Tự bào chữa, nhờ người bào chữa hoặc được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng chỉ định người bào chữa cho họ trong những trường hợp do Bộ luật này quy định”.
Thứ ba, đối với quyền khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng của người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, người bị tạm giữ.
Như đã phân tích, để đảm bảo tính đầy đủ, cần tương hỗ update quy định quyền của người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, người bị tạm giữ trong việc khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người dân có thẩm quyền nói chung trong việc giữ người, bắt người, tạm giữ. Theo đó, tác giả kiến nghị sửa đổi, tương hỗ update điểm h khoản 1 Điều 58 Bộ luật TTHS năm 2015 như sau:
“Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền trong việc giữ người, bắt người”.
Tương tự, cần sửa đổi, tương hỗ update điểm g khoản 2 Điều 59 Bộ luật TTHS năm 2015 như sau:
“Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người dân có thẩm quyền về việc tạm giữ”.
Thứ tư, đối với quyền đề nghị thay đổi người dân có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
Để đảm bảo sự thống nhất với quy định tại Điều 50 Bộ luật TTHS năm 2015 về quyền đề nghị thay đổi người dân có thẩm quyền tiến hành tố tụng của người bị tạm giữ, cần bổ sungquyền “đề nghị thay đổi người dân có thẩm quyền tiến hành tố tụng” đối với người bị tạm giữ trong khoản 2 Điều 59 Bộ luật TTHS năm 2015./.
[1] “Điều 31.
1. Người bị buộc tội được xem là vô tội cho tới lúc được chứng tỏ theo trình tự luật định và có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực hiện hành pháp luật.
2. Người bị buộc tội phải được Tòa án xét xử kịp thời trong thời hạn luật định, công minh, công khai minh bạch. Trường hợp xét xử kín theo quy định của luật thì việc tuyên án phải được công khai minh bạch…”.
[2] Khái niệm về một số trong những người dân tham gia tố tụng trong Bộ luật TTHS năm 2015 đã khái quát được nội dung của những thành tố cấu trúc nên chủ thể đó như: “Bị can là người hoặc pháp nhân bị khởi tố về hình sự” (Khoản 1 Điều 60); “Bị cáo là người hoặc pháp nhân đã bị Tòa án quyết định đưa ra xét xử” (Khoản 1 Điều 61); “Bị hại là thành viên trực tiếp bị thiệt hại về thể chất, tinh thần, tài sản hoặc là cơ quan, tổ chức bị thiệt hại về tài sản, uy tín do tội phạm gây ra hoặc đe dọa gây ra” (Khoản 1 Điều 62); “Người làm chứng là người biết được những tình tiết liên quan đến nguồn tin về tội phạm, về vụ án và được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng triệu tập đến làm chứng” (Khoản 1 Điều 66); “Người tận mắt tận mắt chứng kiến là người được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng yêu cầu tận mắt tận mắt chứng kiến việc tiến hành hoạt động và sinh hoạt giải trí tố tụng theo quy định của Bộ luật này” (Khoản 1 Điều 67);…
[3] Việc xác định rõ ràng người bị buộc tội là người hoặc pháp nhân thương mại còn tùy thuộc vào tư cách tham gia tố tụng rõ ràng của tớ trong vụ án. Theo đó, người bị bắt không thể là pháp nhân thương mại vì giải pháp ngăn ngừa không áp dụng đối với pháp nhân thương mại (Bộ luật TTHS năm 2015 chỉ quy định giải pháp cưỡng chế đối với pháp nhân thương mại mà không quy định áp dụng giải pháp ngăn ngừa). Cũng tương tự, người bị tạm giữ, theo quy định tại khoản 1 Điều 59 Bộ luật TTHS năm 2015, là người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang, bị bắt theo quyết định truy nã hoặc người phạm tội tự thú, đầu thú và đối với họ đã có quyết định tạm giữ. Cho nên người bị tạm giữ cũng không thể là pháp nhân thương mại vì không áp dụng giải pháp ngăn ngừa đối với pháp nhân thương mại. Còn bị can hoàn toàn có thể là người hoặc pháp nhân thương mại (Xem khoản 1 Điều 60 Bộ luật TTHS năm 2015), bị cáo cũng hoàn toàn có thể là người hoặc pháp nhân thương mại (Xem khoản 1 Điều 61 Bộ luật TTHS năm 2015); bởi lẽ, bị can và bị cáo hoàn toàn có thể bị áp dụng hoặc không biến thành áp dụng giải pháp ngăn ngừa.
[4] Xem khoản 4, Điều 110 Bộ luật TTHS năm 2015
[5] “Khi thuộc một trong những trường hợp khẩn cấp sau đây thì được giữ người:
a) Có đủ địa thế căn cứ để xác định người đó đang sẵn sàng sẵn sàng thực hiện tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng;
b) Người cùng thực hiện tội phạm hoặc bị hại hoặc người xuất hiện tại nơi xảy ra tội phạm chính mắt nhìn thấy và xác nhận đúng là người đã thực hiện tội phạm mà xét thấy cần ngăn ngừa ngay việc người đó trốn;
c) Có dấu vết của tội phạm ở người hoặc tại chỗ ở hoặc nơi thao tác hoặc trên phương tiện của người bị nghi thực hiện tội phạm và xét thấy cần ngăn ngừa ngay việc người đó trốn hoặc tiêu hủy chứng cứ”.
