Hướng Dẫn Sáng tạo nghệ thuật la quá trình phản ánh và tái tạo hiện thực ?
Mẹo Hướng dẫn Sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ la quá trình phản ánh và tái tạo hiện thực Chi Tiết
Bùi Trường Sơn đang tìm kiếm từ khóa Sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ la quá trình phản ánh và tái tạo hiện thực được Cập Nhật vào lúc : 2022-08-29 20:30:05 . Với phương châm chia sẻ Bí quyết về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi tham khảo Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha.Về hiện thực trong văn chương
Hiện thực trong văn chương không phải là câu truyện mới mẻ, cũng lại chưa bao giờ cũ, nhất là trong toàn cảnh nhiều thể nghiệm nghệ thuật và thẩm mỹ mớiđang làm giãn nở khái niệm hiện thực,đòi hỏi tất cả chúng ta phải nhìn nhận vấnđề này một cách mềm mại và mượt mà hơn,đầyđủ hơn, và quan trọng là phù hợp vớiđặc thù của quy mô văn học - nghệ thuật và thẩm mỹ ngôn từ.
Có thời chúng tađãđề cao hiện thực như thể một tiêu chí, tiêu chuẩn của văn học nghệ thuật và thẩm mỹ. Hiện thựcđóđược hiểu như thể một dạng mô phỏng, phản ánh, kiến thiết thực tại trong văn học, sao cho nó vừa khít với thực tại khách quan. Mô hình phản ánh luận kéo dãn trong văn học nghệ thuật và thẩm mỹ là cơ sở cho lối viết, lối biểu tả này.Ở một khía cạnh nàođó, trong nhữngđòi hỏi thiết thực với những trách nhiệm rõ ràng mà văn học nghệ thuật và thẩm mỹ tham gia, quy mô phản ánh luậnđã có hiệu suất cao rõ rệt trong việc khắc họa chân dung môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường, chân dung con người. Tuy nhiên,đó chưa phải là toàn bộ hiện thực trong văn chương - hiểu theo nghĩađầyđủ nhất của khái niệm này.
Hiện thực trong văn chương (hoàn toàn có thể mở rộng ra là trong nghệ thuật và thẩm mỹ) là hiện thực của tư tưởng, hiện thực của tinh thần. Hiểu như vậy, nghĩa là chúng tađã nới rộng cácđường biên, ranh giới,để thâu tóm, bao quát những diễn biến dù là trừu tượng nhất, tinh vi nhất hay phi lý, kỳ lạ nhất của trí tưởng con người,đượcđịnh hình trong văn chương. Khi A.Einstein nói:“Thế giới như tôi thấy”; khi P.Picasso bày tỏ“tôi vẽ cái mà tôi thấy, không vẽ cái mà người khác thấy”; khi F.Kafka viết về một thế giới phi lý, giăngđầy những hình tượng, những lớp nghĩa chồng lấn, văn chương nghệ thuậtđã cất tiếng một cách mạnh mẽ và tự tin về việc nó không chép lại, mô phỏng hiện thực một cách máy móc. Hiện thực của văn học nghệ thuật và thẩm mỹ là hiện thực bên trong, là trí tưởng tượng vô biên của con người.Ở Việt Nam, Hàn Mặc Tử (1912 - 1940)đã từng kêu lên, chiêm bao là hiện thực, bạn có thấy hai làn nước mắt của tôi hay là không.Đó là những giọt nước mắt chảy từ chiêm bao - vậy sao lại bảo chiêm bao không thực. Những giấc mơ, những vùng tối siêu hình, những chân trời lạ lẫm,ấy là hiện thực mà nghệ sĩđã du hành, mang về dâng tặng loài người...
Một nhận thức rất quan trọng, nhất làđối với quy mô nghệ thuật và thẩm mỹ ngôn từ (văn học),đó là không còn gì nằm ngoài ngôn từ. Cụ thể hơn, ngôn từ tạo ra hiện thực, tạo ra thế giới, tạo ra nhà văn. Bởi thế,đặt vấnđề hiện thực trong văn chương là một cáchđể tưởng tượng về sự vận hành và biểuđạt của ngôn từ. Nghĩa là, ngôn từ hiện thực hóa kinh nghiệm tay nghề, trí tưởng, hiểu biết, suy tư, cảm xúc của con người. Tuy nhiên, từng người, mỗi nhà văn có một cách biểuđạt riêng, vì thế, cái cách thế giới hiện ra không hoàn toàn giống nhau qua những ngôn từ.
Có thể, không bao giờ tất cả chúng ta nhìn thấy những thực tạiấy, nhưng ngôn từ thi cađemđến cho tất cả chúng ta“cảm niệm triết học về thực tại” (Chu Văn Sơn)để có cái nhìn linh hoạt hơn, tiệm cận với những gì không thể lý giải, không thểđịnh hình trong thực tại. Một thi sĩđươngđại khác của Việt Nam là Mai Văn Phấn cũng luôn có thể có cách kiến thiết hiện thựcđầy giá trị hình tượng trong bài Hoang tưởng năm 2000,ông viết:“Thế rồi xe tới Hoàn Nguyên/ Họ vụtòa lên nức nở/ Nước mắt thànhđầu còn cỗ xe thành chân trẻ nhỏ/ Khi gửi xiêm y vào gió/ Họôm chầm lấy nhau”.Đó liệu có phải là hiện thực? Dĩ nhiên,đó là một hiện thực tinh thần với niềm hòaái và bao dung.
Tất cả rồi sẽđến “Hoàn Nguyên”, rồi sẽ trở về cáiđiểm khởiđầu. Nước mắt là hình tượng của cảm xúcđã thay cho cáiđầu - hình tượng của lý trí; cỗ xe - hình tượng của văn minhđã thay bằng bàn chân trẻ nhỏ - hình tượng của nguyên sơ; gửi xiêm y vào gió là hìnhảnh tượng trưng của việc rũ bỏ những kiến thiết bên phía ngoài, trở về với hình hài nguyên thủy. Họ - con người, ôm chầm lấy nhau, khi nhận ra mọi thứ mà con người tạo ra ngày càng làm con người xa nhau. Bài thơ của Mai Văn Phấn quả thựcđãđem lại cho tất cả chúng ta cái nhìn nhân văn hơn vềđời sống, cũng như những khát vọngđưa con ngườiđến gần nhau hơn.
Hiện thực trong văn chương đồng ý mọi kĩ năng mà con người - chủ thể sáng tạo, hoàn toàn có thể liên tưởng, suy tưởng, tưởng tượng nên. Trong những sáng tác của NguyễnĐình Tú (Bãi săn I - Giếng cổ; Bãi săn II - Phảnđồ), Uông Triều (Tưởng tượng và dấu vết),Đinh Phương (Nhụy khúc, Mơ Lam Kinh), Nhật Phi (Người ngủ thuê)..., tất cả chúng ta hoàn toàn có thể nhận ra những diễn biến tinh vi, xa lạ với kinh nghiệm tay nghề, tri thức của tớ tôi cũng như những thực tại biểu kiến. Tuy nhiên,điềuđó không nghĩa là thế giớiđược kiến thiết trong văn chương không thực, phi thực.Đó là kinh nghiệm tay nghề của chủ thể sáng tạo, là thực tại mà chủ thể sống, lâm vào cảnh, trải qua.
Thực tạiđó hoàn toàn có thể còn thực hơn những gì tất cả chúng ta biết qua những giác quan. Không có sự tưởng tượng nào bắt nguồn từ hư vô, cũng như, mọi hư cấuđều xuất phát từ một nền tảng thực tại nhấtđịnh. Bởi vậy, tựa như chiếc kính lúp, kính hiển vi, văn chương mangđến cho con người một tầm nhìn có tính phân tích, giải phẫu, phóngđại, nhận thức lại hay dựđoán về thực tại. Hiện thực của văn chương, dù hoangđườngđến bao nhiêu, vẫn gắn chặt với thực tại qua kinh nghiệm tay nghề, tri kiến của nhà văn. Ai hoàn toàn có thể hình dungđược, trong thực tại khách quan tồn tại chiếc cầu dải yếm: “Ước gì sông rộng một gang/ Bắc cầu dải yếmđể chàng sang chơi” (Ca dao). Nhưngđó là hiện thực của tâm hồn những chàng trai, cô gáiđang tuổi yêuđương. Chiếc cầu dải yếm kia là tất cả nỗi hoài mong, trôngđợi, ân cần,đắmđuối mà người con gái dành riêng cho những người dân mình yêu. Nỗi niềmấy, thực hóa mọiước ao, dù là hoangđường, phi lý nhất. Ai bảo dải yếm kia chẳng thể là chiếc cầu?
Ngôn ngữ tạo nên tất cảđó là một thực tại. Khi nào, ngôn từ còn tồn tại thể biểuđạt, khiđó tất cả chúng ta vẫn phải nhìn nhận rằng, từ ngôn từ nói chung và ngôn từ nghệ thuật và thẩm mỹ (văn học) nói riêng, hiện thựcđược kiến thiết. Hiện thực trong văn chương, trên những kĩ năng kỳ diệu của ngôn từ nghệ thuật và thẩm mỹ,đemđến cho tất cả chúng ta cái nhìn sinh động hơn,đa dạng, phong phú hơn về thực tại, làmđầyđủ hơn những chiều kích của thực tại.
Đến giờ đây, có lẽ rằng ít aiđòi hỏi một cách ngây thơ rằng, hiện thực trong văn chương phải giốngđúc, vừa khít với thực tại khách quan. Lý luận văn học, mỹ học và nhận thức chung về nghệ thuậtđã giúp con ngườiđươngđại nhận ra tính chất “đặc thù” của văn học nghệ thuật và thẩm mỹ trong việc tiếp cận, sở hữu, biểuđạt về thực tại. Sẽđến lúc nàođó, tất cả chúng ta nhận thức thêm rằng, văn học đó đó là một biến dạngđầy sinhđộng của triết học. Khiấy, câu truyện hiện thựcđời sống, hiện thực văn chương sẽ có cơ hộiđược xem xét một cách kỹ lưỡng hơn thế nữa.
Đề bài: Bàn về văn học, Standal viết: “Văn học là tấm gương phản chiếu đời sống xã hội”.Còn Lê nin nhận định rằng: “Nghệ thuật không đòi hỏi người ta thừa nhận những tác phẩm của nó như thể hiện thực.”
Anh chị hiểu ra làm sao về ý kiến trên? Hãy làm sáng tỏ.
Bài mẫu
Solzhenitsym từng nói: “ Văn chương không phải là hơi thở của xã hội đương thời, không đủ can đảm nói lên nỗi đau và sợ hãi của xã hội, không chú ý kịp những mối nguy hại đe dọa đạo đức và xã hội- thứ văn chương đó không xứng đáng với tên gọi văn chương”. Điều đó nghĩa là nhà văn phải phản ánh trung thực xã hội, văn học phản ánh thực tế theo “ lối đi riêng” của tác giả. Cũng như Standal viết: “ Văn học là tấm gương phản chiếu đời sống xã hội”.
Còn Lê nin nhận định rằng: “ Nghệ thuật không đòi hỏi người ta thừa nhận những tác phẩm của nó như thể hiện thực.”
Ý kiến của Standal: “ Văn học là tấm gương phản chiếu đời sống xã hội” muốn đề cập đến tính hiện thực trong văn chương. Tố Hữu nhận định rằng: “ Cuộc đời là nơi xuất phát cũng là nơi đi tới của văn học”. Không một người nghệ sĩ nào hoàn toàn có thể sáng tác mà không phản ánh hiện thực. Dù thơ ca là “tiếng nói của tâm hồn” thì cũng luôn có thể có ít nhất một sự kiện trong đời sống nảy sinh trong thơ. Tố Hữu từng nhận định rằng: “ Văn học không riêng gì có là văn chương mà thực chất là cuộc sống. Văn học không là gì nếu vì cuộc sống mà có”. Đây cũng là một trong những hiệu suất cao cơ bản của văn học: phản ánh đời sống xã hội.
Nhưng ý kiến của Lê nin lại nhận định rằng: “Nghệ thuật không đòi hỏi người ta thừa nhận những tác phẩm của nó như thể hiện thực.” Nghĩa là văn học không bê nguyên xi hiện thực đời sống vào tác phẩm. Hiện thực trong tác phẩm được phản ánh thông qua lăng kính chủ quan của người nghệ sĩ, thể hiện thái độ, tư tưởng, quan điểm thẩm mĩ của nhà văn. Như Lê Ngọc Trà nói: “ Nghệ thuật bao giờ cũng là tiếng nói tình cảm củacon người, là sự việc tự giãi bày và gửi gắm tâm sự”.
Hai ý kiến trên có vẻ như đối lập nhưng thực chất tương hỗ update lẫn nhau. Ý kiến của Standal tương hỗ update cho ý kiến của Lê-nin để nhấn mạnh vấn đề hiệu suất cao của văn học: văn học phản ánh hiện thực, nhưng hiện thực ấy được khúc xạ qua cái nhìn chủ quan, tư tưởng, tình cảm và sự sáng tạo của người nghệ sĩ.
Vấn đề đặt ra ở hai ý kiến là đúng đắn, vì một trong những hiệu suất cao của văn học là giúp con người nhận thực đời sống xã hội. Nhà văn lấy vật liệu làcuộc sốnghiện thực, từ đó đáp ứng cho con người nhưng tri thức về xã hội, làm giàu vốn tri thức của con người. Bởi văn học là cuốn “ bách khoa toàn thư” về đời sống và con người. Nhà văn là “người thư kí trung thành của thời đại”, không tách rời khỏi hiện thực mà luôn “mở hồn ra đón lấy vang vọng của đất trời”, mày mò ra những vấn đề của xã hội và con người. Văn học dân gian mày mò ra sự bất công của xã hội: Cô Tấm hiền lành, xinh đẹp, chịu khó nhưng lại chịu sự bất công, bóc lột sứclao độngtừ mẹ con mụ dì ghẻ. Họ thậm chí dồn Tấm vàocon đườngchết. Văn học trung đại mày mò ra số phận người phụ nữ chịu áp bức bất công: họ là nạn nhân củachiến tranhphi nghĩa ( Chinh phụ ngâm), nạn nhân của chính sách đa thê, cung tần mĩ nữ ( Cung oán ngâm), người phụ nữ chịu số mệnh “ tài hoa bạc mệnh” ( Độc tiểu thanh kí). Đó là những số phận đáng thương, cần phải cảm thông. Thạch Lam trong “Hai đứa trẻ” đã mày mò ra hiện thực môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường tù túng, quẩn quanh, tẻ nhạt, không tương lai; con người sống âm thầm không ước mơ. Hay Nam Cao trong “Đời thừa” đã phản ánh hiện thực xã hội bóp nghẹt ước mơ của người nghệ sĩ, ghì đôi cánh cảm xúc của tớ bởi thực tại “ cơm áo gạo tiền ghì sát đất” khiến họ rơi vào bế tắc, thảm kịch. Đó là thảm kịch của vi phạm lẽ sống tình thương và đạo đức nghề nghiệp. Như vậy, những nhà văn đã tập trung và việc phản ánh hiện thực làm trách nhiệm.
Văn học phản ánh đời sống không bê nguyên xi hiện thực vào trong tác phẩm. Mà hiện thực đó được lọc qua cái nhìn của người nghệ sĩ, thể hiện dụng ý của tác giả. Vì vậy, trong tác phẩm, hiện thực đôi khi được hư cấu, tô đậm hơn. Nếu nhà văn chỉ chụp hình môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường thì không cần đến vai trò của nhà văn. Sứ mệnh của nghệ sĩ là phản ánh hiện thực theo cái mới, hướng con người đến vẻ đẹp chân- thiện- mĩ. Nam Cao từng nói: “ Văn chương không cần đến những người dân thợ khéo tay, tuân theo một vài kiểu mẫu đưa cho. Văn chương chỉ dung nạp những người dân biết đào sâu tìm tòi,suy nghĩ,khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa tồn tại”.
Ý kiến của Standal và Lê nin được thể hiện ở những nhà văn. Nếu như trong văn học dân gian bài ca tình yêu được đan cài trong bài ca lao động:
“Hỡi cô tát nước bên đàng
Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi”
Bài ca tình yêu lao động được phát hiện trong hiện thực đời sống.
Thì đến văn học trung đại thân phận người phụ nữ được quan tâm và cảm thông. Cũng viết về người phụ nữ, nhưng Nguyễn Du mày mò ra thảm kịch “ tài hoa bạc mệnh”, xã hội đồng tiền có sức mệnh vạn năng, điển hình là số phận đau thương của Thúy Kiều, có tài năng có sắc nhưng phận bạc, bị marketing thương mại, trao đổi như một món đồ, số cuộc sống mười lăm năm gió bụi. Ta hoàn toàn có thể thấy sự sáng tạo rõ nét hơn của những nhà văn hiện thực. Nếu Ngô Tất Tố phản ánh không khí căng thẳng mệt mỏi, ngột ngạt của những ngày sưu thuế, người nông dân như “kiến bò chảo lửa”; thìVũ Trọng Phụnglại phản ánh hiện thực xã hội ở tầng lớp thượng lưu đuổi theo lối văn minh Âu hóa dởm, đồng tiền có sức mạnh vạn năng, là “ con đĩ của xã hội”, làm bào mòn nhân cách của con người. Cùng xuất phát từ môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường nhưng Ngô Tất Tố mày mò môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường hiện thực nông thôn, cònVũ Trọng Phụngđi sâu phanh phui, mổ sẻ xã hội thương lưu. Đó là sự việc sáng tạo của hai nhà văn, sáng tạo mà không tô hồng hiện thực.
Nam Cao với tác phẩm “Chí Phèo” cũng phản ánh hiện thực xã hội thực dân nửa phong kiến đẩy người nông dân vào con phố bần hàn hóa. Cùng viết về người nông dân, nếu Ngô Tất Tố viết về cái đói thì Nam Cao viết về miếng ăn, Ngô Tất Tố viết về nỗi khổ thì Nam Cao viết về cái nhục. Truyện Ngô Tất Tố là tiếng kêu cứu đói thì truyện Nam Cao là tiếng kêu cứu nhân tình con người. Nam Cao phản ánh hiện thực thông qua làng Vũ Đại. Đó là ngôi làng xa phủ, xa tỉnh, ít người, dân không thật hai nghìn, ở thế “quần ngư tranh thực”. Bọn thống trị đu lại với nhau để bóc lột con em của tớ, “ nhè từng chỗ hở mà trị nhau”. Trong giai cấp bị trị cũng luôn có thể có những xích míc: xa lánh, đánh bật Chí Phèo ra khỏi xã hội loài người. Có thể nói, Nam Cao rất dụng công trong việc xây dựng thực trạng điển hình lúc bấy giờ.
Hiện thực mà Nam Cao phản ánh là hiện tượng kỳ lạ tha hóa về nhân hình, nhân tính của con người nông dân trở thành quy luật. Quá trình tha hóa của Chí Phèo được Nam Cao thể hiện qua ba thảm kịch. Chí sinh ra đã mồ côi, bị bở rơi ở lò gạch trong cái bọc đen. Chí lớn lên trong sự nuôi nấng của dân làng và đi ở cho nhà người này cho tới hết nhà người khác. Chí lớn lên “trần chuồng”, tứ cố vô thân, không thước đất cắm dùi. Đó là thảm kịch bị bỏ rơi.
Nhưng người ta chỉ thấy mình khổ khi ý thức được thảm kịch của tớ. Lúc bé chưa ý thức được thảm kịch của tớ, nhưng khi năm 20 tuổi làm canh điền cho nhà Bá Kiến thì lại khác thảm kịch đau đớn hơn là bị tha hóa vì nhân tính lẫn nhân hình.Chí bị Bá Kiến đẩy vào tù vì ghen tuông. Sau khi ra tù, Chí từ một anh canh điền hiền lành trở thành một kẻ lưu manh, tha hóa. Xã hội thực dân nửa phong kiến mà đại diện là nhà tù phong kiến đã đẩy Chí Phèo vào con phố lưu manh, hình hài của Chí nay trở thành mặt của loài vật lạ. Chí xuất hiện với bộ dạng: “ Đầu trọc lốc, răng cạo trắng hớn, mặt đen mà rất cơng cơng, mặc quần nái đen vơi sáo tây vàng”. Đây không hề là một Chí Phèo hiền lành trước kia nữa! Hắn đã tha hóa, trượt dài trên con phố lưu manh: “ Ăn trong lúc say, ngủ trong lúc say, đập đầu rạch mặt trong lúc say, thức dậy hẵng còn say”. Hắn đã đập tan bao cảnh nhà yên vui, “làm chảy máu và nước mắt của bao người dân lương thiện”. Hắn đã trở thành tay sai của Bá Kiến, công cụ đòi nợ thuê của bọn phong kiến. Chí từ người dân lương thiện với ước mơ giản dị “có một mái ấm gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải”. Giờ đây đã trở thành con quỷ dữ mất hết nhân tính, nhân hình.
Giữa lúc trượt dài trên con phố tha hóa, đang tuyệt vọng thì Thị Nở xuất hiện như một cứu tinh. Thị mang cho Chí khát vọng sống, mong ước quay trở lại làm người lương thiện, mong ước làm hòa với mọi người biết bao. Nhưng do định kiến xã hội của bà cô Thị Nở, Chí đã bị bỏ rơi trước cánh cửa trở về với xã hội loài người. Chí nhận ra cảnh khốn cùng của tớ mà “ ôm mặt khóc rưng rức” Thị Nở như ngôi sao 5 cánh băng xoẹt qua cuộc sống Chí để lại dư vị cho hắn. Đó là thảm kịch bị cự tuyệt quyền làm người.
Tuy phản ánh hiện thực sâu sắc, nhưng Nam Cao bằng con mắt tình thương vẫn để cho Chí bản chất “người” ẩn sâu trong “ con quỷ dữ” ấy. Đó là cái nhìn nghệ thuật và thẩm mỹ, đầy nhân đạo, nhân văn của Nam Cao. Dù tha hóa nhưng Chí vẫn rung lên những cảm xúc của người thông thường. Hắn vẫn biết xúc động “ mắt hình như ươn ướt” trước tình thương của Thị Nở qua bát cháo hành. Bát cháo hành là một rõ ràng sáng tạo độc đáo của tác giả đẻ Chí Phèo thức tỉnh, đưa Chí Phèo từ cõi say trở về cõi tỉnh, cõi vô thức trở về cõi ý thức. Bát cháo hành như “ liều thuốc ngủ” ru ngủ con quỷ dữ Chí. Giờ đây, Chí đã là con người, biết nhận thức tình cảnh của tớ. Tiếng khóc “rưng rức” như nhuốt đắng, nhuốt cay, tiếng khóc đầy phẫn uất. “ Con người” trong Chí trỗi dậy, mách bảo Chí đến nhà Bá Kiến. Chí Phèo xách dao đến nhà Bá Kiến giết Bá Kiến và tự sát. Đó là con phố cùng để Chí Phèo hoàn toàn có thể giữ lại phần “ người” ít ỏi còn sót lại. Câu hỏi của Chí bật ra day dứt biết bao trái tim “ Ai cho tao lương thiệ. Ai cho tao lương thiện”. Câu hỏi như sấm như sét làm xé tan lòng người. Một con quỷ dữ đòi lương thiện? Đó đó đó là hiện thực mà Nam Cao phản ánh một cách đầy nghệ thuật và thẩm mỹ.
Bằng nghệ thuật và thẩm mỹ xây dựng nhân vật điển hình và thực trạng điển hình, Nam Cao đã phản ánh chân thực, sâu sắc và mới mẻ tình cảnh khốn cùng của nhân dân. Gịong điệu lạnh lùng, khách quan cùng lương tâm nghề nghiệp cao cả và tài năng của ông trong việc sử dụng ngôn từ, phân tích tâm lí nhân vật. Tất cả, đã khắc tạc được toàn cảnh xã hội 1930-1945 đầy chân thực qua lăng kính chủ quan của Nam Cao.
Tuy thơ là tiếng nói của tình cảm, cảm xúc nhưng ít nhất có một sự kiện đời sống tác động đến nhà thơ và được phản ánh trong thơ một cách có nghệ thuật và thẩm mỹ. Nhà thơ sáng tác không riêng gì có để thỏa mãn tình cảm, cảm xúc của tớ mà phản ánh thiên nhiên, sự kiện của đất nước… qua thơ ca. Thơ là sản phẩm của tưởng tượng nhưng sự tưởng tượng trong thơ ca bao giờ cũng bắt nguồn từ hiện thực đời sống như Chế Lan Viên từng viết:
“Bài thơ anh làm một nửa
Còn một nửa cho ngày thu làm lấy”.
Chế Lan Viên luôn đề cao vai trò của môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường với thơ ca. Đó là môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường hiện thực cần lao, nhà thơ phải tham gia, say mê với đời sống thì những vần thơ mới có ý nghĩa.
Đề tài về người lính là đề tài muôn thuở trong thơ ca. Nhưng mỗi nhà thơ có một cách phản ánh rất khác nhau. “ Tây Tiến” củaQuang Dũngcũng tái hiện không khí trận chiến tranh:
“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây súng ngửi trời”.
Thiên nhiên hiện lên đầy trở ngại vất vả. Người lính trải qua thiên nhiên khúc khuỷu, đầy trúc trắc với thanh trắc 5/7 chữ. Núi cao khiến mũi súng của người lính như chạm đến mây cao của đất trời. Thiên nhiên hiện lên vừa có độ cao, độ sâu thăm thẳm của vực. Hiện thực trận chiến tranh được tác giả gợi lên qua hai câu thơ thật chân thực.
Nhưng với đôi mắt có chiều sâu của tớ, Quang Dũng đã dám nói đến hi sinh, mất mát trong trận chiến tranh. Nếu những nhà thơ khác ca tụng đường ra trận:
“Đường ra trận mùa này đẹp lắm em ơi”
Thì Quang Dũng trực tiếp nhìn thẳng vào sự thật:
“Rải rác biên cương mồ viễn sứ
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”.
Nhà thơ trực tiếp nói đến cái chết, sự hi sinh của người lính. Nói như vậy không phải để người lính nản chí, mà để người đời nghe biết công lao của tớ.
Những nấm mồ không nén hương, không vòng hoa thật thê lương, lạnh lẽo. Nhưng Quang Dũng không hề nhấn chìm người đọc vào cái bi, cái lụy. Cảm hứng của ông mỗi lần nhấn vào bi thương lại được nâng cánh lên bằng tinh thần lãng mạn:
“Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”
Câu nói phủ định để xác định vẻ bất cần, ngạo nghễ của người lính Tây Tiến sẵn sàng hi sinh để bảo vệ đất nước. Bởi hi sinh cho Tổ Quốc là hi sinh cho lí tưởng. Từ một câu thơ rất buồn trở thành một câu thơ rất đẹp, không phải nói đến cái chết mà nói đến lẽ sống. Quang Dũng đã cho những người dân đọc cái nhìn sâu sắc, mới mẻ hơn về trận chiến tranh. Nhà thơ không tô hồng hiện thực, mà để hiện thực tái hiện một cách chân thực, để cho cái “ bi” và cái “hùng” được cất cánh.
Nếu như người lính trong “Đồng chí” là những người dân nông dân với nỗi lo “giếng nước”, “gốc đa”, “căn phòng không”; thì người lính Tây Tiến là nhữnghọc sinhsinh viên với nỗi nhớ củatuổi trẻ:
"Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Tp Hà Nội Thủ Đô ơáng Kiều thơm"
Đây là câu thơ được đánh giá hay nhất, giá trị nhất về hình tượng người lính hào hùng, hào hoa lãng mạn. " Mắt trừng” là đôi mắt mở to, nhìn thẳng về phía quân địch với chí khí mạnh mẽ và tự tin,sống chết với bọn giặc. Là ánh mắt rực cháy căm thù nung nấu quyết tâm trả thù, biểu lộ khát vọng hòa bình cháy bỏng. Ngay trong trận chiến tranh quyết liệt, người lính vẫn nhớ về người thân trong gia đình nơi tình yêu đầu đời đầy kỉ niệm:
“Đêm mơ Tp Hà Nội Thủ Đô dáng Kiều thơm”
Những người lính Tây Tiến luôn khuynh hướng về mái ấm gia đình quê hương, hộ luôn nhớ những kỉ nệm đẹp đầu đời. Có thuở nào người ta nhận định rằng câu thơ mang mộng rớt tiểu tư sản làm mất đi đi ý chí chiến đấu. Nhưng Quang Dũng đã xác định họ nhớ về mái ấm gia đình,tình nhân như một điểm tựa để tiếp tục chiến đấu, chắp cánh cho những khát vọng rực cháy. Những khoảnh khắc tâm hồn ít được nhắc tới trong thơ ca cách mạng, nhưng Quang Dũng đã phản ánh vào thơ một cách nghệ thuật và thẩm mỹ, đầy sáng tạo.
Một nhà thơ cổ Trung Quốc đã từng nói: " Thơ hay như thể người con gái đẹp, cái để làm quen là nhan sắc,cái để sống với nhau lâu dài là đức hạnh". Vì vậy, Quang Dũng tìm một hình thức nghệ thuật và thẩm mỹ phù hợp để truyền tải nội dụng tư tưởng của tớ. Nhà thơ sử dụng ngôn từ Hán Việt để tạo sắc thái trâng trọng, cổ kính. Giọng điệu nghiêm trang,bi tráng khi nói đến sự hi sinh của những đồng đội. Bút pháp tả thực phối hợp lãng mạn để khắc tạc đầy đủ hơn chân dung người lính.
Hai câu nói của Standal và Lê Nin muốn nói đến việc phản ánh hiện thực và đôi mắt chủ quan của người nghệ sĩ. Hai ý kiến đưa ra quan điểm sáng tạo cho những người dân nghệ sĩ. Muốn có tác phẩm hay trước hết nhà văn nhà thơ phải " sống đã rồi hãy viết, sống sâu, sống hết mình với cuộc sống. Nhưng hiện thực ấy phải được khúc xạ qua trái tim của người nghệ sĩ: người nghệ sĩ phải là " người thư kí trung thành của những trái tim". Tư tưởng, tình cảm là linh hồn của hiện thực mà nhà văn phản ánh. Tác phẩm chỉ có mức giá trị khi nó tác động cả vào tâm hồn lẫn lí trí của bạn đọc. Hai ý kiến trên cho bạn đọc hiểu rằng hiện thực trong tác phẩm đã được chọc lọc qua cảm quan của người nghệ sĩ và đôi khi được người nghệ sĩ tô đậm lên.
GS.Trần Đình Sử từng nói: "Điều then chốt của nhà văn là sáng tạo ra cái mới, cái quý của nhà văn là luôn sáng tạo ra cái mới, chứ không phải viết được nhiều". Người nghệ sĩ chân đó đó là ngườibiết sáng tạo ra cái mới trong những điều rất đỗi thông thường để cho những người dân đọc một bài học kinh nghiệm tay nghề trông nhìn và thường thức.
Tải thêm tài liệu liên quan đến nội dung bài viết Sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ la quá trình phản ánh và tái tạo hiện thực