[6] Người bị bắt là người bị buộc tội.
[7] Xem điểm d khoản 1 Điều 58 Bộ luật TTHS năm 2015.
[8] Xem điểm g khoản 1 Điều 58 Bộ luật TTHS năm 2015.
[9] Những người bị buộc tội (người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo) đều có những quyền này. Qua nghiên cứu và phân tích những quy định khác của Bộ luật TTHS năm 2015, ngoài người bị buộc tội thì chỉ có người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp phép mới có những quyền này.
[10] Thời điểm lý giải quyền và trách nhiệm và trách nhiệm là lúc cơ quan, người dân có thẩm quyền thi hành lệnh giữ người trong trường hợp khẩn cấp.
[11] Khoản 3 Điều 117 Bộ luật TTHS năm 2015 quy định: “Người thi hành quyết định tạm giữ phải thông báo, lý giải quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của người bị tạm giữ quy định tại Điều 59 của Bộ luật này”.
[12] “Sau khi nhận được quyết định phê chuẩn quyết định khởi tố bị can hoặc quyết định khởi tố bị can của Viện kiểm sát, Cơ quan điều tra phải giao ngay quyết định khởi tố bị can, quyết định phê chuẩn quyết định khởi tố bị can và lý giải quyền, trách nhiệm và trách nhiệm cho bị can”.
[13] “Sau khi giữ người trong trường hợp khẩn cấp,bắt người hoặc nhận người bị giữ, bị bắt, Cơ quan điều tra, cơ quan được giao trách nhiệm tiến hành một số trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí điều tra phải lấy lời khai ngay và trong thời hạn 12 giờ phải ra quyết định tạm giữ hoặc trả tự do cho những người dân bị bắt”.
[14] “Sau khi lấy lời khai người bị bắt theo quyết định truy nã thì Cơ quan điều tra nhận người bị bắt phải thông báo ngay cho Cơ quan đã ra quyết định truy nã đến nhận người bị bắt…”.
[15] Khoản 1 Điều 286 Bộ luật TTHS năm 2015 chỉ quy định: “Quyết định đưa vụ án ra xét xử đượcgiao cho bị cáo hoặc người đại diện của tớ; gửi cho những người dân bào chữa, bị hại, đương sự chậm nhất là 10 ngày trước khi mở phiên tòa…” mà không đề cập đến việc thông báo, lý giải về quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của bị cáo.
[16] Khoản 3 Điều 301 Bộ luật TTHS năm 2015 quy định: “Chủ tọa phiên tòa kiểm tra lại sự xuất hiện của những người dân xuất hiện tại phiên tòa theo giấy triệu tập của Tòa án và kiểm tra lý lịch, phổ biến quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của tớ”.
[17] Xem những điểm g khoản 1, Điều 58; điểm d khoản 2 Điều 59; điểm h khoản 2 Điều 60; điểm g khoản 2 Điều 61 Bộ luật TTHS năm 2015.
[18] Theo khoản 1 Điều 111 và khoản 1 Điều 112 Bộ luật TTHS năm 2015 thì bất kỳ ai cũng luôn có thể có quyền bắt người phạm tội quả tang và người đang bị truy nã.
[19] Theo khoản 1 những điều 111, 112 Bộ luật TTHS năm 2015, những đơn vị này phải lập biên bản tiếp nhận và giải ngay người bị bắt hoặc báo ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.
[20] Xem điểm g khoản 2 Điều 59 Bộ luật TTHS năm 2015.
[21] “Những người dân có thẩm quyền ra lệnh giữ người quy định tại khoản 2 Điều 110 của Bộ luật này còn có quyền ra quyết định tạm giữ…”.
[22] Xem điểm g khoản 2 Điều 60; điểm d khoản 2 Điều 61 Bộ luật TTHS năm 2015.
[23] “Điều 50. Người có quyền đề nghị thay đổi người dân có thẩm quyền tiến hành tố tụng
1. Kiểm sát viên.
2. Người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự và người đại diện của tớ.
3. Người bào chữa, người bảo vệ quyền và quyền lợi hợp pháp của bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự”.
[24] Việc sửa đổi, tương hỗ update này đồng thời cũng đảm bảo quyền được thông báo, lý giải về quyền và trách nhiệm và trách nhiệm của người bị bắt là bị can, bị cáo.
[25] Có một số trong những ý kiến nhận định rằng nên phải hiểu việc thông báo, lý giải về quyền và trách nhiệm và trách nhiệm đối với người bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang và người bị bắt theo quyết định truy nã được thực hiện khi lấy lời khai đối với họ. Tuy nhiên, Bộ luật TTHS năm 2015 không quy định về trình tự, thủ tục lấy lời khai đối với người bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang và người bị bắt theo quyết định truy nã nên không còn cơ sở pháp lý để xác định nhận định trên.
(Nguồn tin: Bài viết được đăng tải trên Ấn phẩm Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp số 03 +04 (427+428), tháng 2/2022.)
Tải thêm tài liệu liên quan đến nội dung bài viết Một người bị xem là phạm tội khi người đó: