Video 1 tiếng kể hết ca sĩ khoa là ai? ?

Thủ Thuật Hướng dẫn 1 tiếng kể hết ca sĩ khoa là ai? 2022

Hoàng Lê Minh Long đang tìm kiếm từ khóa 1 tiếng kể hết ca sĩ khoa là ai? được Cập Nhật vào lúc : 2022-05-01 22:58:08 . Với phương châm chia sẻ Kinh Nghiệm Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi đọc tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comment ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha.

Văn Cao (tên đầy đủ là Nguyễn Văn Cao, sinh ngày 15 tháng 11 năm 1923 – mất ngày 10 tháng 7 năm 1995) là một nhạc sĩ, họa sỹ,[3][4][5] nhà thơ,[6][7][8][9] chiến sỹ biệt động ái quốc[1][10][11][12] người Việt Nam. Ông là tác giả của ca khúc Tiến quân ca, quốc ca chính thức của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam), đồng thời ông cũng là một trong những nhạc sĩ có sức ảnh hưởng lớn số 1 của nền Tân nhạc Việt Nam. Ông được giới trình độ và công chúng yêu nhạc đánh giá một cách rộng rãi là một trong ba nhạc sĩ nổi bật nhất của nền âm nhạc tân tiến Việt Nam trong thế kỷ XX, cùng với Phạm Duy và Trịnh Công Sơn.

Nội dung chính

Mục lụcCuộc đờiSửa đổiHoạt động cách mạngSửa đổiTham gia Việt MinhSửa đổiTham gia lực lượng Công anSửa đổiSự kiện Nhân Văn - Giai PhẩmSửa đổiHoạt động nghệ thuậtSửa đổiÂm nhạcSửa đổiThơ caSửa đổiHội họaSửa đổiCác giọng ca thể hiện thành côngSửa đổiDanh mục tác phẩmSửa đổiQua đờiSửa đổiĐời tưSửa đổiGia đìnhSửa đổiTính cáchSửa đổiCâu nóiSửa đổi Dấu ấn và di sản văn nghệSửa đổiNhận xétSửa đổiVề cuộc sống và sự nghiệpSửa đổiVề nhân cáchSửa đổiTrong âm nhạcSửa đổiTrong thơ caSửa đổiTrong hội họaSửa đổiTri ânSửa đổiNhững tác phẩm về Văn CaoSửa đổiVinh danhSửa đổiTham khảoSửa đổiBởi Văn CaoSửa đổiVề Văn CaoSửa đổiChú thíchSửa đổiLiên kết ngoàiSửa đổiVideo liên quan

Văn Cao

Bìa bản nhạc Bến Xuân do nhà Tinh Hoa tái bản lần thứ ba, năm 1954

Trong quá trình sáng tác đầu tiên, in như những nhạc sĩ tiền chiến khác, Văn Cao viết những nhạc phẩm trữ tình, nhưng ít ảnh hưởng bởi chủ nghĩa lãng mạn Pháp mà mang nặng âm hưởng phương Đông. Từ ca khúc đầu tay Buồn tàn thu, Văn Cao đã sử dụng ngũ cung để viết về một hình ảnh quen thuộc trong nghệ thuật và thẩm mỹ châu Á: người phụ nữ đan áo ngồi chờ đón. Sau Buồn tàn thu, ông còn viết hai ca khúc khác về ngày thu là Thu cô liêu và Suối mơ. Trong số đó Suối mơ vốn là một đoạn của bản Trương Chi 1 được Văn Cao phát triển thêm và cùng Phạm Duy hoàn tất[31]. Bản Trương Chi nổi tiếng sau là Trương Chi 2[32].

Bên cạnh đề tài ngày thu, Văn Cao cũng viết hai ca khúc nổi tiếng khác về ngày xuân là Cung đàn xưa và Bến xuân. Nhạc phẩm Bến xuân có sự tham gia của Phạm Duy, nhưng về sau Văn Cao viết lại lời mới cho ca khúc này và đặt tên Đàn chim Việt. Ngay từ những ca khúc đầu tiên, Văn Cao đã giành được thành công. Buồn tàn thu được màn biểu diễn trên những sân khấu hát rong và trên Đài Phát thanh Sài Gòn trong trong năm 1944-1945, lúc tân nhạc còn mới phôi thai nên trở nên phổ biến. Suối mơ, Bến xuân được Phạm Duy đánh giá là cực điểm của lãng mạn tính trong ca nhạc Việt Nam[33].

Nhưng hai tình khúc của Văn Cao được đánh giá cao hơn hết là Thiên Thai và Trương Chi[33]. Bản Thiên Thai được nhà xuất bản Tinh Hoa ở Huế in năm 1944, Văn Cao tự nhận mình là "Người sông Ngự", ghi: "Ảnh hưởng sông nước khúc Thiên Thai cổ trong khung cảnh huyền diệu của Đường Thi với hai truyện Thiên Thai và Đào Nguyên. Người sông Ngự đã lạc mất cảm xúc rồi!". Lời bài hát được đề là của Văn Cao, Hoàng Thoái và Phạm Duy nhận định rằng Hoàng Thoái là bí danh của Đỗ Hữu Ích, một người bạn của Văn Cao[33]. Sử dụng ngũ cung để viết về một câu truyện cổ, Thiên Thai có tới 94 khuông nhạc, vừa mang tính chất chất trường ca, vừa mang tính chất chất nhạc cảnh. Năm 2001, khi phim Người Mỹ trầm lặng được thực hiện, Thiên Thai được sử dụng làm nhạc nền của cục phim truyện. Giống như Thiên Thai, Trương Chi cũng nhờ vào tích chuyện cổ nhưng không phải là một truyện ca mà manh tính tự sự. Ca khúc này còn một đoạn lời nữa mà những ca sĩ thưởng không trình diễn: Từ ngày trăng mơ nước in thành thơ, Lạc loài hương thu thoáng vương đường tơ.... Hình ảnh Trương Chi trong bài hát cũng thường được so sách với hình ảnh của chính Văn Cao.

Tác phẩm Mùa xuân đầu tiênSửa đổi

Bài rõ ràng: Mùa xuân đầu tiên (bài hát của Văn Cao)

Nhạc cách mạngSửa đổi

Xem thêm: Tiến quân ca

Xem thêm: Trường ca Sông Lô

Ngay từ lúc còn trong nhóm Đồng Vọng ở Hải Phòng Đất Cảng, Văn Cao đã viết những ca khúc hướng đạo khoẻ khoắn. Cũng in như những nhạc sĩ tiến chiến khác, Văn Cao sử dụng đề tài lịch sử để thể hiện tình ái quốc trong Gò Đống Đa, Hò kéo gỗ Bạch Đằng Giang... Ngoài Tiến quân ca, ông còn sáng tác những hành khúc khác ví như Tiến về Tp Hà Nội Thủ Đô, Thăng Long hành khúc ca. Tham gia Việt Minh, Văn Cao sáng tác những ca khúc Chiến sĩ Việt Nam, Công nhân Việt Nam, Không quân Việt Nam...

Năm 1947, sau thắng lợi sông Lô, Văn Cao viết trường ca Sông Lô, ca khúc ghi dấu ấn trong lịch sử tân nhạc. Phạm Duy viết: "Đó là tác phẩm vĩ đại... chẳng thua bất kể một tuyệt phẩm nào của nhạc cổ xưa Tây phương... Bài này đánh dấu sự trưởng thành của Tân nhạc". Cũng theo ý kiến của Phạm Duy, Trường ca sông Lô phải là đỉnh cao nhất của nhạc kháng chiến nói riêng, của tân nhạc Việt Nam nói chung và Văn Cao là "cha đẻ" của hùng ca, trường ca Việt Nam[34].

Sau năm 1954, những ca khúc của Văn Cao, trừ Tiến quân ca, không được trình diễn ở miền Bắc. Nhưng ở miền Nam, những ca sĩ số 1 của Sài gòn như Thái Thanh, Khánh Ly, Hà Thành vẫn trình diễn và ghi âm nhạc phẩm của Văn Cao. Ca khúc Không quân Việt Nam được sử dụng làm bài hát chính thức của Không lực Việt Nam Cộng hòa tuy nhiên không được phép của tác giả.

Khí nhạcSửa đổi

Thơ caSửa đổi

Thơ tiền chiếnSửa đổi Thơ kháng chiến (1946–1956)Sửa đổi Sau biến cố Nhân Văn - Giai PhẩmSửa đổi

Hội họaSửa đổi

Cùng với Thái Bá Vân, Tạ Tỵ là một trong số ít những người dân bạn thân quen có hiểu biết sâu về tài năng hội họa của Văn Cao. Trong hồi ký của ông, Tạ Tỵ nhắc lại quãng thời gian đầu khi Văn Cao đến với hội họa: "Văn Cao khi ở Hải Phòng Đất Cảng, khi lên Tp Hà Nội Thủ Đô, mỗi lần xuất hiện ở thành phố, Văn Cao thường đến tìm tôi mời lại căn phòng ở trong con ngõ nhỏ đường Hàm Long để khoe tranh mới. Trong khoảng chừng thời gian từ 42 đến 45, tôi đâu biết Văn Cao đã nhảy vào vào cách mạng, hoạt động và sinh hoạt giải trí bí mật cho Mặt Trận Việt Minh. Quả thật tôi không để ý đến cách mạng và chính trị nên thường có những lập luận đối nghịch với Văn Cao về sáng tác. Văn Cao nhận định rằng nghệ thuật và thẩm mỹ chỉ có ý nghĩa khi nó phục vụ cho số đông và một bức tranh đẹp phải truyền cảm, gây được ấn tượng tốt cho những người dân xem tranh. Còn tôi nhận định rằng nghệ thuật và thẩm mỹ, bất kể ở bộ môn nào, trước hết, phải có bản sắc cũng như đặc tính của nghệ phẩm. Một bức tranh đẹp không cần sự lý giải, chỉ việc sự cảm thông giữa người xem tranh và tác phẩm (...) Nhưng tuy miệng nói vậy, chứ Văn Cao vẽ cũng mới lắm; những bản nhạc như Buồn Tàn Thu, Suối Mơ, Thiên Thai, Trương Chi, v.v... được in ra đều do Văn Cao trình bày bìa đi rất gần với trường họa lập thể, mà hồi đó chưa tồn tại một bản nhạc nào, cuốn sách nào trình bày dưới hình thức đó."[35]

Một điều rủi ro mắn là vì nhiều nguyên do (như trách nhiệm của những người dân lưu giữ và điều kiện dữ gìn và bảo vệ hạn chế trong nhiều năm trận chiến tranh ở Việt Nam) mà khuôn khổ những sáng tác trong sự nghiệp hội họa của Văn Cao đã không được liệt kê rõ ràng như những tác phẩm âm nhạc và thơ của ông. Bởi vậy nhiều người muốn tìm hiểu về tài năng hội họa của Văn Cao không còn mấy điều kiện tiếp xúc trực tiếp với những sáng tạo hội họa của Văn Cao, và hầu như chỉ hoàn toàn có thể địa thế căn cứ vào những ý kiến phê bình của những bạn văn nghệ đương thời của ông như Tạ Tỵ và Thái Bá Vân.

Các giọng ca thể hiện thành côngSửa đổi

Danh mục tác phẩmSửa đổi

Nhạc:

Anh em khá cầm tay Bài ca biên giới Buồn tàn thu (1939) Thiên Thai (1941) Đêm sơn cước Đêm xuân Gió núi Chiều buồn trên sông Bạch Đằng Hò kéo gỗ Bạch Đằng Giang (1941) Bến xuân (viết chung với Phạm Duy) Đàn chim Việt (1942) Suối mơ (viết chung với Phạm Duy) Thu cô liêu (1942)

Cung đàn xưa (1942) Gò Đống Đa (1942) Trương Chi (1943) Tiến quân ca (1944) Hải quân Việt Nam (1945) Không quân Việt Nam (1945) Công nhân Việt Nam Bắc Sơn (1945) Chiến sĩ Việt Nam (1945) Làng tôi (1947)

Thăng Long hành khúc ca Tiến về Tp Hà Nội Thủ Đô Tình ca Trung du Trường ca sông Lô (1947) Ngày mùa (1948) Ca ngợi Hồ Chủ tịch (1950) Dưới ngọn cờ giải phóng (1962) Ta đi làm con suối (trong năm 1970) Mùa xuân đầu tiên (1976)

Thơ:

Chiếc xe xác qua phường Dạ Lạc
(1945, khi tận mắt tận mắt chứng kiến nạn đói năm 1945) Anh có nghe không
(Giai phẩm Mùa xuân - tháng 2 năm 1956) Một đêm Tp Hà Nội Thủ Đô Những ngày báo hiệu ngày xuân

Khuôn mặt em (1974) Ai về Kinh Bắc Một đêm đàn lạnh trên sông Huế Ba biến khúc tuổi 65 (tháng 9-1988) Lá (xuất bản năm 1988) Thời gian

Trôi Năm buổi sáng không còn trong sự thật Phố Phái Có lúc Đường rừng Những người trên cửa biển

Hội họa:

Chân dung bà Băng Chân dung Đặng Thai Mai Cô gái dậy thì Cô gái và đàn dương cầm Sám hối Cuộc khiêu vũ của những người dân tự tử Dân công miền núi

Thái Hà ấp đêm mưa Cổng làng Phố Nguyễn Du Chợ vùng cao Thanh niên vùng cao Lớn lên trong kháng chiến Cây đàn đỏ

Qua đờiSửa đổi

Theo những người dân thân trong gia đình và bạn bè kể lại thì sức khỏe của Văn Cao suy yếu nhanh trong trong năm cuối đời. Ông không hề ăn được cơm mà chuyển sang ăn bột ngũ cốc do những đơn vị nội tạng bị hư hỏng nặng. Tuy nhiên, ông chưa bao giờ bỏ được thú vui uống rượu có từ thời trẻ.

Văn Cao qua đời khi đang điều trị tại Bệnh viện Hữu Nghị, Tp Hà Nội Thủ Đô vào ngày 10 tháng 7 năm 1995. Theo những phương tiện thông tin đại chúng thì nguyên nhân của điều này là vì tuổi cao và cơn bạo bệnh ung thư phổi quái ác.

Đời tưSửa đổi

Gia đìnhSửa đổi

Văn Cao kết hôn cùng bà Nghiêm Thúy Băng năm 1947, có với nhau 5 người con, 3 trai đầu và 2 gái.

Tính cáchSửa đổi

Đoạn mở đầu băng nhạc Văn Cao - Giấc Mơ Một Đời Người do đạo diễn Đinh Anh Dũng thực hiện năm 1994, Văn Cao từng thẳng thắn thể hiện tính cách rụt rè của ông trong tiếp xúc với phụ nữ thời trai trẻ: "Tôi là một chiếc người luôn luôn thất bại về tình yêu, cái thất bại này là chính bới tôi là người không giỏi về cách tôi giao lưu với những người dân đàn bà, và lại đối với những người dân mẫu tôi lại càng bồn chồn, tôi không bao giờ nói được với người ta, thì tôi bèn nói trong thơ thôi." Những người từng tiếp xúc với Văn Cao, dù ở mức độ thân quen hay nổi tiếng rất khác nhau, đều có ghi nhận khá tương đồng về ông. Đó là một người thân trong gia đình hình gầy nhỏ, thâm trầm, thường trầm tư một mình, sâu sắc trong tiếp xúc, không còn xu hướng thích lớn tiếng hay lên giọng bậc trên trong những cuộc chuyện trò. Những người từng đối thoại với ông, dù quen biết hay là lạ lẫm, nổi tiếng hay là không nổi tiếng, đều ghi nhận ở Văn Cao kĩ năng đưa ra những nhận định rất kiệm lời tuy nhiên với sự đúng chuẩn và sắc sảo của ngôn từ đến độ ít ai nghĩ tới. Họ cũng ghi nhận ở Văn Cao tính cách nhã nhặn, luôn biết lắng nghe người đối thoại và cũng không nhiều nếu không muốn nói là rất ít khi nói đến những gì thuộc về thành tựu sự nghiệp thành viên ông, trừ khi người khác muốn tìm hiểu. Người ta đôi khi vẫn lấy Phạm Duy và Văn Cao để so sánh những khác lạ đến mức tưởng như đối lập trong đậm cá tính giữa hai con người thường được ví như đôi bạn tri kỷ hiếm có trong nền âm nhạc Việt Nam tân tiến. Phạm Duy vẫn là người dân có những đánh giá, phân tích trình độ uy tín, toàn diện, sâu rộng hơn bất kể ai khác về tài năng, sự nghiệp sáng tác âm nhạc của Văn Cao. Nhà nghiên cứu và phân tích văn học Thụy Khuê trong tác phẩm nghiên cứu và phân tích về sự kiện Nhân Văn - Giai Phẩm cũng từng nhận xét rằng "người viết hay nhất và đầy đủ nhất về Văn Cao là Phạm Duy". Điều này đã có được trước tiên bởi kiến thức và kỹ năng và tầm vóc của Phạm Duy trong lịch sử tân nhạc Việt Nam, một người nổi tiếng không riêng gì có bởi sự nghiệp âm nhạc mà còn cả bởi lòng tự tôn bản thân. Và quan trọng nữa là mối thân tình đặc biệt giữa ông và Văn Cao từ thuở hai người còn ở độ mười tám đôi mươi. Trong hồi ký của ông, Phạm Duy mô tả về người bạn kém mình 2 tuổi như sau, "thấp bé nhiều hơn nữa tôi, khép kín hơn tôi, nhưng Văn Cao tài hoa hơn tôi nhiều. Chắc chắn là đứng đắn hơn tôi. Lúc mới gặp nhau, anh ta chưa dám mày-tao với tôi, nhưng tôi thì có cái tật thích nói văng mạng (và văng tục) từ lâu, kết cục, cu cậu cũng theo tôi mà xổ chữ nho. Nhưng Văn Cao bản tính lầm lỳ, ít nói, khi nói thì bàn tay gầy gò luôn luôn múa trước mặt người nghe. Anh ta thích hút thuốc lào từ lúc còn trẻ, có lần say thuốc ngã vào tay tôi. Về sau, anh còn nghiện rượu rất nặng."[33] Ngoài Phạm Duy, những người dân được xem là bạn thân mật nhiều năm của Văn Cao là Hoàng Cầm, Nguyễn Tuân, Tạ Tỵ, Thái Bá Vân, Thanh Thảo, Nguyễn Thụy Kha.

Đối lập với một Văn Cao thời trai trẻ có vẻ như nhút nhát, rụt rè trong tiếp xúc với phụ nữ là một Văn Cao của những hành vi quyết đoán trong trong năm sôi động của lịch sử Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám. Văn Cao học võ từ năm 9 tuổi. Thời trai trẻ ở Hải Phòng Đất Cảng, Văn Cao đã nhiều lần lên võ đài thi đấu và màn biểu diễn võ thuật. (...) Với Văn Cao việc phải trừ khử một người là vấn đề ông không hề muốn. Nhưng vì trách nhiệm cách mạng nên ông phải hành vi. Ông từng viết:

“

Giữa sự sống và cái chết

Tôi chọn sự sống

Để bảo vệ sự sống

Tôi chọn sự chết.

”

Trong Văn Cao có hai con người. Con người của nghệ thuật và thẩm mỹ và con người chiến sỹ cách mạng. Nhiều người muốn tìm hiểu phần con người thứ hai của ông. Nhất là những sự kiện mọi người gọi là "thành tích phi thường" ông đã làm trong thời gian phụ trách Đội trừ gian. Ông thường tránh mặt và ít khi nhắc tới. Có lần ông tâm sự với tôi: "… Bố đã từng giết một con người… Ông ta nhìn vào họng súng, nhìn bố với đôi mắt ngơ ngác như muốn hỏi - Sao lại giết tôi. Cho đến giờ, bố vẫn bị ám ảnh vì đôi mắt ấy…"."[11] Họa sĩ Tạ Tỵ, một người bạn văn nghệ thời trẻ của Văn Cao, cũng nhận xét về những đối lập trong tính cách của ông: "Văn Cao là mẫu người đặc biệt. Với vóc dáng nhỏ nhắn. Với nụ cười lắng chìm không thành tiếng. Với hàm răng ngắn, đều. Với đôi mắt lạnh lùng dễ sợ lúc rất khó chịu, và dịu hiền khi tâm hồn chìm du vào dòng suy tưởng. (...) Chưa ai nghĩ tới và tưởng tượng nổi một Văn Cao trước những đối nghịch lớn, tiềm ẩn cái vóc dáng khiêm nhượng ấy. Người ta hoàn toàn có thể cho là lịch sử thuở nào khi nói về một Văn Cao vẽ giấy bạc giả để chi dùng trong khi hoạt động và sinh hoạt giải trí túng thiếu, đến lúc hành vi bị lộ, đã rút súng Colt 45 chĩa vào những người dân xuất hiện, bắt họ không thay đổi vị trí, để mình rút lui, rồi sau ngày 19-8, mang giấy bạc thật đến hoàn trả số tiền đã trả bằng bạc giả với đôi lời xin lỗi. Cũng như ít ai biết tác giả Thiên Thai, Trương Chi ở tổ chức ám sát nội thành Tp Hà Nội Thủ Đô dưới thời Nhật. Bị thực trạng xã hội lúc đó đẩy vào con phố nghẽn, Văn Cao phải lao tìm một lối sống đặc biệt. (...) Dù sao, Văn Cao vẫn hiện hữu trong tôi với hình dáng của một tinh cầu lạnh buốt, với đơn độc dằng dặc ở cuối khung trời ngăn cách."[36]

Trong giới văn nghệ sĩ Việt, Văn Cao vẫn luôn nổi tiếng là người "sành rượu" và thậm chí có người từng mô tả Văn Cao đã nâng thú uống rượu thành một thứ nghệ thuật và thẩm mỹ của riêng ông, in như đậm cá tính độc đáo của ông trong những nghành nhạc - họa - thơ vậy. Họa sĩ, nhà văn Tạ Tỵ (Mười khuôn mặt văn nghệ, 1970) từng kể về "khiếu uống rượu" của Văn Cao: "Đầu năm 1947, nhân chuyến lên Việt Bắc cùng Phạm Duy, tôi gặp Văn Cao ở Yên Bái, trong buổi chiều nắng tàn xuân thoi thóp trên đầu núi ngọn rừng, trên nỗi điêu tàn của một thành phố khởi đầu tiêu thổ! Chúng tôi ngồi trong quán ăn giữa trời. Bữa đó, tôi tận mắt tận mắt chứng kiến lần thứ nhất tài uống rượu của Văn Cao. Văn Cao uống hai chai đế, da mặt cứ tái đi và thái độ vẫn ung dung hoà nhã như chưa uống giọt nào. Lúc trước, tôi đã nghe nói về tửu lượng và sức hút thuốc phiện của Văn Cao. Theo ông em, Văn Cao hoàn toàn có thể hút sáu, bảy mươi điếu liền trong một tối và uống tối thiểu một chai "Cổ nhát" sếch. Lúc vui, tôi hỏi. Văn xác nhận: "Đúng! – "Moa" uống và hút như vậy đó, nhưng không nghiện thứ nào cả. Có cũng vui, không cũng chẳng sao!".

Người con trai cả của Văn Cao là Văn Thao trong một nội dung bài viết cho Báo Công an nhân dân (2012) đã không giấu nổi sự khâm phục về "khiếu ẩm thực" của cha mình: Cha tôi cũng hay được mời đi ăn vì vậy nếu thấy có món nào ngon và lạ miệng ông đều tìm hiểu cách chế biến rồi về nhà đợi khi có điều kiện là tiến hành nấu thử cho mái ấm gia đình thưởng thức trước. Có lần tôi hỏi ông: "Làm thế nào mà bố lại biết nấu nhiều món ăn ngon thế?". Trầm ngâm một lát, ông mới thủng thẳng nói: "Ai chẳng thích ăn ngon! Nhưng để nấu cho ngon thì không phải ai cũng nấu được. Một miếng thịt cho vào chảo rán lên rồi thái ra chấm nước mắm ăn sẽ không thể bằng miếng thịt được tẩm ướp với một chút ít muối, mì chính, tỏi và húng lìu rồi mới đem rán. Khi ăn ta chấm với nước mắm chanh ớt, tỏi và một chút ít hạt tiêu kèm theo vài cọng rau mùi mới thấy hết được giá trị của gia vị đã làm cho miếng thịt rán thơm ngon lên gấp bội. Vì thích ăn ngon nên những khi có điều kiện để mời bạn đến uống rượu là bố phải "lăn vào nhà bếp". Nhìn mọi người ăn ngon miệng là bố thấy vui... Nấu ăn cũng là một nghề đầy tính nghệ thuật và thẩm mỹ".[37] Qua những dòng mô tả từ chính người con trai của ông thì hoàn toàn có thể thấy Văn Cao thực sự là một người "sành ăn uống", "sành ẩm thực". Ông không riêng gì có tinh tế trong cách thưởng thức (gồm có cả cách uống rượu) mà cũng thành thạo trong cách chế biến những món ăn ông ưa thích.

Câu nóiSửa đổi

Đúng là trẻ tuổi giờ đây chỉ biết Văn Cao là tác giả Tiến quân ca, còn Văn Cao thế nào thì chịu. (1993) Đầu đời Văn Cao đã có một Kim Tiêu, không ngờ cuối đời lại gặp một Ánh Tuyết. (lời của Văn Cao nói với ca sĩ Ánh Tuyết khi nghe đến Ánh Tuyết hát bài Trương Chi của ông. Theo như Ánh Tuyết thuật lại thì khi đó Văn Cao đã không cầm được nước mắt.) Trương Chi là tôi đấy. (nói với ca sĩ Ánh Tuyết)[38] Ngồi đây ta gõ ván thuyền, ta ca trái đất còn riêng ta Người đi dọc biển/ Không để lại dấu chân. (trích dẫn thơ Văn Cao) Một đêm đàn lạnh trên sông Huế / Ôi nhớ nhung hoài vạt áo xanh. (từ bài thơ Một đêm đàn lạnh trên sông Huế, 1940) Con thuyền đi qua / để lại sóng / Đoàn tàu đi qua / để lại tiếng / Đoàn người đi qua / để lại bóng / Tôi không đi qua tôi / để lại gì? Giữa sự sống và sự chết / Tôi chọn sự sống / Để bảo vệ sự sống / Tôi chọn sự chết. (Chọn, 26.8.1957) Có lúc / một mình một dao trong rừng / không sợ hổ. / Có lúc / ban ngày nghe lá rụng sao / hoảng loạn. / Có lúc / nước mắt không thể chảy / ra ngoài được. (Có lúc, 1963) Tiếng kêu ở trong tôi / Có xót xa có cả vui mừng / Tiếng kêu của một khúc thép đỏ / Trong chậu nước (Cạn) Kỉ niệm trong tôi / Rơi / như tiếng sỏi / trong lòng giếng cạn (Thời gian) Tôi yêu Hải Phòng Đất Cảng như Việt Nam nhỏ lại / Tôi yêu Việt Nam như tôi biết yêu tôi. (Những ngày báo hiệu ngày xuân) Tôi không được làm trái đầu mùa / Những trái cây cao giá / Tôi, Một trái cây muộn còn sót lại cành. (Sự sống thật, 1970) Những bó hoa mang tới / chúc tụng / Thành công một con người / Hàng ngày hằng ngày / Xây thành cái mồ chôn / Con người thành công ấy / Đôi khi người ta bị giết / bằng những bó hoa. (Những bó hoa, 17.3.1974) Tin tất cả và không tin tất cả / Chúng ta là những kẻ chài quen biển / Thấy ngọn lửa quay đầu / Biết bão táp đang trở mình trên mặt sóng (Những ngày báo hiệu ngày xuân) Người ta yêu những người dân cố mở đường mà thất bại, yêu những người dân biết thất bại mà dám mở đường… Hôm nay, con phố lớn số 1 của tất cả chúng ta là mở cho tất cả những giấc mơ, những khát vọng thuộc về sự sáng tạo của con người tự do phát triển bay đi xe mật về ổ. Mở cho những giấc mơ, những khát vọng tự do phát triển bao nhiêu là tập trung tất cả giấc mơ và khát vọng của con người làm thành mũi nhọn kéo lê đi phía sau cái thực tế chậm rãi. (Mấy ý nghĩ về thơ) Cái mới đâu phải là những cái không sẵn có. Sự làm mới những cái sẵn có cũng là một phương pháp sáng tạo. Một trong những hướng xây dựng nhân vật là đào tạo cho xã hội những người dân biết khai thác, mày mò, phân tích thực tế và mở đường cho tương lai. (Mấy ý nghĩ về thơ). Cuộc đời và nghệ thuật và thẩm mỹ của nhà thơ phải là những dòng sông lớn càng trôi càng thay đổi, càng trôi càng mở rộng. Ảnh hưởng sông nước khúc Thiên thai cổ trong khung cảnh huyền diệu của Đường thi với hai truyện Thiên thai và Đào nguyên. Người sông Ngự đã lạc cảm xúc rồi. (Lời tựa cho bài Thiên Thai, 1944. Thời này Văn Cao thường tự gọi mình là "Người sông Ngự".) Tương tiến Phạm Duy, kẻ du ca đã gieo nhạc buồn của tôi đi khắp chốn. (Đề tặng dưới tựa Buồn Tàn Thu, 1939) Tôi gọi Trịnh Công Sơn là người thơ ca (Chantre) bởi ở Sơn, nhạc và thơ quyện vào nhau đến độ khó phân định cái nào là chính, cái nào là phụ. Và bởi Sơn đã hát về quê hương đất nước bằng cả tấm lòng của một đứa con biết vui tận cùng những nụ cười và đau tận cùng những nỗi đau của Tổ quốc mẹ hiền. (Lời bạt cho tập nhạc "Em còn nhớ hay em đã quên", Nhà xuất bản Trẻ, TP. Hồ Chí Minh, 1991) Trong âm nhạc của Sơn, ta không thấy dấu vết của âm nhạc cổ xưa theo cấu trúc bác học phương Tây. Sơn viết hồn nhiên như thể cảm xúc nhạc thơ tự nó trào ra. Nói như nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát, người bạn già của tôi, "Trịnh Công Sơn viết dễ như lấy chữ từ trong túi ra". Cái quyến rũ của nhạc Trịnh Công Sơn có lẽ rằng đó đó là ở chỗ đó, ở chỗ không định tạo ra một trường phái nào, một triết học nào, mà vẫn thấm vào lòng người như suối tưới. Với những lời, ý đẹp và độc đáo đến bất thần hôn phối cùng một kết cấu đặc biệt như một hình thức của dân ca hầu như không thay đổi, Trịnh Công Sơn đã chinh phục hàng triệu trái tim, không riêng gì có ở trong nước, mà cả ở bên phía ngoài biên giới nữa. (Lời bạt cho tập nhạc "Em còn nhớ hay em đã quên", Nhà xuất bản Trẻ, TP. Hồ Chí Minh, 1991) Với bố, phải ngồi lại để viết hồi ký nghĩa là cuộc sống sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ của tớ đã chấm hết. Để viết cho trung thực và khách quan, khi nhìn lại cả cuộc sống mình, dám nhận những sai lầm của tớ trong những quan hệ xã hội đã khó, tự đánh giá và xác định được những tác phẩm của tớ ở tầm cỡ nào và bảo vệ những quan điểm nghệ thuật và thẩm mỹ của tớ còn khó hơn. Còn viết hồi ký để đề cao mình, thanh minh cho mình, có khi dẫn đến việc nói xấu và hạ thấp vai trò của người này người khác... thì bố không làm được. Vì thế mà bố không viết hồi ký. Theo bố hãy để mọi người nghĩ, tìm hiểu và viết về bố thông qua chính những tác phẩm của tớ thì khách quan hơn... Mà biết đâu con cũng tiếp tục là người viết cho bố? (trả lời thắc mắc của con trai cả là họa sỹ Văn Thao "Sao bố không viết hồi ký?")[39] Tôi là tác giả "Quốc ca", bao nhiêu năm tôi phải giữ gìn, dù sao tên tuổi tôi đã và đang gắn với một chiếc gì của đất nước, tuy nhỏ bé nhưng thiêng liêng. Ông cũng biết đấy, dân nhạc tài hoa thường anh nào trong đời chẳng có ba bốn cô xinh đẹp vây quanh. Còn tôi, tôi phải giữ gìn, giữ gìn vì tên tuổi mình phải trong sạch, hai nữa với mái ấm gia đình, phải xứng đáng với người vợ của tớ. (trong cuộc trò chuyện với nhà nghiên cứu và phân tích văn học Hà Minh Đức)[40] Sau triển lãm Duy nhất 1944 (Salion unique), tôi về một căn gác hẹp đầu phố Nguyễn Thượng Hiền. Ba bức tranh sơn dầu của tôi, tuy được trưng bày vào chỗ tốt nhất của phòng tranh - Nhà Khai Trí Tiến Đức - và được những báo khen ngợi nhưng cũng không bán nổi. Hy vọng về môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường hội họa, tại Tp Hà Nội Thủ Đô không thể thực hiện được. Anh bạn nhường cho tôi căn gác ấy, là người đã xuất bản mấy bản nhạc đầu tiên của tôi, cũng không thấy nói đến việc trả tiền nhuận bút. Tôi chưa bao giờ nhận được tiền nhuận bút về những bản nhạc viết hồi đó, dù đã trình diễn nhiều lần ở những tỉnh từ bắc tới nam, tôi cũng không sở hữu và nhận được tiền nhuận bút về thơ và truyện ngắn. (Trích dẫn hồi ký Tại sao tôi viết "Tiến quân ca") Năm ấy rét hơn mọi năm. Tôi ngủ với cả quần áo. Có đêm tôi phải đốt dần bản thảo và ký họa để sưởi. Đêm năm ấy cũng dài hơn thế nữa mọi năm. Những ngày đói của tôi khởi đầu. (Trích dẫn hồi ký Tại sao tôi viết "Tiến quân ca") Tôi không được cầm một khẩu súng, không được gia nhập một đội nhóm vũ trang nào. Tôi chỉ đang làm một bài hát. Tôi không được biết chiến khu, chỉ biết những con phố phố Ga, đường Hàng Bông, đường Bờ Hồ theo thói quen tôi đi. Tôi chưa gặp những chiến sỹ cách mạng của tất cả chúng ta trong khóa quân chính đầu tiên ấy. Và tôi biết họ đang hát ra làm sao. Ở đây tôi đang nghĩ cách viết một bài hát thật giản dị cho họ hát được. (Trích dẫn hồi ký Tại sao tôi viết "Tiến quân ca") Tôi đang chờ nhận một khẩu súng và được tham gia vào đội vũ trang. Tôi đang sẵn sàng sẵn sàng làm bài hát. Thật khó nghĩ tới nghệ thuật và thẩm mỹ thời điểm hiện nay. Tôi đi mãi tới khi đèn những phố bật sáng. Bên một gốc cây, bóng mấy người đói khổ trần truồng, những bộ xương khô đét loang trên mặt hồ lạnh. Họ đang đun một thứ gì trong một ống sữa bò. Ngọn lửa tím sẫm bập bùng trong những hốc mắt. Có một đứa bé gái, nó khoảng chừng lên ba, tôi ngờ như đã gặp cháu tôi. Đôi mắt nó in như mắt mèo con. Cháu bé không còn mảnh vải che thân. Nó ngồi ở xa nhìn mấy người lớn sưởi lửa. Hình như nó không phải là con cháu số người đó. Hình như nó là đứa trẻ lạc, cũng không phải cháu tôi. Nó đã chết thật rồi. Có thể nó đã nằm trong đám người chết đói dọc đường Tỉnh Nam Định, Hải Phòng Đất Cảng. Tôi bỗng trào nước mắt và quay đi. Đêm ấy về căn gác, tôi đã viết được nét nhạc đầu tiên của bài "Tiến quân ca". (Trích dẫn hồi ký Tại sao tôi viết "Tiến quân ca") Bài hát đã làm trong thời gian không biết bao nhiêu ngày, tại căn gác hẹp số 45 Nguyễn Thượng Hiền, bên một chiếc hiên chạy cửa số nhìn sang căn phòng hai tầng, mấy làn cây và một màn trời xám. Ở đây thường vọng lên những tiếng xe bò chở xác người chết đói về phía Khâm Thiên. Ở đây hằng đêm, mất ngủ vì gió mùa luồn vào từng khe cửa, vì tiếng đánh chửi nhau của một mái ấm gia đình anh viên chức nghèo khổ, thiếu ăn, vọng qua những khe sàn gác hở. Ở đây tôi hiểu thêm nhiều chuyện đời. (Trích dẫn hồi ký Tại sao tôi viết "Tiến quân ca") ...Còn về lời ca [của "Tiến quân ca"], có người bảo tôi là tại sao có đoạn lại viết: "Thề phanh thây uống máu quân thù!" Tôi lặng người, sau đó trả lời: "Hoàn cảnh lúc đó, nếu không còn 2 triệu người chết đói dần mà tôi đã từng tận mắt tận mắt chứng kiến khi khởi đầu sáng tác ca khúc này, tôi sẽ không viết như vậy. (...) Thôi, giờ tôi có tiếc nuối cũng chẳng thể làm gì. Dù sao Tiến quân ca cũng chẳng phải là của riêng tôi, nó đã là của một dân tộc bản địa Việt Nam độc lập Tính từ lúc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 đến nay."[41] Huế là một nguồn sáng tạo của tôi trong trong năm 40. Thơ và nhạc là vấn đề tôi tìm nguồn từ ấy. Có lẽ lịch sử và cảnh vật của cố đô có những điều gây cảm xúc cho sáng tác. Đối với nơi đó người ta phải suy nghĩ nhiều không vì lịch sử mà về một nền văn hóa. Những người Huế sống tự hào và đầy sáng tạo. Có lẽ sự sáng tạo của người dân Huế tôi làm được âm nhạc và thơ. (trong một lá thư gửi cho Tạp chí Sông Hương, ngày 2/10/1986) Tại sao tôi nói đến Thiên Thai là chính bới một nơi một cõi nào đó người ta coi như đất hứa mà cái đất hứa ấy thì không còn ai tìm được trên cái cõi thế gian này, đi tìm mãi trong những cái hoài niệm của tớ tuổi thanh niên thì nhớ ra rằng có lần tìm ra được. (Trong phim tài liệu ca nhạc Văn Cao - Giấc mơ một đời người của đạo diễn Đinh Anh Dũng, 1992) Tôi là một chiếc người luôn luôn thất bại về tình yêu, cái thất bại này là chính bới tôi là người không giỏi về cách tôi giao lưu với những người dân đàn bà, và lại đối với những người dân mẫu tôi lại càng bồn chồn, tôi không bao giờ nói được với người ta, thì tôi bèn nói trong thơ thôi. (Trong phim tài liệu ca nhạc Văn Cao - Giấc mơ một đời người của đạo diễn Đinh Anh Dũng, 1992) ...Có người nói thẳng tới cái vô cùng tận của trời xanh; có người nói cái vô cùng tận của trời xanh qua cái rộng của biển. Cũng có người thấy trời xanh vô cùng tận trong bát nước và cũng luôn có thể có người chỉ nói tới một giọt ánh sáng để thấy cái vô cùng tận của trời xanh. Có người nên phải tìm con phố lớn mới thấy dấu xe mà có người tìm thấy dấu xe trong hạt bụi. (Tuyển tập thơ, Nhà xuất bản Văn học, 1994) Mình rất cần tiền mà cũng vô cùng chán tiền. (nói với Phùng Quán, trích dẫn trong sách Ba phút sự thật của Phùng Quán, NXB Văn Nghệ, TP. Hồ Chí Minh, 2006)

Dấu ấn và di sản văn nghệSửa đổi

Trong nghành âm nhạc, Văn Cao là người dân có công khai minh bạch phá và giúp hoàn thiện một số trong những thể loại của tân nhạc Việt Nam như nhạc trữ tình (nhạc tiền chiến),[42] hùng ca (nhạc cách mạng, nhạc kháng chiến),[43] và trường ca.[44] Trong nghành thi ca, ông cũng là một trong ít người không ngừng nghỉ đi tiên phong với những cải cách mang tính chất chất đột phá-sáng tạo trong thơ Việt Nam tân tiến.[45][46][47] Đã có những quan điểm trình độ xem ông là một trong những người dân đi khai thác, mở đầu cho việc phát triển của thể loại trường ca thơ tân tiến Việt Nam, đặc biệt Tính từ lúc nửa cuối thập niên 1950 trở đi.[48][49][50][51][52] Tuy nhiên, những đóng góp của ông cho thơ ca và hội họa[5][53][54] dân tộc bản địa ít khi được nhắc tới so với những góp sức to lớn về âm nhạc của ông. Văn Cao được xem là một hiện tượng kỳ lạ hiếm có trong lịch sử phát triển của văn hóa Việt Nam – một con người mà sự phối hợp nhạc-họa-thơ là xuyên suốt trong gần như thể toàn bộ những sáng tác đa dạng của ông. Trong địa hạt âm nhạc của ông, ngoài những nét trẻ đẹp về giai điệu, ca từ cũng mang nhiều tính thơ và họa. Còn trong địa hạt thơ của ông, họa tính là rất đặc trưng.[55]

Ở Văn Cao, tầm vóc không phải là thứ lượng hóa, tức là tính bằng số lượng những sáng tác. Bởi xét về số lượng, những sáng tác của Văn Cao (đặc biệt trong nghành nhạc và thơ) còn ít hơn đáng kể trong cả so với nhiều nhạc sĩ hoặc thi sĩ ở tầm trung tại Việt Nam. Đánh giá Văn Cao cần nhìn xuyên suốt tư tưởng của ông trong cả ba nghành là nhạc-họa-thơ. Xét về nhiều phương diện, Văn Cao là mẫu nghệ sĩ hiếm có bởi lịch sử Việt Nam không còn khuynh hướng tạo ra những nghệ sỹ có tinh thần dám khai thác sáng tạo như ông. Mẫu người trí thức hoặc nghệ sĩ điển hình trong xã hội Việt Nam (từ chính sách phong kiến, tới phong kiến nửa thực dân, rồi thời phân chia quốc cộng) thường là con người biết nương theo thực trạng, trở thành viên chức tận tụy phục vụ chính sách chính trị anh ta đang sống. Văn Cao chưa bao giờ nuôi tham vọng chính trị. Ông tham gia Việt Minh chỉ vì lòng yêu nước. Ông luôn là người nghệ sĩ có tinh thần tự do sáng tạo. Ông là người nghệ sỹ độc lập, phi chính trị. Đây cũng là nguyên nhân khiến ông trở thành nạn nhân trong sự kiện đàn áp phong trào Nhân văn Giai phẩm khiến thuở nào gian dài ông không thể sáng tác. Đây hoàn toàn có thể xem là một đặc tính ít mang tính chất chất truyền thống hơn hết trong con người của Văn Cao. Có thể nó có ảnh hưởng ít nhiều từ văn hóa phương Tây, cái mà ông hoàn toàn có thể tiếp nhận từ khối mạng lưới hệ thống giáo dục thuộc địa của Pháp. Mặc dù là đôi bạn văn nghệ tri kỷ, nhưng về nhiều phương diện Văn Cao trái ngược với Phạm Duy. Văn Cao là người đi tiên phong, đặt nền móng, gợi mở nhiều hướng phát triển mới cho nhạc và thơ Việt tân tiến nhưng ông chưa bao giờ thực sự thăng hoa về mặt lượng (so với sự dồi dào về mặt chất) ở cả hai nghành. Còn Phạm Duy là người thừa kế nhiều khai thác từ Văn Cao và phát triển chúng đến độ phì nhiêu.

Văn Cao đã được nhiều người xem là một trong những danh nhân văn hóa tiêu biểu của Việt Nam thời tân tiến.[56][57][58] Là một bậc thầy của nghệ thuật và thẩm mỹ sử dụng ngôn từ phong phú và biến hóa trong những sáng tác nhạc và thơ của ông, góp sức của Văn Cao cho riêng tiếng Việt - với tư cách một ngôn từ hoàn toàn có thể chuyên chở đầy đủ những sắc thái cảm xúc và tư tưởng của người nghệ sĩ - đã thậm chí được so sánh với góp sức của Nguyễn Du cho riêng ngôn từ thi ca dân tộc bản địa. Là người tài hoa được thừa nhận trên nhiều nghành như nhạc-họa-thơ[17] nhưng cuộc sống và sự nghiệp của Văn Cao cũng khá được xem là một điển hình của định mệnh "tài"[59] và "tai"[60] trong lịch sử văn hóa của Việt Nam. Ông không còn những quãng thời gian đủ dài và suôn sẻ trong sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ so với những tên tuổi như Phạm Duy hay Trịnh Công Sơn bởi toàn cảnh chính trị, văn hóa đặc thù của miền Bắc so với miền Nam Việt Nam trong năm trận chiến tranh chia cắt. Đánh giá về Văn Cao, trong nhiều nội dung bài viết những tác giả không ngần ngại gắn cho ông mỹ từ thiên tài, trong đó có Phạm Duy (2007), Thụy Khuê (2010), Đỗ Ngọc Thạch (2013), hay Trần Mạnh Hảo (2013). Đây mặc định hoàn toàn có thể xem là đánh giá ở mức độ cao nhất đối với bất kể ai hoạt động và sinh hoạt giải trí trong nghành văn hóa nghệ thuật và thẩm mỹ ở Việt Nam. Trong văn học nghệ thuật và thẩm mỹ của dân tộc bản địa, trước Văn Cao có lẽ rằng chỉ có Nguyễn Du trong thi ca là thường được gắn với mỹ từ thiên tài nhiều hơn nữa hết. Việc Phạm Duy dùng mỹ từ đó đã và đang cho tất cả chúng ta biết sự trân trọng ông dành riêng cho Văn Cao lớn thế nào, bởi Phạm Duy với lòng tự tôn của một cây đại thụ số 1 tân nhạc Việt không phải người dễ dãi trong đánh giá tiền tựu của đồng nghiệp. Với những kiến thức và kỹ năng phong phú về nhạc lý và văn hóa dân tộc bản địa, Phạm Duy hơn ai hết có đầy đủ thẩm quyền đánh giá về tài năng của Văn Cao.

Nhiều người nghiên cứu và phân tích sâu về Văn Cao (trong đó có bạn vong niên của ông là nhà nghiên cứu và phân tích âm nhạc Nguyễn Thụy Kha và con trai trưởng của Văn Cao là họa sỹ Văn Thao) thường nhắc tới kĩ năng đưa ra những tiên tri hay Dự kiến đến mức đúng chuẩn đáng kinh ngạc trong những sáng tác âm nhạc của ông. Nhiều sự kiện đã xảy ra trong những tác phẩm của Văn Cao trước khi chúng được ghi nhận trong thực tế lịch sử Việt Nam thế kỷ ông đã sống.[61] Một số tác phẩm điển hình là Không quân Việt Nam và Tiến về Tp Hà Nội Thủ Đô.[62]

Nhận xétSửa đổi

Về cuộc sống và sự nghiệpSửa đổi

“ Thấp bé nhiều hơn nữa tôi, khép kín hơn tôi, nhưng Văn Cao tài hoa hơn tôi nhiều. (...) Hình như Văn Cao có đi học vẽ ở trường Cao đẳng Mỹ thuật như tôi, nhưng chắc như đinh anh đã được hoạ sĩ Lưu Văn Sìn dắt vào hội hoạ. Văn Cao vẽ rất giỏi. Tôi giữ được bức tranh tự hoạ của Văn Cao, tranh sơn dầu vẽ trên bìa cứng cho tới ngày Pháp đánh Saigon vào năm 1945 thì mất, tiếc quá! Văn Cao làm thơ cũng rất hay. Vào năm 1941 mà anh đã có những câu thơ nghe như thơ Huy Cận (...) Chưa gặp Văn Cao nhưng tôi đã biết tài soạn nhạc qua mấy bài nhạc hùng của anh rồi... ” — Phạm Duy[33] “ Văn Cao tham gia không phải bằng tài năng đơn độc mà bằng một thác lũ nghệ thuật và thẩm mỹ, chùm lấp vòm trời Kinh đô Văn nghệ. Từng bước khoảng chừng khoát, Văn Cao hiên ngang đi vào lòng Mẹ Việt Nam và được tiếp nhận nồng hậu. (...) Ở Văn Cao, mỗi lời thơ là một hạt ngọc, mỗi tiếng nhạc là mỗi sợi tơ, mỗi sắc tố là một vùng hào quang diễm lệ. Sự vượt lên của Văn Cao trong một thành phố đục lầm cát bụi, trong tiếng khua rộn ràng của những sợi dây xích sắt khổng lồ trong tiếng nấc nghẹn ngào không thoát khỏi cổ họng, được coi như nỗ lực phi thường của một tâm hồn sung mãn. Đối nghịch đã làm cho Văn Cao trở thành con người dân có phong cách riêng biệt. ” — Tạ Tỵ[36] “ Nguồn của dòng sông mang tên Văn Cao là tâm hồn phong phú của nhà nghệ sĩ tài ba, trong lãnh vực âm nhạc cũng như thi ca. Sau khi ra khỏi vùng lưu vực hoang vu của tiềm thức, dòng sông tẻ ra ba nhánh trôi miên man trong huyền ảo của khói trắng sương mù. ” — Trần Văn Nam[63] “ Chắc hẳn một nghệ sĩ như Văn Cao chưa hề được thẩm định một cách xứng đáng về hội họa và thơ. Chỉ một câu thơ như: Có lúc / nước mắt không thể chảy ra ngoài được đã là cả một ám ảnh đọng lại mãi trong lòng người. Tôi cảm thấy, ít nhất, những người dân thuộc thế hệ chúng tôi còn mắc nợ với một thiên tài của đất nước như Văn Cao. ” — Đặng Anh Đào[14] “ Cuộc đời 72 năm của Văn Cao gắn bó trọn vẹn với Việt Nam thế kỷ XX nhiều dịch chuyển, để lại cho thế hệ sau quá nhiều thắc mắc rất khó trả lời. Câu hỏi rộn ràng về góp sức nhọc nhằn, thắc mắc cồn cào về thế sự ngổn ngang, về mệnh kiếp lênh đênh. Một Văn Cao đa tài không thể che chở một Văn Cao lận đận. Một Văn Cao danh vọng không thể bênh vực một Văn Cao cay đắng. Một Văn Cao hào hoa không thể an ủi một Văn Cao cô độc. ” — Lê Thiếu Nhơn[6] “ Văn Cao sáng tác Buồn tàn thu năm 1939, lúc mới có 16 tuổi, Thiên Thai (năm 1940), Trương Chi, Thu cô liêu, Bến xuân, Suối mơ (năm 1941)… Thiên tài âm nhạc Văn Cao đã phát lộ vào tuổi đôi mươi mơ mộng. Và đến những bản hùng ca tiềm ẩn hào khí dân tộc bản địa trong những ngày đầu độc lập và toàn quốc kháng chiến: Bắc Sơn, Làng tôi, Ngày mùa, Trường ca sông Lô… và đỉnh cao là Tiến quân ca, sau này trở thành Quốc ca. Những thành công lớn đó của Văn Cao trong âm nhạc đã nhanh gọn đưa Văn Cao đến đỉnh vinh quang và trong ý niệm của công chúng ông là một thiên tài âm nhạc. Điều đó phần nào đã che lấp đi một Văn Cao khác – Văn Cao thi sĩ và Văn Cao họa sỹ. ” — Đỗ Ngọc Thạch[64] “ Ở Việt Nam, trường hợp tiêu biểu cho việc song hành ba tài năng trong một con người là Văn Cao. Ông là nhạc sĩ, nhà thơ, họa sỹ. Nhiều đồng nghiệp đã gọi ông là "nghệ sĩ trên nghệ sĩ". Những ca khúc bất hủ của Văn Cao đã nằm lòng nhiều lứa tuổi từ trước Cách mạng tháng Tám đến giờ đây. Tất cả những nhạc phẩm, ông đều phổ từ thơ của ông hoặc tự viết ca từ cho ca khúc của tớ. Điều đặc biệt là, những bài thơ, những ca từ ông viết ra đều mang sắc tố hội họa, bởi ngoài tài danh văn chương và âm nhạc, ông còn là một một họa sỹ đích thực. Từ trong năm 1943–1945, những bức sơn dầu, bột màu của ông đã được đánh giá cao trong triển lãm mĩ thuật. Hiện nay một số trong những tranh của ông vẫn được lưu giữ trong Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. ” — Nguyễn Thị Ngọc Hà[65] “ Giấc mơ một đời người đến từ giấc mơ của nhạc sĩ Văn Cao khi tôi nghe ông kể về giấc mơ được màn biểu diễn một đêm nhạc ở Nhà hát lớn Tp Hà Nội Thủ Đô. Sau đó tôi suy nghĩ hoài, một người như ông không được một đêm nhạc như vậy thì quá tội! Tôi nghĩ về ước mơ đó và đặt tựa Giấc mơ một đời người. Phim khởi đầu bằng cảnh ông mơ giấc mơ một đêm nhạc ở nhà hát nhưng giật mình lại chỉ từ một mình ông. Còn với Văn Cao - Buổi sáng có trong sự thật đến từ buổi tôi cafe bên hồ Hoàn Kiếm ngay sáng sau ngày nhạc sĩ Văn Cao mất. Đó là buổi sáng ngày hè nhưng mưa lắc rắc. Tôi nhớ đến bài thơ Năm buổi sáng không còn trong sự thật của Văn Cao và tôi làm phim bắt nguồn từ bài thơ, từ sự thật là ông đã mất thật và lượng mưa là có thật. (...) Ông không phải đơn độc với thời cuộc mà đơn độc với cuộc sống; lúc nào ông cũng lặng lẽ, sống tự tại, gần như thể ngồi một chỗ và mọi thứ cứ trôi đi. Ông là người đơn độc giữa cuộc sống này nhưng có lẽ rằng chính vì sự đơn độc đó làm ông vĩ đại. ” — Đạo diễn Đinh Anh Dũng, tác giả 2 phim tư liệu ca nhạc về Văn Cao, Giấc mơ một đời người (1992) và Buổi sáng có trong sự thật (1995).[66]

Về nhân cáchSửa đổi

“ Văn Cao là mẫu người đặc biệt. Với vóc dáng nhỏ nhắn. Với nụ cười lắng chìm không thành tiếng. Với hàm răng ngắn, đều. Với đôi mắt lạnh lùng dễ sợ lúc rất khó chịu, và dịu hiền khi tâm hồn chìm du vào dòng suy tưởng. (...) Chưa ai nghĩ tới và tưởng tượng nổi một Văn Cao trước những đối nghịch lớn, tiềm ẩn cái vóc dáng khiêm nhượng ấy. Người ta hoàn toàn có thể cho là lịch sử thuở nào khi nói về một Văn Cao vẽ giấy bạc giả để chi dùng trong khi hoạt động và sinh hoạt giải trí túng thiếu, đến lúc hành vi bị lộ, đã rút súng Colt 45 chĩa vào những người dân xuất hiện, bắt họ không thay đổi vị trí, để mình rút lui, rồi sau ngày 19-8, mang giấy bạc thật đến hoàn trả số tiền đã trả bằng bạc giả với đôi lời xin lỗi. Cũng như ít ai biết tác giả Thiên Thai, Trương Chi ở tổ chức ám sát nội thành Tp Hà Nội Thủ Đô dưới thời Nhật. Bị thực trạng xã hội lúc đó đẩy vào con phố nghẽn, Văn Cao phải lao tìm một lối sống đặc biệt. (...) Dù sao, Văn Cao vẫn hiện hữu trong tôi với hình dáng của một tinh cầu lạnh buốt, với đơn độc dằng dặc ở cuối khung trời ngăn cách. ” — Tạ Tỵ[36] “ Văn Cao thường xuyên tổ chức những khóa huấn luyện ngắn ngày cho đồng đội của tớ về võ thuật, sử dụng vũ khí và kỹ năng hóa trang... (Văn Cao học võ từ năm 9 tuổi. Thời trai trẻ ở Hải Phòng Đất Cảng, Văn Cao đã nhiều lần lên võ đài thi đấu và màn biểu diễn võ thuật)... Với Văn Cao việc phải trừ khử một người là vấn đề ông không hề muốn. Nhưng vì trách nhiệm cách mạng, vì sự sống của muôn người nên bắt buộc ông phải ra tay tiêu diệt những tên Việt gian ngoan cố. Ta hoàn toàn có thể hiểu ông qua những câu thơ ông để lại: "Giữa sự sống và cái chết/ Tôi chọn sự sống/ Để bảo vệ sự sống/ Tôi chọn sự chết". Trong Văn Cao có hai con người. Con người của nghệ thuật và thẩm mỹ và con người làm cách mạng. Nhiều người muốn tìm hiểu phần con người thứ hai của ông. Nhất là những sự kiện mọi người gọi là "thành tích phi thường" ông đã làm trong thời gian phụ trách Đội trừ gian. Ông thường tránh mặt và ít khi nhắc tới. Có lần ông tâm sự với tôi: "…Bố đã từng giết một con người… Ông ta nhìn vào họng súng, nhìn bố với đôi mắt ngơ ngác như muốn hỏi - Sao lại giết tôi. Cho đến giờ, bố vẫn bị ám ảnh vì đôi mắt ấy…" ” — Họa sĩ Văn Thao, con trưởng của Văn Cao[11] “ Khi ông còn sống, người ta rất dè dặt viết và đánh giá về ông. Đó phải chăng là số mệnh của những bậc văn nhân? Sau ngày ông mất mọi người mới thực sự bàng hoàng nhắc và viết về ông. Có người ca tụng, tung hô ông hết lời. Tôi tìm được và cảm nhận được đâu là tình cảm chân thực dành riêng cho ông, đâu là những điều giả dối được che giấu đằng sau những câu chữ rất hoa mỹ sáo mòn (để làm gì nhỉ?). Và tôi nhớ lại, có một lần tôi hỏi ông: "Sao bố không viết hồi ký?". Ông im re một lát rồi mới nói: "Với bố, phải ngồi lại để viết hồi ký nghĩa là cuộc sống sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ của tớ đã chấm hết. Để viết cho trung thực và khách quan, khi nhìn lại cả cuộc sống mình, dám nhận những sai lầm của tớ trong những quan hệ xã hội đã khó, tự đánh giá và xác định được những tác phẩm của tớ ở tầm cỡ nào và bảo vệ những quan điểm nghệ thuật và thẩm mỹ của tớ còn khó hơn. Còn viết hồi ký để đề cao mình, thanh minh cho mình, có khi dẫn đến việc nói xấu và hạ thấp vai trò của người này người khác... thì bố không làm được. Vì thế mà bố không viết hồi ký. Theo bố hãy để mọi người nghĩ, tìm hiểu và viết về bố thông qua chính những tác phẩm của tớ thì khách quan hơn". ” — Họa sĩ Văn Thao, con cả của Văn Cao[67] “ Con viết cho bố không thận trọng sẽ trở thành chuyện "mẹ hát con khen hay". Nhưng đối với Văn Cao đâu nên phải khen ngợi, ca tụng ông ấy làm gì nữa. Ông ấy là Văn Cao! Và thế đã là quá đủ, phải không? (...) Khoảng thời gian 30 năm (1956-1986) là trong năm tháng gay cấn và buồn nhất trong cuộc sống ông. Ông nhẫn nhịn, chịu đựng một cách kiên cường. Ông tin những gì ông đã làm là đúng, con phố ông đã chọn đã đi là đúng. Và ông đã đúng. Tôi yêu quý ông, đồng cảm được cùng ông và ngưỡng vọng một nhân cách lớn nơi ông. Tôi thấy mình phải có trách nhiệm viết lại toàn bộ cuộc sống và sự nghiệp của ông. Ông là một tài năng lớn của nền văn học nghệ thuật và thẩm mỹ Việt Nam thế kỷ XX. ” — Họa sĩ Văn Thao, con cả của Văn Cao[67] “ Là con lớn trong nhà nên tôi thường phải giúp mẹ tôi quán xuyến việc làm nhà bếp núc trong mái ấm gia đình ngay từ khi mới lớn. Cha tôi hay có khách nên thường chỉ bảo tôi nấu một số trong những món ngon cho bạn của ông uống rượu. Tôi cũng lấy làm lạ, vì không ngờ một người như ông lại sở hữu tài năng nấu ăn như vậy... Nhìn ông chế biến những món ăn một cách thành thục như một đầu nhà bếp thực thụ, tôi vô cùng ngạc nhiên và khâm phục. Những lúc như vậy, hình bóng của một người nhạc sĩ không hề hiện hữu, tôi chỉ từ thấy hình ảnh của một người cha thân yêu đang hết lòng chăm chút nấu những món ăn ngon cho một đàn con đang tuổi ăn tuổi lớn, trong thực trạng bao cấp thiếu thốn "ăn còn chưa đủ no, lấy đâu ra mà dám đòi ăn ngon". Có lần tôi hỏi ông: "Làm thế nào mà bố lại biết nấu nhiều món ăn ngon thế?". Trầm ngâm một lát, ông mới thủng thẳng nói: "Ai chẳng thích ăn ngon! Nhưng để nấu cho ngon thì không phải ai cũng nấu được... Vì thích ăn ngon nên những khi có điều kiện để mời bạn đến uống rượu là bố phải "lăn vào nhà bếp". Nhìn mọi người ăn ngon miệng là bố thấy vui... Nấu ăn cũng là một nghề đầy tính nghệ thuật và thẩm mỹ. ” — Họa sĩ Văn Thao, con cả của Văn Cao[37] “ ...Ông là một người tài hoa – cầm, kỳ, thi họa đều giỏi cả, nhưng sống lặng lẽ, khiêm nhường; dù có bị oan ức, thiệt thòi vẫn im re chịu đựng và chứng tỏ mình trong sạch, mình yêu đất, yêu thương giống nòi. Ông góp sức hết mình nhưng không đòi hỏi điều gì cả. (...) Là một nghệ sĩ tài hoa, được rất nhiều phụ nữ xinh đẹp mến mộ, nhưng suốt đời ông chỉ có một mối tình với người bạn đời của tớ là bà Nghiêm Thúy Băng. Ông là một người cha nghiêm khắc và đầy trách nhiệm đối với 5 người con của tớ. (...) Sinh thời ông gặp nhiều trắc trở trong con phố công danh sự nghiệp sự nghiệp, vì bị đồng chí, đồng nghiệp ganh ghét, đố kỵ hay đơn giản là không hiểu tầm cao tư tưởng và tính nhân văn trong những sáng tác của ông; song, ông không kêu ca, oán thán gì cả. ” — Hồ Bất Khuất[57]

Trong âm nhạcSửa đổi

“ Bên cạnh Hoàng Quý, tại Hải Phòng Đất Cảng, còn tồn tại thêm những ca nhạc sĩ tài tử thuộc loại tiền phong như Phạm Ngữ, Canh Thân, Hoàng Phú (em của tác giả Cô Láng Giềng) nhưng trong chặng đầu của Tân nhạc này, họ chưa làm quen với quần chúng qua những bản nhạc tình. Họ là những ngôi sao 5 cánh trong xu hướng nhạc vui khoẻ, đa số nhắm vào tình tự quê hương mà tôi sẽ nói tới trong bài tới. Chỉ qua tới thời kỳ sau, thời kỳ khởi đầu cho việc phát triển âm nhạc mới, người ta mới được thưởng thức một câu truyện ái tình rất ư lãng mạn qua một ca khúc tuyệt diệu là Em Đến Thăm Anh Một Chiều Mưa của Hoàng Phú sau khi ông đổi tên là Tô Vũ. Nhưng ở Hải Phòng Đất Cảng, đã có Văn Cao! Đã có Văn Cao trong nhóm Đồng Vọng (của Hoàng Quý và bạn bè) với ít nhiều bản nhạc vui khoẻ, nhưng ở đây, tất cả chúng ta đang đả động tới nhạc tình. Và nói tới nhạc tình thì... Văn Cao là nhất! ” — Phạm Duy[33] “ Văn Cao đã đưa nhạc tình 1943-44 vượt khỏi những khuôn sáo cũ mèm. ” — Phạm Duy[33] “ Phải đợi cho tới khi Tân nhạc ra đời vào trong năm cuối 30 và đầu 40 thì tất cả chúng ta mới đã có được một loại nhạc tình lãng mạn do những người dân tình tiền phong của thời đại như Dương Thiệu Tước, Thẩm Oánh, Lê Thương, Văn Chung, Dzoãn Mẫn…tung ra (…) Tuy nhiên, loại nhạc tình lãng mạn đó chỉ hoàn toàn có thể được gọi là đạt tới độ hoàn mỹ khi nó được phát xuất ra từ một con người tài hoa số 1 của thế giới nghệ sĩ trẻ lúc bấy giờ. Người đó là Văn Cao. ” — Phạm Duy[68] “ Người Sông Ngự/Văn Cao đã thú nhận rằng mình bị ảnh hưởng sông nước của hai truyện Đào Nguyên, Thiên Thai cho nên vì thế đã soạn ra một bài hát. Một bài hát, theo tôi thật là tuyệt diệu! Nó vừa có tính chất trường ca, vừa có tính chất nhạc cảnh. Nếu hình thức ca khúc trong Tân nhạc Việt Nam cho tới năm 1944 này vẫn còn nằm trong khuôn khổ một đoản khúc được ước định trong một số trong những khuôn nhạc nào đó, với một lối chuyển cung, chuyển điệu công thức nào đó… thì Thiên Thai của Văn Cao đã vươn lên một thức rất lớn, chia ra nhiều đoạn, nhiều cảnh, gồm tới số lượng chín mươi bốn khuôn nhạc, chan chứa những giai điệu thần tiên và những lời ca thần diệu. ” — Phạm Duy[33] “ Nếu đem so sánh với những bản nhạc tình của 50 năm Tân nhạc thì những bài Suối Mơ, Bến Xuân là cực điểm của lãng mạn tính trong ca nhạc Việt Nam. Sẽ không bao giờ có những bài ca lãng mạn như vậy nữa! Sẽ có nhạc tình cảm tính, nhạc tình não tính, nhạc tình nhục tính và ảo tính nhưng không thể có thêm những bài nhạc tình lãng mạn nào hay hơn nhạc Văn Cao. ” — Phạm Duy[33] “ Bài Trường ca Sông Lô của Văn Cao là một tác phẩm vĩ đại. Thằng bạn này vẫn là một kẻ khai thác. Nó là cha đẻ của loại trường ca. Về hình thức, bài của nó chẳng thua gì bất kể một tuyệt phẩm nào của loại nhạc cổ xưa Tây Phương. Nét nhạc của trường ca rất mạnh khỏe, rất tươi sáng. Nhịp điệu vô cùng phong phú với những chuyển đoạn rất tài tình. Bài này đánh dấu sự trưởng thành của Tân nhạc. ” — Phạm Duy[33] “ Nếu Thiên Thai chỉ nằm trong một giọng Re (mineure và majeure) và Trương Chi chỉ chuyển nhịp, chuyển điệu trong hai giọng Re và Sol… thì Trường ca sông Lô có tới sáu lần chuyển âm (modulations) cũng như chuyển tiết tấu (changing rythmes). Trường ca sông Lô là bản hát dài đầu tiên của tất cả chúng ta là một tuyệt phẩm mà những người dân đi sau Văn Cao (như tôi) đã học hỏi được rất nhiều ở ông để tiếp tục làm giầu cho âm nhạc Việt Nam. Tôi muốn được công khai minh bạch tỏ lòng biết ơn thiên tài Văn Cao trong buổi nói chuyện này. ” — Phạm Duy[13] “ Văn Cao là người đẻ ra trường ca, còn tôi chỉ là người thừa kế. Trường ca sông Lô phải là đỉnh cao nhất của nhạc kháng chiến nói riêng, của tân nhạc Việt Nam nói chung. Sự dài hơi trong những câu nhạc trong bài chứng tỏ nhạc sĩ Văn Cao đã trưởng thành ngay từ lúc tân nhạc vừa mới ra đời. ” — Phạm Duy[69] “ Trong âm nhạc, Văn Cao sang trọng như một ông hoàng. Trên cánh đồng ca khúc, tôi như một đứa bé ước mơ mặt trời là con diều giấy thả chơi. Âm nhạc của anh Văn là âm nhạc của thần tiên bay bổng. Tôi la đà đi giữa cõi con người. Anh cứ bay và tôi cứ chìm khuất. Bay và chìm trong những thân phận riêng tư.... ” — Trịnh Công Sơn[20] “ Hồi còn là một một cậu thiếu niên, tôi đã từng ngâm nga Suối mơ, một trong những sáng tác nổi tiếng của nhạc sĩ Văn Cao, một ca khúc trữ tình lãng mạn, bay bổng những ước mơ cao đẹp. Nét nhạc nhẹ nhàng, duyên dáng như nét bút uyển chuyển của một họa sỹ tài năng vẽ nên những hình ảnh nên thơ "bên rừng thu vắng, làn nước trôi lững lờ ngoài nắng". Lời ca trau chuốt gọt giũa như những câu thơ giàu nhạc điệu với nhiều hình tượng đẹp về "con suối róc rách", "bóng cây thùy dương", "đàn nai đùa trong khóm lá"... Ca khúc với hình thức ba đoạn đơn ABA’, giai điệu từ giọng "la thứ" nhẹ nhàng thơ mộng từ từ chuyển sang giọng "la trưởng" bay bổng thiết tha, rồi lại trở về giọng "la thứ", tái hiện âm hình chủ yếu ban đầu để rồi kết thúc trọn vẹn ca khúc. ” — Trương Quang Lục[70] “ Văn Cao và Phạm Duy khác Trịnh Công Sơn. Trịnh Công Sơn là một người "hát thơ", một nghệ sĩ tuyệt vời, ông là con người của đại chúng, được người dân thành thị hâm mộ nhất. Còn Văn Cao và Phạm Duy là con người của âm nhạc, người sáng tạo âm nhạc và cùng với một số trong những bậc tiền bối khác đặt nền móng cho âm nhạc Việt Nam buổi đầu. Những người ấy ra đi nhưng âm nhạc của tớ còn sống mãi. Nghệ thuật không riêng gì có có mức giá trị xã hội mà cái giá trị chính yếu của nó là giá trị văn hóa. Với văn hóa âm nhạc của ta, và cũng không riêng gì có với âm nhạc, những ông ấy là những người dân mở đường. Giá trị của tớ cao hơn sự nổi tiếng rất nhiều. Chúng tôi và những người dân trẻ hơn đang thừa kế những giá trị đó. ” — Nhạc sĩ Dương Thụ[71] “ Văn Cao là một nhạc sĩ lớn, một nghệ sĩ bậc thầy trong nhiều nghành nghệ thuật và thẩm mỹ: âm nhạc, thơ ca, hội họa… Ông được tiếp xúc với âm nhạc phương Tây từ nhỏ khi tham gia học tại trường Bonnal, sau tại trường dòng Saint Josef (Hải Phòng Đất Cảng). Cuối trong năm 30 của thế kỷ XX, Tân nhạc Việt Nam đã ra đời, cùng với những nhạc sĩ như Lê Thương, Tô Vũ, Canh Thân, Hoàng Quý… Văn Cao tham gia vào nhóm "Đồng Vọng" của Hoàng Quý. Bài hát đầu tiên là Buồn tàn thu (1939), lúc đó Văn Cao mới 16 tuổi. Điều đặc biệt là tuy học nhạc phương Tây, nhưng Văn Cao ít chịu ràng buộc của âm nhạc lãng mạn Pháp, mà hướng giai điệu những bài hát của tớ gần với âm nhạc dân tộc bản địa, sắc tố ngũ cung (khác với bảy âm trưởng – thứ [major – minor] của phương Tây), lấy vật liệu từ chèo, quan họ, xẩm, ca trù… để sáng tác những ca khúc đầu đời như: Thu cô liêu, Suối mơ, Trương Chi, Thiên thai (1941)... ” — Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam[72] “ Thời trai trẻ ở ông có hai mạch nguồn cảm xúc: trữ tình lãng mạn, hùng tráng hào sảng thông qua thực tiễn của hoạt động và sinh hoạt giải trí cách mạng, Văn Cao đã phối hợp để phát hành tác phẩm đỉnh cao trong sự nghiệp sáng tác của tớ, đó là Trường ca sông Lô - một thể loại mới trong âm nhạc Việt Nam (thể loại trường ca - hùng ca). Cùng với Người Tp Hà Nội Thủ Đô của Nguyễn Đình Thi, Du kích Sông Thao của Đỗ Nhuận, Bình Trị Thiên khói lửa của Nguyễn Văn Thương, Bộ đội về làng của Lê Yên (thơ Hoàng Trung Thông), nhạc sĩ Văn Cao đã vượt lên những hình thức âm nhạc thông thường, ghi vào biên niên sử bằng âm thanh những tác phẩm thể loại lớn, in đậm dấu ấn sáng tạo, được công chúng đón nhận và sống mãi với thời gian. ” — Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân, Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam[72] “ Trong dòng âm nhạc cách mạng, Văn Cao là người đầu tiên chắp những đôi cánh lãng mạn, những ước mơ lớn vào những ca khúc, hành khúc chiến đấu. (...) Từ năm 1944 đến năm 1946 là một bước ngoặt lớn, một bước phát triển nhảy vọt của Văn Cao. Từ dòng lãng mạn lành mạnh – yêu nước hùng tráng, Văn Cao chuyển ngay sang dòng âm nhạc cách mạng, chuyển ngay sang dòng thác kinh hoàng của cách mạng giải phóng dân tộc bản địa. Chuyển một cách mau lẹ, tự nhiên, vững chắc, không qua một quá trình quá độ, không qua một quá trình mò mẫm "nhận đường". (...) Với "Tiến quân ca", lần đầu tiên Quân giải phóng Việt Nam chính thức có một hành khúc hùng tráng, trang nghiêm và lôi cuốn. Với "Tiến quân ca", lần đầu tiên toàn thể những tầng lớp nhân dân Việt Nam có chung một hành khúc trên đường ra trận. Trước đó, tất cả chúng ta chỉ có những nhạc phẩm yêu nước của tuổi trẻ thủ đô, của thanh niên, học viên, sinh viên và hướng đạo sinh. "Tiến quân ca" là cái mốc bằng vàng đánh dấu sự toàn thắng của âm nhạc cách mạng về cả tư tưởng lẫn về nghệ thuật và thẩm mỹ. ” — Nhạc sĩ Dân Huyền[73] “ Càng nhìn ông tôi càng thắc mắc, làm thế nào trên đôi vai gầy guộc nhỏ bé ấy lại chở đến cho đời nhiều ngày xuân đầy ý nghĩa và đẹp đến thế. Mùa xuân cổ tích của Thiên thai, lãng mạn trong Bến xuân, hào hùng trong Tiến về Tp Hà Nội Thủ Đô, trong Sông Lô, và đoàn viên trong Mùa xuân đầu tiên... Cùng những ngày thu man mác đẹp lung linh của Thu trung du, Suối mơ, buồn thấm thía trong Buồn tàn thu, Thu cô liêu, Trương Chi... Âm nhạc của ông thật trong lành như chính con người ông vậy. ” — Ca sĩ Ánh Tuyết[74] “ Trong một chuyến cùng đi làm phim chân dung với nhà thơ Tế Hanh, khi máy bay đã lẫn vào những đám mây, Tế Hanh bỗng hỏi tôi: "Kha làm công tác thao tác âm nhạc, Kha nghĩ thế nào về bốn ông nhạc sĩ: Nguyễn Xuân Khoát, Lưu Hữu Phước, Đỗ Nhuận và Văn Cao?". Vốn đã ngẫm nghĩ về tứ trụ này từ lâu, tôi trả lời: "Văn Cao là trời cho. Đỗ Nhuận là đời cho. Nguyễn Xuân Khoát là người cho. Lưu Hữu Phước là thời cho". Tế Hanh cười: "Được. Hay lắm. Mình đã từng nghĩ như vậy, nhưng chưa rút ra gọn như vậy". ” — Nhà nghiên cứu và phân tích âm nhạc Nguyễn Thụy Kha, một nhà "Văn Cao học" và cũng là bạn vong niên của Văn Cao.[75] “ Nếu chỉ có Trịnh Công Sơn thì âm nhạc Việt Nam cũng luôn có thể có gì như còn méo mó và ốm yếu. Nhưng nếu chỉ có âm nhạc hùng tráng mà thiếu Trịnh Công Sơn thì nền âm nhạc những anh vẫn không thể gọi là hoàn thiện được, vì nó vẫn thiếu một mảng rất thiết yếu cho đời sống riêng tư của mỗi con ng­ười... Nhưng cũng phải thành thật mà nói rằng, nhạc Trịnh nghe lẻ từng bài thì hay. Nhưng nghe cả một cuộn băng thì lại thấy mệt vì đơn điệu. Ông Văn Cao của những anh đa dạng hơn nhiều, phong phú hơn nhiều, tuy nhiên so với Trịnh Công Sơn, ông ấy viết rất ít. ” — Frank Gerke[76]

Trong thơ caSửa đổi

“ Tôi rất phục cách dùng chữ trong thơ Văn Cao, chính bới chữ ông dùng không câu nệ vần điệu, không dùng những chữ quen mà toàn dùng những chữ mới. Nó vừa dễ hiểu nhưng để ngẫm hết ý thì lại khó. Có bài Chiếc xe xác qua phường Dạ Lạc viết năm 1945 về nạn đói khiến người ta nhớ mãi. Còn những nội dung bài viết theo không khí tiền chiến thì được xếp vào những bài thơ số 1 của tiền chiến. ” — Nhà thơ Vũ Quần Phương[77] “ Tôi đã nhiều lần nhìn ngắm Văn Cao ngồi im re: ông hoàn toàn có thể ngồi suốt ngày với một tư thế như vậy, với một tâm thế như vậy. Những lúc ấy, tâm tưởng ông liên tục du hành trong thời gian, trong những không khí tưởng tượng. Chính kĩ năng cô đặc thời gian, kĩ năng "tích trữ lương thực" cho tinh thần, cho tâm hồn đã đưa tới những bài thơ cô đặc mà Văn Cao từng ủ bao nhiêu năm trong những cuốn sổ tay nhỏ nhít của ông. Ủ như người ta ủ những hạt mầm. Bản thân những hạt mầm cũng là sự việc cô đặc thời gian, sự kiên trì với thời gian. Đọc thơ Văn Cao giờ đây, tôi như thưởng thức được từng chấm sáng lấp lánh của thời gian qua từng con chữ. Nhiều khi, thơ cũng phải biết tự dè sẻn như vậy, tự làm nhỏ mình lại như vậy, biết kiên trì như vậy. Như những hạt mầm. Những hạt mầm của thời gian. ” — Nhà thơ Thanh Thảo[78] “ Đọc lại thơ Văn Cao trong một ngày đông lạnh, tôi thấy số phận thật đa đoan: người nghệ sĩ ấy lại hóa thiệt thòi vì quá tài hoa. Nếu sự nghiệp âm nhạc của ông không lớn đến như vậy, thì có lẽ rằng người ta sẽ để ý quan tâm hơn tới thơ ca để nghe thấy một tiếng nói khác, in như tiếng "người khổng lồ kêu thét suốt ngày đêm", in như tiếng sóng biển từng ám ảnh suốt cả đời ông... Ở ca khúc, ngày xuân trong sáng, hoàn toàn có thể nói rằng là "trong suốt". Còn ngày xuân trong thơ Văn Cao luôn mang một vẻ u uất - có lẽ rằng đó cũng là nét khác thường so với cái "mã" của ngày xuân thông thường được xem là khoảnh khắc tươi trẻ nhất trong sự luân hồi của thời gian... Như vậy, không thể đơn giản lý giải không khí u uẩn bao trùm thơ xuân Văn Cao bằng thực trạng xã hội. Có thể nói vì nhạc của Văn Cao đa phần được sáng tác thời trẻ, còn sau này ông coi "Nhạc là mối tình đầu bị phản bội" chăng? Cũng hoàn toàn có thể vì nhạc của Văn Cao hướng ngoại, còn thơ là nơi "tôi đi qua tôi", là "một nửa mặt" của thi nhân đầy xích míc như biển trong thơ ông, tràn ngập mênh mông nước, vậy mà vẫn "thành người khổng lồ kêu khát suốt ngày đêm"? ” — Đặng Anh Đào[79] “ Trường ca là một hiện tượng kỳ lạ lớn và cực kỳ phong phú. Và trường ca không phải là độc quyền của thơ. Trong văn xuôi cũng luôn có thể có trường ca, ví như Những linh hồn chết của Gogol, rồi Trường ca bằng văn xuôi trước Cách mạng của Xuân Diệu, trong nhạc, ở ca khúc, cũng luôn có thể có trường ca, ví dụ điển hình Sông Lô của Văn Cao, Người Tp Hà Nội Thủ Đô của Nguyễn Đình Thi, Du kích sông Thao của Đỗ Nhuận, Bình Trị Thiên khói lửa của Nguyễn Văn Thương... (...) Trước kia chủ thể trường ca hầu như không xuất hiện với tư cách một chiếc tôi thành viên, một nhân vật được khách thể hóa trong văn bản trường ca. Nhưng về sau đã có biến hóa. Ở ta, có lẽ rằng từ Những người trên cửa biển của Văn Cao trở đi, với cái câu mở đầu rất tiêu biểu: "Tôi sinh ra đã có Hải Phòng Đất Cảng", người ta thấy cái tôi của người viết trường ca không chịu đứng ngoài, nấp sau nữa, nó đã trở thành một "nhân vật" trong trường ca. Nghĩa là người viết không hề đứng ở phía trên như "người kể chuyện toàn năng" nữa, mà tham gia vào mạch trường ca như một "mảnh ghép của lịch sử", nghĩa là như một số trong những phận gắn bó với lịch sử, như một nhân chứng, một kẻ trong cuộc, thậm chí người tham gia làm ra những chấn động lịch sử ấy, và giờ đây đang trực tiếp thụ hưởng hoặc hứng chịu những chấn động ấy. (...) Theo tôi, kể những tác phẩm trường ca mà sự xuất hiện của nó gây thành ấn tượng lớn, có tầm ảnh hưởng, hoặc cắm một chiếc mốc nào đó đối với sự phát triển của thể loại là phải kể: Từ đêm 19 của Khương Hữu Dụng, Những người trên cửa biển của Văn Cao,... ” — Nhà nghiên cứu và phân tích phê bình văn học Chu Văn Sơn[48] “ Nếu nhạc của Văn Cao đưa con người vào cõi mộng, thì thơ Văn Cao xoáy vào thực tại cuộc sống: phần đời thực với Chiếc xe xác qua phường Dạ Lạc, Ngoại ô ngày đông 1946, Những người trên cửa biển và phần nội tâm sâu xé của con người mất tự do, trong những bài thơ ngắn, cô đọng và đau thương, như những giọt nước mắt không rơi ngoài tim mình như lời thơ Thanh Tâm Tuyền... Cúi xuống những lầm than của kiếp người, Văn Cao là người duy nhất để lại những hình ảnh kinh hoàng của trận đói tháng 3 năm Ất Dậu. Nếu không còn Chiếc xe xác qua phường Dạ Lạc, thì tất cả chúng ta không thể tưởng tượng cảnh xe xác lăn trong xóm cô đầu của một Tp Hà Nội Thủ Đô bán linh hồn... ” — Thụy Khuê[80] “ Người ta nghe biết Văn Cao không riêng gì có có thơ, mà còn tồn tại nhạc, hoạ, kịch... Thành công của Văn Cao chưa phải là thơ nhưng chính thơ lại góp thêm phần hiển lộ tính chất đa tài của Văn Cao. Và cũng chính thơ đã đã cho tất cả chúng ta biết sự nhất quán trong tư tưởng nghệ thuật và thẩm mỹ của ông. Đó là tư tưởng của một nghệ sĩ luôn phóng chiếu sự sáng tạo của tớ trên đôi cánh của chủ nghĩa siêu thực và hiện thực. Tâm thức "trôi" trong Thơ Văn Cao chính vì thế cũng đó đó là tâm thức "trôi" trong hoạ, trong nhạc với những tình khúc bất tử như Buồn tàn thu, Bến xuân, Trương Chi, Suối mơ, Thiên thai... Nhiều lời trong những bài nhạc của ông cũng đầy chất thơ mà mọi khi hát lên luôn tạo nên cho ta cảm hứng nao lòng như đang trôi trong cõi phiêu bồng vô định của cuộc sống... Song tâm thức "trôi" trong thơ Văn Cao tuy nhuần thấm lẽ vô thường và bồng bềnh trong hư vô bất định nhưng không bao giờ lạc hướng. trái lại ông luôn thể hiện chủ ý của tớ trước cuộc sống. Với lẽ sống cao đẹp của người nghệ sĩ, ông luôn nêu cao ý thức trách nhiệm công dân trước xã hội và nhân dân. Và đây đó đó là cảm hứng chủ yếu để Văn Cao viết những bài thơ mang hơi thở nóng hổi của hiện thực môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường như: Chiếc xe xác qua phường Dạ Lạc, Ngoại ô mùa Đông 1946, Quy Nhơn 3, trường ca Những người trên cửa biển... ” — Trần Hoài Anh[81] “ Nếu như âm nhạc Văn Cao đã được xác định ở vị trí số một Việt Nam trong thế kỷ XX thì những nghành sáng tác khác, là họa và đặc biệt là thơ của ông dường như chưa tồn tại sự nghiên cứu và phân tích thấu đáo... Giờ nhìn lại sự nghiệp thơ Văn Cao, ta không khỏi ngạc nhiên, khi chỉ trong hơn 10 năm Tính từ lúc lúc có tác phẩm thơ đầu tiên, từ một nhà lãng mạn cuối mùa, ông đã làm một hành trình dài dài lao thẳng vào tân tiến như một cánh chim xuyên qua bão táp của những thành kiến trong thời đại mình để trở thành một nhà tiên phong, mở ra một cánh cửa mới cho thơ tân tiến Việt Nam, mà cho tới nay tất cả chúng ta chưa đi hết cung đường mà ông đã vạch ra. Ngọn lửa thơ của Văn Cao sung sức và phát cháy rực rỡ nhất chính ở thời điểm ông viết trường ca Những người trên cửa biển năm 1956. Cảm xúc sôi trào. Ý tứ sắc sảo. Câu thơ hoạt. Hình tượng thơ gây nhiều ám ảnh. Từ thời điểm này về trước, Văn Cao thiên về cảm xúc, cảm hứng và những hình ảnh lãng mạn. Sau thời điểm này, Văn Cao chuyển dần sang ẩn dụ, tượng trưng với những hình ảnh hình tượng rất là sâu sắc và những suy tư mang nhiều cay đắng. ” — Thiên Sơn[82] “ Cuối trong năm 30, đầu trong năm 40 thế kỷ trước, phong trào Thơ mới khởi đầu cạn dần dòng chảy của nó. Những sáng tác đầu tiên của Văn Cao (bài thơ đầu tiên giữ lại được ghi sáng tác năm 1939) chịu ràng buộc của tư duy Thơ mới, nhưng lối dùng chữ vẫn còn nặng về Hán Việt, nhạc thơ còn chưa thật thuần thục. Nhưng, chỉ ở mức 1 năm sau, khi ông viết Một đêm đàn lạnh trên sông Huế (1940) thì độ điêu luyện, mượt mà đã không kém những bậc đàn anh trong Thơ mới trước đó. Và cũng chỉ mấy năm sau, ông viết Chiếc xe xác qua phường Dạ Lạc thì không riêng gì có độ điêu luyện đã lên đến mức đỉnh, mà còn đã cho tất cả chúng ta biết một quan điểm, cách miêu tả hiện thực đến tận cùng trước thảm họa kinh khủng của dân tộc bản địa ta trong nạn đói năm 1945. Đó là thời điểm Văn Cao đã hoàn toàn vượt qua ảnh hưởng của Thơ mới và nghiêng theo chủ nghĩa hiện thực. Nhưng rồi sau đó, Văn Cao đa phần chuyển sang nhạc, liên tục giành được những thành tựu lớn trong âm nhạc, còn đường thơ thì dần trở nên thưa thớt. ” — Thiên Sơn[82] “ Trừ một số trong những bài thơ dài, mà trường độ cảm xúc và tính khái quát không thua kém những trường ca, về cơ bản, thời kỳ trong năm 60, 70 của thế kỷ trước, thơ Văn Cao trở nên ngắn gọn, cô đúc. Ông tìm sự link trong ý tứ, hình ảnh, trong nhạc điệu, tức là sự việc link từ bên trong chứ ít khi sử dụng những vần điệu vang vọng. Hình ảnh trong thơ ông thường biến nghĩa, cấu trúc câu cũng linh hoạt khơi gợi sự ngẫm ngợi. Hầu hết thơ ông quãng sau nghiêng về nghĩa bóng, mỗi bài thơ đặt ra những thách thức bí hiểm khiến người đọc phải giải thuật điều thực sự nhà thơ muốn nói phía sau mỗi câu từ. Dù không sáng tác nhiều thơ (khoảng chừng 60 bài thơ và 1 trường ca), Văn Cao đã và đang ôm chứa trong ông bước dịch chuyển lớn lao mang dấu tích của hơn nửa thế kỷ tìm đường của thơ Việt. Từ một nhà lãng mạn, Văn Cao đã nỗ lực để trở thành một nhà thơ hiện thực, từ một nhà hiện thực, Văn Cao đã tiến thêm một bước vào lãnh địa của thơ tượng trưng. Trong thơ ông người ta tìm thấy cả dấu ấn thân phận nhà thơ, lẫn nỗi cay đắng của một lịch sử đầy gấp khúc. ” — Thiên Sơn[82] “ Văn Cao quả là một người tài hoa có một. Đến lúc Văn Cao nổi tiếng về nhạc và vụ ám sát Đỗ Đức Phin, người ta mới giở lại những bài thơ anh đăng tải trên Tiểu thuyết thứ bảy và một loạt tờ báo khác, và đến lúc ấy người ta mới thấy thơ Văn Cao cũng hay như thể nhạc của anh. Chẳng qua chỉ vì Văn Cao không quan niệm cái gì là quan trọng, không kéo bè kéo đảng để đưa nhau lên, suy tôn nhau là thi hào "lớn", văn sĩ "lớn" nên lúc bước vào làng văn nghệ anh không được quảng cáo nhiều, do đó thơ anh bị chìm. ” — Nhà văn Vũ Bằng[83] “ Thơ ông đẹp một cách quyết liệt. Thơ ông thật đến siêu thực. Thơ ông mới bất thần như mầm cây vừa đội đất trồi lên. ” — Nhạc sĩ, nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo[83] “ Những ngày tháng Văn Cao đã sống, cứ đổ cái bóng gầy hắt hiu và trắc ẩn vào lòng công chúng, mà những bài hát của ông không lý giải được, những bức tranh của ông cũng không lý giải được. Chỉ còn sót lại thơ, xoa dịu và tỏ bày giùm Văn Cao. Từ những bài thơ đầu tiên viết năm 1939 đến bài thơ ở đầu cuối "Tôi ở" viết tháng 8-1994, Văn Cao có di sản khoảng chừng chừng 60 bài, nhưng vẫn hiển lộ đầy đủ một chân dung nhà thơ khắc khoải với khát vọng lớn lao "tới bao giờ tôi gặp được biển?". Trong sự mến mộ của công chúng phổ thông, chân dung nhạc sĩ Văn Cao luôn khỏa lấp chân dung nhà thơ Văn Cao, bởi lẽ cảm hứng xao xuyến thường lấn lướt nhận thức sâu xa. ” — Lê Thiếu Nhơn[6] “ Tuy nhiên, bài thơ "Chiếc xe xác qua phường Dạ Lạc" và bài thơ "Ngoại ô ngày đông 1946" chỉ tạo đà cho khoảnh khắc nhảy vọt trong thơ Văn Cao, đó là sự việc ra đời của trường ca "Những người trên cửa biển" viết vào ngày xuân 1956, giúp cán cân thơ – nhạc có thành tựu tương đương. Với bốn chương phân thành 16 khổ thơ, trường ca "Những người trên cửa biển" được viết trên tinh thần "Tôi yêu Hải Phòng Đất Cảng như Việt Nam nhỏ lại / Tôi yêu Việt Nam như tôi biết yêu tôi". (...) Thử thách thể loại trường ca đòi hỏi sức cảm sức nghĩ phi thường, cũng đó đó là thời cơ phô diễn một Văn Cao tài năng cồng kềnh. ” — Lê Thiếu Nhơn[6] “ ...Và cho tới nay, công chúng vẫn chỉ nghe biết Văn Cao nhạc sĩ và Văn Cao họa sỹ, còn Văn Cao thi sĩ thì chỉ những người dân quen thân và trong làng văn biết rõ mà thôi! Thực ra, Văn Cao đồng thời sáng tác cả nhạc, thơ và hội họa. Người đời còn ít nghe biết thơ của Văn Cao vì nhiều nguyên nhân, trong đó, nguyên nhân đa phần là trong nhiều năm (có đến gần 30 năm, từ khoảng chừng 1957 đến 1985), thơ Văn Cao không được xếp vào "dòng chảy chính thống" của thơ ca Việt Nam tân tiến. Phải chờ đến thời kỳ "đổi mới tư duy", những giá trị lớn lao của thơ Văn Cao (cũng như nhạc Văn Cao) mới được "hợp pháp hóa"! Riêng về chuyện này, hoàn toàn có thể nói rằng Văn Cao là một điển hình của một mẫu người nghệ thuật và thẩm mỹ đa tài, đa năng và đa nạn. Nhưng chính qua sự "thử lửa" đó của cuộc sống, cốt cách thi nhân của Văn Cao đã trở thành vàng nguyên khối, bản lĩnh thi nhân của Văn Cao càng lớn, sức sống của thơ Văn Cao càng mạnh mẽ và tự tin… ” — Đỗ Ngọc Thạch[64] “ Văn Cao đã viết trường ca "Những người trên cửa biển" năm 1956. Sau này trên thi đàn của ta một độ nở rộ những trường ca. Nhưng hoàn toàn có thể thấy Văn Cao đã sớm là một người khai sơn phá thạch ở thể loại này. ” — Vũ Nho[83]

Trong hội họaSửa đổi

“ Ở Văn Cao tiếng vọng hoài niệm như một vẻ đẹp có thẩm mỹ siêu thực, theo tôi là một ẩn hiện di truyền lác đác trong cả cuộc sống nghệ sĩ đẹp đẽ của anh... Nhưng cái nhìn hội họa ở anh có địa vị dẫn đường và chi phối: Chính Văn Cao và vài ba người nữa (Bùi Xuân Phái, Sỹ Ngọc, Dương Bích Liên, Nguyễn Sáng...) vào trong năm 60 đã mở hướng thẩm mỹ mới cho minh họa và đồ họa... Có thể nói Văn Cao đã lập được một trường phái minh họa và bìa sách. Nhiều minh họa của anh trên báo Văn Nghệ phải gọi là xuất sắc... Nếu âm nhạc, thơ ca là một bản thể tươi tốt của anh, thì hội họa là một tâm thức sâu sắc. Văn Cao có cái nhạy bén về cảm xúc tinh tường trong quan sát... ” — Nhà phê bình mỹ thuật Thái Bá Vân[84] “ Tôi có duyên may được ông trình bày cho bìa sách cuốn "Nam Cao, nhà văn hiện thực xuất sắc" do Nhà xuất bản Văn hóa in năm 1961. Bìa giản dị, đẹp, chữ sang trọng. Anh Văn Tâm có lần khoe với tôi chân dung được Văn Cao vẽ tặng. Tôi nói với anh: "Các bậc tài hoa này nếu bớt đi tửu lượng thì hoàn toàn có thể tài năng phát triển nhiều hơn nữa chăng?". ” — Nhà nghiên cứu và phân tích văn học Hà Minh Đức[40] “ Minh họa báo chí là một quy mô rất phụ của mỹ thuật và quy mô thường nhỏ lẻ không thường xuyên liên tục. Thế nên để đã có được một họa sỹ minh họa đều tay, có đậm cá tính là việc rất khó. Ngôn ngữ của quy mô này gò bó vì khuôn khổ bức vẽ, vì sự thẩm thấu tác phẩm văn chương báo chí thông qua việc đọc và hơn hết vì đậm cá tính sáng tạo mang nét đặc trưng riêng biệt. Đã có thuở nào nhiều người bắt chước ông Văn Cao, vẽ minh họa giống đến mức nếu không còn chú thích phía dưới thì rất khó phát hiện. Ông Văn Cao là người vẽ minh họa thành công nhất không phải bởi tay nghề mà chính vì đặc thù bay bổng lãng mạn và cách bố cục mảng miếng đen trắng tạo mỹ cảm rất riêng biệt. ” — Họa sĩ Đỗ Phấn[85]

Tri ânSửa đổi

Những tác phẩm về Văn CaoSửa đổi

Năm 1989, tạp chí National Geographic đã đăng một tấm hình của nhạc sĩ Văn Cao đang ngồi trầm tư bên chiếc đàn dương cầm của ông. Chính tấm hình này sau đó đã tạo cảm hứng để nhà soạn nhạc đương đại người Mỹ Robert Ashley sáng tác nên bản nhạc solo cho piano mang tên Van Cao's Meditation vào năm 1992, dù rằng cho tới tận khi Văn Cao qua đời (1995) thì Robert Ashley vẫn chưa một lần gặp mặt tác giả của Tiến quân ca.

Trong nghành điêu khắc, đã có một bức tượng phật bán thân của Văn Cao được đặt trong khuôn viên trường Trung học Văn hóa - Nghệ thuật Hải Phòng Đất Cảng từ năm 2002. Cũng trong cuộc trò chuyện với báo chí nhân ngày khánh thành bức tượng phật bán thân của cha mình tại Hải Phòng Đất Cảng năm 2002, họa sỹ Văn Thao (con trai trưởng của Văn Cao) nói: "Năm 1985, điêu khắc gia Phạm Văn Hạng tặng cha tôi bức tượng phật tạc khuôn mặt ông bằng thạch cao màu đen, cao 20 cm. Bố tôi rất thích và đề từ: Bức tượng cho tôi cảm hứng tôi đang muốn nói một câu gì đó. Hè vừa rồi, tôi mới có điều kiện đi quyên góp từ bạn bè để phóng to bức tượng phật của Phạm Văn Hạng bằng đất sét, rồi đổ khuôn thạch cao, hết 1 tháng rưỡi. Rồi đưa khuôn ấy cho nghệ nhân Nguyễn Văn Dũng. Bức tượng hoàn thành xong cách đó 3 tháng, bằng đồng đúc hun, cao 1,2 m." Văn Thao cũng thổ lộ với báo chí về mong ước lập một kho tàng trữ bảo tàng thành viên cho những người dân cha nổi tiếng của ông: "Tôi chỉ muốn làm cho được một kho tàng trữ bảo tàng về cha tôi. Đó là hoạt động và sinh hoạt giải trí ý nghĩa nhất tôi phải làm bằng được trong trong năm tới. Cho đến nay, ở xã Liên Minh, huyện Vụ Bản, Tỉnh Nam Định có một trường tiểu học mang tên Văn Cao. Tôi đang nỗ lực xin đất ở huyện Vụ Bản, để Bảo tàng Văn Cao được tọa lạc tại chính quê hương mình, cần vài nghìn mét vuông để làm khu lưu niệm, vườn tược, vườn Thiên Thai. Tôi còn phải lo sưu tập, phục chế, tìm kiếm những bức vẽ, minh họa của cha và rất nhiều bài thơ bị thất lạc. Đến giờ, ông mới chỉ có 2 tập thơ Lá và Tuyển tập Văn Cao. Từ lâu lắm, cha tôi đã có những bài thơ cô đúc và rất tân tiến, tinh tế và sâu thẳm."[86]

Hiện nay cũng đang có một số trong những đề xuất từ những người dân dân có vai trò trong quản lý văn hóa ở Việt Nam về việc dựng tượng đài Văn Cao ở một địa điểm công cộng (như một khu dã ngoại khu vui chơi vui chơi công viên nhỏ) tại Tp Hà Nội Thủ Đô. Những người ủng hộ đề xuất này gồm có có nhà sử học Dương Trung Quốc, họa sỹ Trần Khánh Chương (hiện là Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam), và nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân (hiện là Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam).[87][88]

Trong nghành nhiếp ảnh, nhà nhiếp ảnh Nguyễn Đình Toán là người sở hữu một bộ ảnh với số lượng lớn về Văn Cao do chính ông tự tay chụp, do có nhiều điều kiện thời gian đến thăm Văn Cao trong năm nhạc sĩ - thi sĩ còn sống. Nguyễn Đình Toán vốn quen biết và sống không xa nhà riêng của mái ấm gia đình Văn Cao.

Trong nghành phim ảnh, đạo diễn Đinh Anh Dũng là người dân có dịp tiếp xúc với Văn Cao không lâu trước khi nhạc sĩ qua đời và đã đạo diễn 2 bộ phim truyện tài liệu - ca nhạc về Văn Cao: Văn Cao - Giấc mơ một đời người (1992) và Văn Cao - Buổi sáng có trong sự thật (1995).

Trong nghành văn học, nhà nghiên cứu và phân tích âm nhạc Nguyễn Thụy Kha, đồng thời là một nhà "Văn Cao học", cho xuất bản cuốn tiểu thuyết chân dung mang tên Văn Cao - Người đi dọc biển (Nhà xuất bản Phụ nữ, 2011).

Vinh danhSửa đổi

Một năm sau ngày nhạc sĩ Văn Cao mất, thành phố Hải Phòng Đất Cảng đã đặt tên ông cho một con phố ở quận Ngô Quyền. Huế đã và đang có ngay đường "Văn Cao" ở phường Xuân Phú.
Đà Nẵng đã có đường "Văn Cao" ở quận Thanh Khê. Thành phố Hồ Chí Minh và Tỉnh Nam Định cũng đều có đường mang tên ông. Năm 2005, mười năm sau ngày Văn Cao mất, Tp Hà Nội Thủ Đô lấy tên "Văn Cao" đặt cho một tuyến phố thuộc hàng đẹp nhất của thủ đô nối từ Liễu Giai đến đường Hoàng Hoa Thám. Ông Nguyễn Quốc Triệu, quản trị thành phố thời gian đó, đích thân tới nhà mái ấm gia đình Văn Cao vào ngày hôm trước ngày giỗ của nhạc sĩ để đáp ứng thông tin. Đường Văn Cao sau đó đã được kéo dãn xuyên qua đường Hoàng Hoa Thám, ra tận sát Hồ Tây.

Các con phố ở một số trong những tỉnh thành tại Việt Nam có mang tên ông gồm có:

Đường Văn Cao, phường Đằng Giang, quận Ngô Quyền, Hải Phòng Đất Cảng Đường Văn Cao, phường Thạc Gián và Vĩnh Trung, quận Thanh Khê, Đà Nẵng Phố Văn Cao, phường Liễu Giai, quận Ba Đình và phường Thụy Khuê, quận Tây Hồ, Tp Hà Nội Thủ Đô Đường Văn Cao, phường Phú Thạnh và Phú Thọ Hòa, quận Tân Phú, TP. Hồ Chí Minh Đường Văn Cao, phường Tân Lợi, Buôn Ma Thuột, Đắk Lăk Đường Văn Cao, phường An Hòa, Rạch Giá, Kiên Giang Đường Văn Cao, Thị trấn Lạc Dương, huyện Lạc Dương, Lâm Đồng Phố Văn Cao, phường Chi Lăng, Lạng Sơn, Lạng Sơn Đường Văn Cao, phường Năng Tĩnh, phường Văn Miếu và xã Lộc An, Tỉnh Nam Định, Tỉnh Nam Định Đường Văn Cao, phường Xuân Phú, Huế, Thừa Thiên – Huế Đường Văn Cao, phường Mỹ Phước, Bến Cát Bình Dương

Tham khảoSửa đổi

Bởi Văn CaoSửa đổi

Sách:

Cửa biển, tuyển tập thơ in chung của Hoàng Cầm, Trần Dần, Lê Đạt và Văn Cao. (Nhà xuất bản Văn nghệ, 1956) Lá, tuyển tập thơ Văn Cao. (Nhà xuất bản Tác phẩm mới, 1988) Thiên Thai, tuyển tập nhạc-thơ Văn Cao. (Nhà xuất bản Trẻ, 1988) Tuyển tập thơ Văn Cao. (Nhà xuất bản Văn học, 1994) Văn Cao - Tác phẩm thơ. (Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2013)

Tiểu luận, hồi ký:

Một vài ý nghĩ về thơ (Báo Văn Nghệ, số 3-1957) Tại sao tôi viết "Tiến quân ca" (1976)

Về Văn CaoSửa đổi

Trong cuộc sống và sự nghiệp của Văn Cao, những người dân là bạn văn nghệ thân mật và có nhiều ghi chép giá trị về ông là nhạc sĩ Phạm Duy (bạn nhiều năm và đồng thời là người dân có đánh giá trình độ toàn diện nhất về sự nghiệp âm nhạc của Văn Cao), họa sỹ Tạ Tỵ (cùng với Thái Bá Vân, là những người dân dân có hiểu biết sâu về tài năng mỹ thuật của Văn Cao), nhà nghiên cứu và phân tích âm nhạc Nguyễn Thụy Kha (tác giả của cuốn tiểu sử - tiểu thuyết chân dung đầu tiên về Văn Cao) và họa sỹ Văn Thao (con cả của Văn Cao).

Danh sách tham khảo

Sách:

Bích Thuận, Nhạc sĩ Văn Cao, tài năng và nhân cách. (Nhà xuất bản Thanh niên, 2007) Nguyễn Thụy Kha (chủ biên), Văn Cao, ở đầu cuối và còn sót lại. (Nhà xuất bản Trẻ, 1998) Nguyễn Thụy Kha, Văn Cao - Người đi dọc biển. (Nhà xuất bản Phụ nữ, 2011) Nhiều tác giả, Văn Cao, cuộc sống và tác phẩm. (Nhà xuất bản Văn học, 1996) Phạm Duy, Hồi ký (1989) Tạ Tỵ, Mười khuôn mặt văn nghệ (Tủ sách Nam Chi, Cơ sở Phạm Quang Khai xuất bản, 1970) Văn Thao, Văn Cao, đời và nghiệp (hồi ức)

Bài viết (tạp chí chuyên ngành), luận văn:

Đỗ Thu Hà, Chất hội họa trong thơ Văn Cao. (Khóa luận tốt nghiệp, Khoa Ngữ văn Trường ĐHSP Tp Hà Nội Thủ Đô) Nguyễn Nguyệt, Hội họa Văn Cao. (Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật số 320, tháng 2-2011) Nguyễn Văn Thuấn & Lê Thị Thuyên, Hình tượng Trương Chi trong ca khúc Văn Cao, Phạm Duy, Phó Đức Phương (tiếp cận liên văn bản). (Tạp chí Khoa học và Giáo dục đào tạo, Trường ĐHSP - Đại học Huế, 2022) Xuân Diệu, Những tư tưởng nghệ thuật và thẩm mỹ của Văn Cao. (Tạp chí Văn Nghệ, số 14, 7/1958) Võ Tường Duy, Cảm hứng trữ tình trong nhạc của Văn Cao. (Luận văn tốt nghiệp Bộ môn Ngữ văn, Khoa Khoa học Xã hội và Nhân văn, Trường Đại học Cần Thơ, 2014)

Nguồn khác (báo, tạp chí điện tử):

Ánh Tuyết, Nhạc sĩ Văn Cao: "Trương Chi là tôi đấy". (Báo Tuổi Trẻ điện tử, 07/07/2013) Dân Huyền, Nhạc sĩ Văn Cao và những sáng tác về đề tài cách mạng. (Báo điện tử của Đài tiếng nói Việt Nam - VOV, 02/09/2022) Đào Duy Hiệp, Đọc lại bài thơ “Giấc mơ” của Văn Cao. (VnExpress, 8/7/2008) Đặng Anh Đào, Mùa xuân bí hiểm trong thơ Văn Cao. (Báo Công an nhân dân điện tử, 04/01/2009) Đặng Tiến, Văn Cao, tiếng hát Lưu trữ 2022-05-29 tại Wayback Machine. (Tạp chí Văn hóa Nghệ An, 26/7/2015) Đinh Vũ Hoàng Nguyên, Những suy nghĩ tản mạn khi xem tấm hình chân dung Văn Cao. (Báo Thể thao & Văn hóa, 05/09/2008) Đỗ Thị Mỹ Hà, Biểu tượng “khuôn mặt” trong thơ Văn Cao Lưu trữ 2022-09-29 tại Wayback Machine. (Trang tin điện tử Liên hiệp những Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, 14/09/2009) Hà Minh Đức, Nhạc sĩ Văn Cao và chuyện kể bên giường bệnh. (Báo Công an nhân dân điện tử, 03/12/2013) Hoàng Long, Văn Cao và chân trời thi ca mộng tưởng. (VnExpress, 14/9/2005) Huỳnh Văn Hoa, Xuân về, thương nhớ Văn Cao. (Báo Đà Nẵng điện tử, 27/01/2014) Khuất Bình Nguyên, Có ai cưỡi ngựa về Kinh Bắc… Lưu trữ 2022-02-17 tại Wayback Machine. (Tạp chí Văn hóa Nghệ An, 19/10/2013) Lê Thiếu Nhơn, Văn Cao trong cõi thơ. (Báo Công an nhân dân điện tử, 27/06/2022) Linh Đan, Nhớ nhạc sĩ Văn Cao. (Báo Lâm Đồng điện tử, 04/07/2012) Ngô Minh, Văn Cao với "Một đêm đàn lạnh trên sông Huế". (Báo Công an nhân dân điện tử, 21/12/2005) Nguyễn Bội Nhiên, Mùa thu trong âm nhạc Văn Cao. (Báo Công an TP Đà Nẵng, 17/9/2013) Nguyễn Thanh Giang, Tản mạn về người viết Quốc ca. (1992) Nguyễn Thụy Kha, Năm Đinh Hợi 1947 với Văn Cao. (Báo điện tử Sức khỏe & Đời sống, 27/1/2022) Nguyễn Thụy Kha, Từ Sông Hương đến "Thiên Thai". (Tạp chí Sông Hương, 24/02/2012) Nguyễn Toàn, Tự tình dân tộc bản địa trong ca khúc “Mùa xuân đầu tiên” của nhạc sĩ Văn Cao Lưu trữ 2022-01-03 tại Wayback Machine. (Tạp chí điện tử Pháp Lý, 7/02/2022) Nguyễn Trọng Tạo, Ba biến khúc của Văn Cao. (Báo An ninh Thủ đô, 11/07/2011) Phan Khắc Huy, Bàn về nghệ thuật và thẩm mỹ của Văn Cao qua hai ca khúc “Thiên thai” và “Trương Chi”. (Văn nghệ Tiền Giang, 03/07/2009) Phương An, Lãng du cùng Văn Cao. (Báo Dân trí, 16/02/2013) P.K., Nhà thơ Văn Cao: Tôi không được làm trái tim đầu mùa.... (Báo Công an nhân dân điện tử, 08/07/2011) Tân Linh, Hát "Tiến về Tp Hà Nội Thủ Đô", nhớ Văn Cao. (Báo An ninh Thủ đô, 16/09/2014) Thanh Thảo, Nhân 80 năm ngày sinh Văn Cao: Thời gian cô đặc trong thơ Văn Cao. (Báo Bình Định điện tử, 14/12/2003) Trần Hoài Anh, Tâm thức “trôi” trong thơ Văn Cao Lưu trữ 2022-09-01 tại Wayback Machine. (Trang điện tử Hội nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh, 16.4.2011) Trần Khánh Chương (Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam), Kỷ niệm 90 năm ngày sinh nhạc sĩ, họa sỹ, thi sĩ Văn Cao (1923-2013): Có một họa sỹ tài ba, Văn Cao Lưu trữ 2022-09-22 tại Wayback Machine. (Trang điện tử của Hội Mỹ thuật Việt Nam, 2013) Trương Quang Lục, Vài kỷ niệm khó quên về nhạc sĩ Văn Cao. Nhân kỷ niệm 90 năm ngày sinh nhạc sĩ Văn Cao. (Báo Sài Gòn Giải Phóng, 17/11/2013) Văn Bảy, 20 năm ngày mất Văn Cao: Một họa sỹ trọn vẹn và rộng rãi. (Báo Thể thao & Văn hóa, 13/07/2015) Văn Thao, Văn Cao và Phạm Duy cần làm rõ những chuyện đã bị “tam sao thất bản”. (Tuần báo Văn Nghệ TP.Hồ Chí Minh, 31/08/2022) Văn Thao, Cành đào ở đầu cuối của Văn Cao . (Báo Công an nhân dân điện tử, 30/01/2022) Văn Thao, Văn Cao với Đội danh dự Việt Minh. (Báo Công an nhân dân điện tử, 02/09/2015) Văn Thao, Văn Cao với "Trường ca Sông Lô". (Tạp chí Sông Hương, 07/10/2014) Văn Thao, Nhạc sĩ Văn Cao với ca khúc “Tiến về Tp Hà Nội Thủ Đô”. (Báo Công an nhân dân điện tử, 30/10/2009) Văn Thao, Bữa cơm tất niên. (Báo Công an nhân dân điện tử, 14/02/2013) Văn Thao, Văn Cao với ca khúc "Mùa xuân đầu tiên". (Tạp chí Sông Hương, 03/07/2009) Vân Long, Nhớ người viết “Tiến quân ca”. (Báo Công an nhân dân điện tử, 02/09/2005) Võ Thị Xuân Hà, Người con đồng bệnh tương liêu của Văn Cao. (Tạp chí Sông Hương, 12/10/2009) Vũ Hào, Văn Cao, tiếng đàn lạnh và đôi mắt em. (Báo Giáo dục đào tạo và Thời đại, 15/10/2013) Vũ Nho, Văn Cao, một lối thơ riêng Lưu trữ 2022-09-01 tại Wayback Machine. (Tạp chí văn nghệ quân đội, 17/03/2014) Vũ Quần Phương, Đóng góp của Văn Cao vào thơ đương đại. (Tạp chí điện tử Văn Hiến Việt Nam, 12/02/2014) Xuân Ba, Một chuyện với Văn Cao. (Báo điện tử Tiền Phong, 30/01/2022) Xuân Ba, Những khúc buồn của tác giả “Tiến Quân Ca”. (Báo Công an nhân dân điện tử, 17/08/2022)

Phim ảnh:

Đinh Anh Dũng (đạo diễn): Văn Cao - Giấc mơ một đời người (phim tài liệu ca nhạc, 1992) Đinh Anh Dũng (đạo diễn): Văn Cao - Buổi sáng có trong sự thật (phim tài liệu ca nhạc, 1995)

Chú thíchSửa đổi

^ a b c d Thanh Thảo, Tưởng niệm 25 năm ngày Văn Cao qua đời: Văn Cao, người của xã hội. (Báo Thanh Niên điện tử, 04/07/2022) ^ Phạm Duy, Văn Cao Trong Tôi. (Âm nhạc Online - amnhac.fm, 9.10.2007). Phạm Duy (2007): "...Trường ca Sông Lô là bản hát dài đầu tiên của tất cả chúng ta, là một tuyệt phẩm mà những người dân đi sau Văn Cao (như tôi) đã học hỏi được rất nhiều ở ông để tiếp tục làm giàu cho âm nhạc Việt Nam. Tôi muốn được công khai minh bạch tỏ lòng biết ơn thiên tài Văn Cao trong buổi nói chuyện này." [Chú thích: Trích dẫn theo nhạc sĩ, nhà nghiên cứu âm nhạc Phạm Duy trong bài nói chuyện về sự nghiệp sáng tác âm nhạc của Văn Cao tại Phòng trà Tình ca, TP. Hồ Chí Minh, ngày 5 tháng 10 năm 2007.] ^ Nguyễn Nguyệt, HỘI HỌA VĂN CAO. (Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật số 320, tháng 2-2011) ^ Trần Khánh Chương (Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam), Kỷ niệm 90 năm ngày sinh nhạc sĩ, họa sỹ, thi sĩ Văn Cao (1923-2013): Có một họa sỹ tài ba, Văn Cao Lưu trữ 2022-09-22 tại Wayback Machine. (Trang điện tử của Hội Mỹ thuật Việt Nam, 2013) ^ a b Văn Bảy, 20 năm ngày mất Văn Cao: Một họa sỹ trọn vẹn và rộng rãi. (Báo Thể thao & Văn hóa, 13/07/2015) ^ a b c d e Trích dẫn theo tác giả Lê Thiếu Nhơn trong nội dung bài viết “Văn Cao trong cõi thơ” (Báo Công an nhân dân điện tử, 27/06/2022). ^ Nhà thơ Văn Cao: Tôi không được làm trái tim đầu mùa... (Báo Công an nhân dân điện tử, 08/07/2011) ^ Vũ Quần Phương, Đóng góp của Văn Cao vào thơ đương đại. (Tạp chí điện tử Văn Hiến Việt Nam, 12/02/2014) ^ Hà Thị Hoài Phương, Ngôn ngữ nghệ thuật và thẩm mỹ thơ Văn Cao. (Tạp chí điện tử Văn Hiến Việt Nam, 15/10/2015) ^ Nguyễn Thụy Kha, Năm Đinh Hợi 1947 với Văn Cao. (Báo điện tử Sức khỏe & Đời sống, 27/1/2022) ^ a b c d Văn Thao, Văn Cao với Đội danh dự Việt Minh. (Báo Công an nhân dân điện tử, 02/09/2015) ^ Văn Thao, Quán Biên Thùy và chuyện trong dinh Hoàng A Tưởng. (Báo Công an nhân dân điện tử, 31/08/2022) ^ a b Trích dẫn theo nhạc sĩ Phạm Duy trong bài nói chuyện về sự nghiệp sáng tác âm nhạc của Văn Cao tại Phòng trà Tình ca, TP. Hồ Chí Minh, ngày 5 tháng 10 năm 2007. ^ a b Trích dẫn theo tác giả Đặng Anh Đào (con gái của nhà nghiên cứu và phân tích, phê bình văn học Đặng Thai Mai) trong nội dung bài viết “Thiên tài và đa tài” (Báo Công an nhân dân điện tử, 22/08/2009). ^ Tạ Tỵ: "Văn Cao tham gia không phải bằng tài năng đơn độc mà bằng một thác lũ nghệ thuật và thẩm mỹ, chùm lấp vòm trời Kinh đô Văn nghệ. (...) Ở Văn Cao, mỗi lời thơ là một hạt ngọc, mỗi tiếng nhạc là mỗi sợi tơ, mỗi sắc tố là một vùng hào quang diễm lệ." (Mười khuôn mặt văn nghệ, 1970) ^ Phạm Duy: "...Thấp bé nhiều hơn nữa tôi, khép kín hơn tôi, nhưng Văn Cao tài hoa hơn tôi nhiều. (...) Hình như Văn Cao có đi học vẽ ở trường Cao đẳng Mỹ thuật như tôi, nhưng chắc như đinh anh đã được hoạ sĩ Lưu Văn Sìn dắt vào hội hoạ. Văn Cao vẽ rất giỏi. Tôi giữ được bức tranh tự hoạ của Văn Cao, tranh sơn dầu vẽ trên bìa cứng cho tới ngày Pháp đánh Saigon vào năm 1945 thì mất, tiếc quá! Văn Cao làm thơ cũng rất hay. Vào năm 1941 mà anh đã có những câu thơ nghe như thơ Huy Cận (...) Chưa gặp Văn Cao nhưng tôi đã biết tài soạn nhạc qua mấy bài nhạc hùng của anh rồi..." (trích dẫn từ hồi ký của nhạc sĩ, nhà nghiên cứu và phân tích tân nhạc Phạm Duy) ^ a b Nguyễn Thị Ngọc Hà, Tản mạn văn, nhạc, họa Lưu trữ 2022-10-03 tại Wayback Machine. (Tạp chí văn nghệ quân đội, 08/02/2022). Trích dẫn tác giả: "Ở Việt Nam, trường hợp tiêu biểu cho việc song hành ba tài năng trong một con người là Văn Cao. Ông là nhạc sĩ, nhà thơ, họa sỹ. Nhiều đồng nghiệp đã gọi ông là "nghệ sĩ trên nghệ sĩ". Những ca khúc bất hủ của Văn Cao đã nằm lòng nhiều lứa tuổi từ trước Cách mạng tháng Tám đến giờ đây. Tất cả những nhạc phẩm, ông đều phổ từ thơ của ông hoặc tự viết ca từ cho ca khúc của tớ. Điều đặc biệt là, những bài thơ, những ca từ ông viết ra đều mang sắc tố hội họa, bởi ngoài tài danh văn chương và âm nhạc, ông còn là một một họa sỹ đích thực. Từ trong năm 1943–1945, những bức sơn dầu, bột màu của ông đã được đánh giá cao trong triển lãm mĩ thuật. Hiện nay một số trong những tranh của ông vẫn được lưu giữ trong Bảo tàng Mĩ thuật Việt Nam." ^ Trích dẫn theo tác giả Thụy Khuê trong nội dung bài viết “Nhân văn Giai phẩm - phần XIII: Văn Cao” (RFI.fr, 11/04/2010). ^ “Gia đình nhạc sĩ Văn Cao hiến tặng ca khúc Tiến quân ca”. ^ a b c d Nguyễn Thanh Giang, Tản mạn về người viết Quốc ca Việt Nam đăng trên Talawas 2 tháng 12 năm 2004. ^ a b c Tiểu sử Văn Cao trên trang web của thành phố Hải Phòng Đất Cảng ^ Tiểu sử Văn Cao Lưu trữ 2008-03-09 tại Wayback Machine trên trang của Bộ Văn hóa tin tức ^ Hồi ký Tại sao tôi viết Tiến Quân Ca? của Văn Cao ^ Trích dẫn theo tác giả Nguyễn Thụy Kha trong nội dung bài viết "Năm Đinh Hợi 1947 với Văn Cao" (Báo điện tử Sức khỏe & Đời sống, ngày 27 tháng 1 năm 2022). ^ “Quán Biên Thùy và chuyện trong dinh Hoàng A Tưởng”. ^ Những tư tưởng nghệ thuật và thẩm mỹ của Văn Cao ^ Nhạc sĩ Văn Cao: "Trương Chi" thời thời điểm cuối thế kỷ 20? trên RFA ^ “'Mùa xuân đầu tiên' và người tiên tri của thời đại”. ^ “Văn Cao một thiên tài, một số trong những phận”. Truy cập 2 tháng 10 năm 2015. ^ “Văn Cao với ca khúc Mùa xuân đầu tiên”. Truy cập 14 tháng 2 năm 2015. ^ Một người Gia Nã Đại và âm nhạc Phạm Duy ^ Văn Cao - Cõi mơ: Nổi bật một nhân cách và tài năng lớn - Báo Tuổi Trẻ, Tp Hà Nội Thủ Đô Mới đăng lại ^ a b c d e f g h i j Phạm Duy, ^ Phạm Duy và cảm xúc về nhạc sĩ Văn Cao trên VnExpress ^ Tạ Tỵ, Những khuôn mặt văn nghệ đã đi qua đời tôi, trang 18-34 ^ a b c Tạ Tỵ, Văn Cao, một tinh cầu lạnh buốt, trong sách Mười khuôn mặt văn nghệ. (Tủ sách Nam Chi, Cơ sở Phạm Quang Khai xuất bản, 1970) ^ a b Văn Thao, Bữa cơm tất niên. (Báo Công an nhân dân điện tử, 14/02/2013) ^ Trích dẫn theo tác giả (ca sĩ Ánh Tuyết) trong nội dung bài viết “Nhạc sĩ Văn Cao: Trương Chi là tôi đấy” (Báo Tuổi Trẻ Online, 07/07/2013). Chi tiết đoạn nói chuyện giữa Ánh Tuyết và Văn Cao được bà thuật lại như sau: "Tôi nhớ hoài hình ảnh ông trên căn gác 108 Yết Kiêu, Tp Hà Nội Thủ Đô... Hai bác cháu [chú thích: tức Văn Cao và ca sĩ Ánh Tuyết] cứ ngồi im re gần ba giờ sau những thắc mắc tìm hiểu của tôi về sự ra đời của bài hát Trương Chi... Rồi tôi khẽ rung lên câu hát: "Lòng chiều bơ vơ lúc thu vừa sang... Một cánh chim rơi trong khúc nhạc vàng... Anh Trương Chi... tiếng hát vọng ngàn xưa còn rung. Oán trách cuộc từ ly não nùng... Ngồi đây ta gõ ván thuyền, ta ca trái đất còn riêng ta. Đàn đêm thâu, trách ai khinh nghèo quên nhau...". Văn Cao vẫn lặng im. Bất chợt ông nói gọn mấy từ như nói với chính mình mà cũng vừa đủ cho tôi nghe: "Trương Chi là tôi đấy". Rồi ông bật một tiếng cười khan mà tôi nghe thấu lòng cái nỗi đơn độc cùng tận giăng phủ niềm đau ẩn chứa trong sự im re, đã gói gọn số phận đời ông qua hình dáng chàng Trương Chi." ^ Võ Thị Xuân Hà, Người con đồng bệnh tương liêu của Văn Cao. (Tạp chí Sông Hương, 12/10/2009) ^ a b Hà Minh Đức, Nhạc sĩ Văn Cao và chuyện kể bên giường bệnh. (Báo Công an nhân dân điện tử, 03/12/2013) ^ Nguyễn Nghiêm Bằng, Vài tâm sự của nhạc sĩ Văn Cao về “Tiến quân ca”. (Báo điện tử Tiền Phong, 17/08/2005). Chú thích: Nghiêm Bằng là một trong 3 người con trai của Văn Cao. ^ Đặng Tiến, Văn Cao, tiếng hát Lưu trữ 2022-05-29 tại Wayback Machine. (Tạp chí Văn hóa Nghệ An, 26/7/2015). Trích dẫn ý kiến của Phạm Duy: "Phải đợi cho tới khi tân nhạc ra đời vào trong năm cuối 30 và đầu 40 thì tất cả chúng ta mới đã có được một loại nhạc tình lãng mạn do những người dân tình tiền phong của thời đại như Dương Thiệu Tước, Thẩm Oánh, Lê Thương, Văn Chung, Dzoãn Mẫn…tung ra (…). Tuy nhiên, loại nhạc tình lãng mạn đó chỉ hoàn toàn có thể được gọi là đạt tới độ hoàn mỹ khi nó được phát xuất ra từ một con người tài hoa bật nhất của thế giới nghệ sĩ trẻ lúc bấy giờ. Người đó là Văn Cao." ^ Dân Huyền, Nhạc sĩ Văn Cao và những sáng tác về đề tài cách mạng. (Báo điện tử của Đài tiếng nói Việt Nam - VOV, 02/09/2022). Trích dẫn ý kiến của tác giả nội dung bài viết, nhạc sĩ Dân Huyền: "Trong dòng âm nhạc cách mạng, Văn Cao là người đầu tiên chắp những đôi cánh lãng mạn, những ước mơ lớn vào những ca khúc, hành khúc chiến đấu. (...) Từ năm 1944 đến năm 1946 là một bước ngoặt lớn, một bước phát triển nhảy vọt của Văn Cao. Từ dòng lãng mạn lành mạnh – yêu nước hùng tráng, Văn Cao chuyển ngay sang dòng âm nhạc cách mạng, chuyển ngay sang dòng thác kinh hoàng của cách mạng giải phóng dân tộc bản địa. Chuyển một cách mau lẹ, tự nhiên, vững chắc, không qua một quá trình quá độ, không qua một quá trình mò mẫm "nhận đường". (...) Với "Tiến quân ca", lần đầu tiên Quân giải phóng Việt Nam chính thức có một hành khúc hùng tráng, trang nghiêm và lôi cuốn. Với "Tiến quân ca", lần đầu tiên toàn thể những tầng lớp nhân dân Việt Nam có chung một hành khúc trên đường ra trận. Trước đó, tất cả chúng ta chỉ có những nhạc phẩm yêu nước của tuổi trẻ thủ đô, của thanh niên, học viên, sinh viên và hướng đạo sinh. "Tiến quân ca" là cái mốc bằng vàng đánh dấu sự toàn thắng của âm nhạc cách mạng về cả tư tưởng lẫn về nghệ thuật và thẩm mỹ." ^ Nhạc sĩ kiêm nhà nghiên cứu và phân tích âm nhạc Phạm Duy từng viết về vai trò của Văn Cao trong việc khai thác thể loại trường ca trong âm nhạc tân tiến Việt Nam như sau: "Văn Cao là người đẻ ra trường ca, còn tôi chỉ là người thừa kế. Trường ca sông Lô phải là đỉnh cao nhất của nhạc kháng chiến nói riêng, của tân nhạc Việt Nam nói chung. Sự dài hơi trong những câu nhạc trong bài chứng tỏ nhạc sĩ Văn Cao đã trưởng thành ngay từ lúc tân nhạc vừa mới ra đời." Hay "Trường ca sông Lô là bản hát dài đầu tiên của tất cả chúng ta là một tuyệt phẩm mà những người dân đi sau Văn Cao (như tôi) đã học hỏi được rất nhiều ở ông để tiếp tục làm giầu cho âm nhạc Việt Nam." ^ Thiên Sơn, Nhà thơ Văn Cao, còn những tiếng rạn vỡ Lưu trữ 2022-09-01 tại Wayback Machine. (Trang điện tử Hội nhà văn Hải Phòng Đất Cảng, 23/11/2013) ^ Vũ Nho, Văn Cao, một lối thơ riêng Lưu trữ 2022-09-01 tại Wayback Machine. (Tạp chí văn nghệ quân đội, 17/03/2014) ^ Lê Thiếu Nhơn, Văn Cao trong cõi thơ. (Báo Công an nhân dân điện tử, 27/06/2022) ^ a b Trần Thiện Khanh, Đối thoại về trường ca và trường ca Việt Nam tân tiến. (Báo điện tử Tổ Quốc, 23/06/2009) ^ Lê Thiếu Nhơn, Văn Cao trong cõi thơ. (Báo Công an nhân dân điện tử, 27/06/2022). Trích dẫn tác giả: "Thử thách thể loại trường ca đòi hỏi sức cảm sức nghĩ phi thường, cũng đó đó là thời cơ phô diễn một Văn Cao tài năng cồng kềnh. Hít thở không khí xứ sở độc lập tự chủ, Văn Cao xác định "có người thường niên mặt trời không thấy mọc/ khép đùi xếp phách tiễn đêm đi/ ngày hôm nay ngồi chép bài ca mới/ hương cốm mùi rơm ngát giếng đình" để mường tượng hòa bình đích thực "tất cả chúng ta sẽ trả về những bà mẹ Pháp/ núi tro cốt cuộc trận chiến tranh dơ bẩn/ cũng như những người dân mẹ chúng tôi/ tiếc những dòng sữa, những cái hôn đã mất" và nghe được những va đập mỏng dính mảnh "tiếng thức dậy niềm đơn độc nuối tiếc/ những con người gần ánh sáng chưa quen". (...) Đánh giá một cách thận trọng, trường ca "Những người trên cửa biển" đã xác lập một vị trí nhất định trong nền thơ Việt Nam thế kỷ XX, bởi tình yêu mảnh đất nền "từng người dân Hải Phòng Đất Cảng thật kiếm ăn từ nhỏ/ từng người dân Hải Phòng Đất Cảng đều biết đổ mồ hôi" đã dựng được hình tượng nhà thơ Văn Cao chung thủy với thời đại "cuộc sống ôm tôi như trong một chiếc bình/ một tiếng vang vang cả lòng cả đáy"." ^ Khuất Bình Nguyên, Có ai cưỡi ngựa về Kinh Bắc… Lưu trữ 2022-02-17 tại Wayback Machine. (Tạp chí Văn hóa Nghệ An, 19/10/2013). Trích dẫn tác giả: "Những người trên cửa biển mở đầu cho vụ ngày thu hoạch trường ca của thi ca Việt Nam nửa sau thế kỷ XX. Đặc biệt trong và sau trong năm chống Mỹ cứu nước, thơ Việt Nam đi đến một tầm vóc mới ở sự ra quân rầm rộ của nhiều bản trường ca." ^ Khuất Bình Nguyên, Trường ca nửa sau thế kỷ XX Lưu trữ 2022-03-20 tại Wayback Machine. (Tạp chí Văn hóa Nghệ An, 9/1/2022) ^ Đỗ Quyên, Đến sự tân tiến hóa thơ Việt từ “trường phái trường ca Việt”[liên kết hỏng]. (Báo Văn nghệ Thái Nguyên, 06/06/2022). Trích dẫn tác giả: "...Hiện tượng trường ca Việt Nam có vùng hoạt động và sinh hoạt giải trí trong vòng 40 năm 1960-2000: thời điểm lịch sử 1975 ở quãng giữa với khoảng chừng 15 năm trước và 20 năm sau đó. (...) Dấu mốc 1960 đã có được do chúng tôi chọn 3 điểm khởi phát của hiện tượng kỳ lạ trường ca Việt Nam; đó là tác giả Văn Cao với tác phẩm Những người trên cửa biển - 1956; Hoàng Cầm, Tiếng hát người quan họ - 1956; và Thu Bồn, Bài ca chim Chơ Rao - 1962." ^ Nguyễn Nguyệt, Hội họa Văn Cao. (Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật số 320, tháng 2-2011) ^ Trần Khánh Chương, Kỷ niệm 90 năm ngày sinh nhạc sĩ, họa sỹ, thi sĩ Văn Cao (1923-2013): Có một họa sỹ tài ba, Văn Cao Lưu trữ 2022-09-22 tại Wayback Machine. (Trang điện tử của Hội Mỹ thuật Việt Nam, 2013) ^ Đỗ Thu Hà, Chất hội họa trong thơ Văn Cao. (Khóa luận tốt nghiệp, Khoa Ngữ văn Trường ĐHSP Tp Hà Nội Thủ Đô) ^ Khuất Bình Nguyên, Có ai cưỡi ngựa về Kinh Bắc… Lưu trữ 2022-02-17 tại Wayback Machine. (Tạp chí Văn hóa Nghệ An, 19/10/2013) ^ a b Hồ Bất Khuất, Văn Cao – “Nhân vật văn hóa năm 2013” Lưu trữ 2022-01-03 tại Wayback Machine. (Tạp chí Văn hóa Nghệ An, 24/1/2014) ^ Đào Quang (Chủ tịch Hội VHNT tỉnh Tỉnh Nam Định), Lừng danh người nghệ sỹ. (Trang điện tử của Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Yên Bái, 24/05/2022) ^ Nhắc đến tài năng mang tính chất chất sáng tạo trong nhiều nghành của Văn Cao, người ta vẫn thường dùng những mỹ từ như "tài hoa", "đa tài", và thậm chí "thiên tài". ^ "Tai" ở đây dùng với nghĩa là "tai ương", "tai nạn". ^ Nguyễn Thụy Kha, VĂN CAO - "Ông hoàng âm nhạc"; Tính dự báo và "Việt hóa" âm nhạc Tây là những đóng góp lớn của Văn Cao. (BÁO NGƯỜI LAO ĐỘNG ĐIỆN TỬ, 09/09/2022) ^ Tân Linh, Hát Tiến về Tp Hà Nội Thủ Đô, nhớ Văn Cao. (Báo An ninh Thủ đô điện tử, 16/09/2014) ^ Trong nội dung bài viết Văn Cao, dòng sông ba nhánh sương mù ^ a b Trích dẫn theo tác giả Đỗ Ngọc Thạch trong nội dung bài viết "Văn Cao - Dòng suối mơ không vơi cạn...". ^ Nguyễn Thị Ngọc Hà, Tản mạn văn, nhạc, họa. (Tạp chí văn nghệ quân đội, 08/02/2022) ^ Văn Cao - Người đơn độc giữa cuộc sống (Báo điện tử Pháp Luật thành phố Hồ Chí Minh, 5/7/2015) ^ a b Trích dẫn lời của họa sỹ Văn Thao (con trai cả của Văn Cao) trong cuộc trò chuyện giữa ông với nhà văn Võ Thị Xuân Hà, trong nội dung bài viết “Người con đồng bệnh tương liêu của Văn Cao” (Tạp chí Sông Hương, 12/10/2009). ^ Đặng Tiến, Văn Cao, tiếng hát. (Tạp chí Văn hóa Nghệ An, 26/7/2015) ^ Nghe Phạm Duy tâm tình về Văn Cao (VnExpress, 6/10/2008) ^ Trương Quang Lục, Vài kỷ niệm khó quên về nhạc sĩ Văn Cao. Nhân kỷ niệm 90 năm ngày sinh nhạc sĩ Văn Cao. (Báo Sài Gòn Giải Phóng, 17/11/2013) ^ Trích dẫn theo tác giả Khánh Nguyễn trong nội dung bài viết “Nhạc sĩ Dương Thụ: Sự xuất hiện của Phạm Duy là một tất nhiên” (Báo Thể thao & Văn hóa Cuối tuần, 09/02/2013). ^ a b Đỗ Hồng Quân, Nhạc sĩ Văn Cao: Từ "Buồn tàn thu" đến "Mùa xuân đầu tiên", cuộc hành trình dài của một tài năng lớn!. (Tạp chí điện tử Văn Hiến Việt Nam, 04/02/2014) ^ Dân Huyền, Nhạc sĩ Văn Cao và những sáng tác về đề tài cách mạng. (Báo điện tử của Đài tiếng nói Việt Nam - VOV, 02/09/2022) ^ Trích dẫn theo tác giả (ca sĩ Ánh Tuyết) trong nội dung bài viết “Nhạc sĩ Văn Cao: Trương Chi là tôi đấy” (Báo Tuổi Trẻ Online, 07/07/2013). ^ Thùy Dương, Văn Cao - Người đi dọc biển. (Báo An ninh Thủ đô điện tử, 23/07/2011) ^ Một nhà nghiên cứu và phân tích không chuyên về nhạc Trịnh, Frank Gerke mang quốc tịch Đức. Trích dẫn theo tác giả Trần Đăng Khoa trong nội dung bài viết “Tháng Tư rồi, nhớ Trịnh Công Sơn” (Báo điện tử của Đài tiếng nói Việt Nam - VOV, 01/04/2012). ^ Trích dẫn theo tác giả Phương Thúy trong nội dung bài viết “Văn Cao - một khuôn mặt thơ cải cách” (Báo điện tử của Đài tiếng nói Việt Nam - VOV, 30/12/2013). ^ Trích dẫn theo tác giả Thanh Thảo trong nội dung bài viết “Nhân 80 năm ngày sinh Văn Cao: Thời gian cô đặc trong thơ Văn Cao” (Báo Bình Định điện tử, 14/12/2003). ^ Trích dẫn theo tác giả Đặng Anh Đào (con gái của nhà nghiên cứu và phân tích, phê bình văn học Đặng Thai Mai) trong nội dung bài viết “Mùa xuân bí hiểm trong thơ Văn Cao” (Báo Công an nhân dân điện tử, 04/01/2009). ^ Trích dẫn theo tác giả Thụy Khuê trong nội dung bài viết “Nhân văn Giai phẩm - phần XIII: Văn Cao” (RFI.fr, 11/04/2010). ^ Trích dẫn theo tác giả Trần Hoài Anh trong nội dung bài viết “Tâm thức “trôi” trong thơ Văn Cao” (Trang điện tử Hội nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh, 16.4.2011). ^ a b c Trích dẫn theo tác giả Thiên Sơn trong nội dung bài viết “Nhà thơ Văn Cao, còn những tiếng rạn vỡ” (Trang điện tử Hội nhà văn Hải Phòng Đất Cảng, 23/11/2013). ^ a b c Trích dẫn theo tác giả Vũ Nho trong nội dung bài viết “Văn Cao một lối thơ riêng” (Tạp chí văn nghệ quân đội, 17/03/2014). ^ Vi Quốc Hiệp, Nhớ Văn Cao. (Tạp chí Mỹ thuật - Hội Mỹ thuật Việt Nam) ^ Đỗ Phấn, “Nghề” vẽ minh họa trên báo giấy. (Báo Nhân Dân, 20/06/2022) ^ Dựng tượng nhạc sĩ Văn Cao (VnExpress, 15/11/2002). Trích dẫn: "Chiều nay, tại khuôn viên Trung học Văn hóa nghệ thuật và thẩm mỹ Hải Phòng Đất Cảng ra mắt lễ khánh thành tượng Văn Cao. Đây là bức tượng phật bán thân, cao 0,7 m, nặng 100 kg đặt trên bệ đá cao 1,8 m. Tác giả là nhà điêu khắc Phạm Văn Hạng, họa sỹ Văn Thao (con trai nhạc sĩ Văn Cao) và nghệ nhân đúc đồng Nguyễn Văn Dũng." ^ Nhà sử học Dương Trung Quốc: “Tp Hà Nội Thủ Đô sẽ đẹp hơn với tượng Văn Cao” (Thể thao & Văn hóa, 20/8/2022) ^ Hoạ sỹ Trần Khánh Chương, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam: “Nên có tượng đài cố nhạc sĩ Văn Cao đặt ở phố Văn Cao, Tp Hà Nội Thủ Đô” (Dantri.com, 12/07/2022)

Liên kết ngoàiSửa đổi

Wikisource có những tác phẩm gốc nói đến hoặc của:
Văn Cao

Trích dẫn liên quan tới Văn Cao tại Wikiquote Phương tiện liên quan tới Văn Cao tại Wikimedia Commons Văn Cao tại Từ điển bách khoa Việt Nam

[[Thể loại:Họa sĩ người Hải Phòng]

Bài Viết Liên Quan

Đời tư của ca sĩ minh thuận là ai?

Minh Thuận Nơi sống/ thao tác: Hồ Chí Minh Ngày tháng năm sinh: 12-9-1969 (52 tuổi)Bạn đang xem: Tiểu sử Ca sĩ Minh Thuận – Ca sĩ Minh Thuận là ai? Dân số Việt ...

Hỏi Đáp Là ai Đời tư của ca sĩ hồ ngọc hà là ai?

Tên đầy đủ: Hồ Thị Ngọc Hà Sinh ngày : 25-11-1984 Xuất thân là một người mẫu với ngoại hình chuẩn, khuôn mặt Tây với phong cách lạnh. Được sinh ra trong ...

Hỏi Đáp Là ai Cách dạy học của Bác thể hiện Bác là người ra làm sao

(TG) -Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến sự phát triển của giáo dục của đất nước. Theo Người, “một dân tộc bản địa dốt là một dan tộc ...

Hỏi Đáp Thế nào Mẹo Hay Cách Học Tốt Học Địa chỉ nhà ca sĩ ngọc sơn là ai?

Ngày 26.11, đúng dịp sinh nhật lần thứ 51 của tớ, danh ca Ngọc Sơn tổ chức hoạt động và sinh hoạt giải trí phát gạo, tặng tiền cho bà con nghèo ở ngay biệt thự cao cấp của tớ tại ...

Hỏi Đáp Là ai Xây Đựng Nhà Xem ca sĩ phi nhung là ai?

Ca sĩ Phi Nhung (1970 - 2022) - Ảnh: GIA TIẾNCa sĩ Phi Nhung sinh năm 1970, quê ở Gia Lai. Trải qua tuổi thơ sóng gió, mồ côi cha mẹ từ nhỏ, có lẽ rằng vì vậy mà những ...

Hỏi Đáp Là ai Mua robot huna ở đâu

Học mà chơi chơi mà học Các khái niệm khoa học sẽ trở nên dễ hiểu khi sử dụng bộ đồ chơi này. Fun là vui vẻ, Bot viết tắt của Robot, Fun & Bot có ...

Hỏi Đáp Ở đâu Công Nghệ Robot Vương nguyên tôi là ca sĩ sáng tác là ai?

Vương Nguyên (Giản thể: 王源, Phồn thể: 王源, Bính âm: WángYuán, tiếng Anh: Roy Wang) sinh ngày 8 tháng 11 năm 2000 tại Trùng Khánh, Trung Quốc. Cậu đóng vai trò ...

Hỏi Đáp Là ai Dù ở đâu anh cũng tiếp tục trở về

Trang Chủ Diễn Đàn > D - THƯ GIÃN & GIẢI TRÍ > Music & Video > Việt Nam > Huy Vạc Bb Your browser does not support the audio element. ...

Hỏi Đáp Ở đâu Tương tư nàng ca sĩ mp3 là ai?

 Bài Hát: Tương Tư Nàng Ca Sĩ Ca Sĩ: Quang Lê Gặp em từ buổi xem nhạc Giọng ca ngọt êm xiết bao Lời ca bỗng như lao xao Mà lòng anh thấy sao nao nao Tựa như ...

Hỏi Đáp Là ai Tương tư nàng ca sĩ mike tải nhạc là ai?

LyricsGặp em từ buổi xem nhạc Giọng ca ngọt êm xiết bao Lời ca bỗng như lao xao Mà lòng anh thấy sao nao nao Đẹp như giấc mơ phương nào Từ khi gặp em anh buồn ...

Hỏi Đáp Là ai Vì sao hạ vu và cường đô la chia tay

Tên tuổi của Hạ Vi lên như diều gặp gió sau khi công khai minh bạch hẹn hò với Cường Đô la. Trong khoảng chừng thời gian yêu, cặp đôi bạn trẻ nhận được nhiều sự quan tâm của ...

Hỏi Đáp Vì sao Tìm hiểu về ca sĩ randy là ai?

Randy tên thật là Trần Quốc Tuấn, là con lai cha người Hoa Kỳ mẹ người Việt Nam, là một trong ca sĩ Nhạc vàng có giọng trầm buồn rất đặc trưng. Lúc ...

Hỏi Đáp Là ai Em hiểu thế nào là bà chúa của bãi tắm

Em hiểu thế nào là Bà Chúa của những bãi tắm ?Bãi cát ở Cửa Tùng được ngợi ca là Bà Chúa của những bãi tắm. Điều đó có nghĩ : bãi cát ở đây là đẹp ...

Hỏi Đáp Thế nào Tuyển trợ lý ca sĩ là ai?

Bạn đã bao giờ mơ ước trở thành quản lý cho những người dân nổi tiếng? vậy muốn làm staff học ngành gì Nếu bạn là fan của người nổi tiếng, dù là thần tượng ...

Hỏi Đáp Là ai Vì sao elisa không còn chất dữ gìn và bảo vệ

Hiện nay việc chẩn đoán bệnh ký sinh trùng gồm có nhiều phương pháp giúp phát hiện nhiều loại ký sinh trùng đang “ký sinh” trên khung hình ...

Hỏi Đáp Vì sao Tiểu sử ca sĩ tuấn ngọc là ai?

Tuấn Ngọc là ai? Dù đã hơn 70 tuổinhưng ca ѕĩ Tuấn Ngọc ᴠẫn giữ ᴠững phong độ ᴠà truуền lửa đam mê của tớ qua từng ca khúc, giọng ca của ôngrất ...

Hỏi Đáp Là ai Bằng cách nào để nâng cao giá trị những sản phẩm độ

Anh Đức 15:17 - 10/03/2022 BNEWS Hiện Việt Nam vẫn còn nhiều “điểm nghẽn trong hiện thực hoá tiềm năng giảm tổn thất sau thu hoạch để sản phẩm ...

Hỏi Đáp Bằng cách nào Mẹo Hay Cách Cryto Giá Tiểu sử ca sĩ trang anh thơ là ai?

Tiểu sử ca sĩ Anh Thơ cùng với những thông tin liên quan đến sự nghiệp và đời tư hôn nhân gia đình sẽ được tổng hợp trong nội dung bài viết dưới đây. Tiểu sử ca sĩ Anh ...

Hỏi Đáp Là ai Tiểu sử ca sĩ thanhthanh hiền là ai?

Đối với những tình nhân nghệ thuật và thẩm mỹ, đặc biệt là những thế hệ người theo dõi 7x, 8x, ít ai và lại không nghe biết nghệ sĩ Thanh Thanh Hiền – một trong những ...

Hỏi Đáp Là ai Quảng Cáo

Tương Tự

Tìm hiểu về ca sĩ randy là ai? 3 giờ trước . bởi vo.2022 sylvio là gì - Nghĩa của từ sylvio 3 giờ trước . bởi trannambmt Tuyển trợ lý ca sĩ là ai? 3 giờ trước . bởi vobao_kitty a fresh one là gì - Nghĩa của từ a fresh one 4 giờ trước . bởi nguyentan2020 Tiểu sử ca sĩ tuấn ngọc là ai? 4 giờ trước . bởi mit_.pt

Toplist được quan tâm

#1 Top 9 lịch con nước năm 2022 2022 3 ngày trước #2 Top 7 phim chạm vào danh vọng 2022 6 ngày trước #3 Top 9 làm giàn hoa bằng sắt 2022 2 ngày trước #4 Top 0 văn phòng công chứng nhà nước tại tphcm 2022 6 ngày trước #5 Top 10 de cương on tập giữa kì 2 toán 6 có đáp an 2022 3 ngày trước #6 Top 10 catalogue thép xây dựng hòa phát 2022 5 ngày trước #7 Top 9 những câu nói hay về hoa đồng tiền 2022 6 ngày trước #8 Top 10 suy nghĩ của anh chị về phong trào ủng hộ trung bộ bị bão lụt 2022 5 ngày trước #9 Top 10 viết chương trình giải phương trình bậc 2 (ax2+ bx + c =0) 2022 6 ngày trước

Xem Nhiều

Clip ca sĩ lộ hàng là ai? 1 ngày trước . bởi Kinhtan_2 Phim bố chồng ngủ với con dâu 2 ngày trước . bởi dangca4 Viết đoạn văn ngắn cảm nhận về bài ca dao đoạn thơ đoạn truyện nhân vật trong truyện 6 ngày trước . bởi mrchinh_lover Cách khắc phục tình trạng treo máy 6 ngày trước . bởi pham_trongvt Ứng dụng nào của công nghệ tiên tiến tế bào được giống mới mang đặc điểm của hai loài rất khác nhau 6 ngày trước . bởi mrmyvt baiter là gì - Nghĩa của từ baiter 4 ngày trước . bởi mrmy2020 Top 12 cá bảy màu giá rẻ nhất tốt nhất 2022 6 ngày trước . bởi Lam_tanhcm Trong thực tế khi sử dụng hệ thông điện xoay chiều những dụng cụ đo như vôn kế ampe kế cho ta biết 5 ngày trước . bởi Drphatvt Những việc làm của Ê-đi-xơn đã cho tất cả chúng ta biết tình cảm của cậu dành riêng cho mẹ ra làm sao 4 ngày trước . bởi bui_baolover Nếu ở F1 có n cặp gen dị hợp tử di truyền độc lập tỉ lệ kiểu hình của F2 là 4 ngày trước . bởi mrchinh1

Chủ đề

Hỏi Đáp Là gì Mẹo Hay Nghĩa của từ Học Tốt Công Nghệ Top List Bài Tập Bao nhiêu Khỏe Đẹp Ngôn ngữ Xây Đựng Toplist Ở đâu Tiếng anh So Sánh Sản phẩm tốt Dịch Tại sao Hướng dẫn Món Ngon So sánh Thế nào Vì sao Máy tính Nghĩa là gì Bao lâu Thuốc Khoa Học Phương trình Đại học Bài tập Meta Đánh giá Có nên

Token Data

SB 0x345952c35938bb46e77bd44f49e57f9388d832a6 CR 0x6bfb2b7a9eb9be3d3d19ea229762e0f3c326c5c2 OC 0xd952a2e4a261ab2da806925a218ae1c8759b3cbf CRC 0xbab58b7e2ad952f0a2ce4c2875e1728766cfd708 CM 0x9ddff9357c30e062c74006e5139ba5f74f050b84 MT 0x9da79fd2d564164e426a22a25bd0db83962d55fc NYP 0xe992174e00f87aa9d5f56b5d666a0dd60197c36d SUSHIB 0xbffc338841a21eb3b3ed564399a65d858443143a Autumn 0x56a1d49b22efbd8de9f92e84cb93a26716197ce5 CRO 0x75827e2d57341377d3453be07dfe227df98d4ca3

Chúng tôi

Giới thiệu Liên hệ Tuyển dụng Quảng cáo

Điều khoản

Điều khoản hoạt động và sinh hoạt giải trí Điều kiện tham gia Quy định cookie

Trợ giúp

Hướng dẫn Loại bỏ thắc mắc Liên hệ

Mạng xã hội

Meta LinkedIn Instagram

Bản quyền © 2022 moiday.com Inc.

Review 1 tiếng kể hết ca sĩ khoa là ai? ?

Bạn vừa tham khảo nội dung bài viết Với Một số hướng dẫn một cách rõ ràng hơn về Review 1 tiếng kể hết ca sĩ khoa là ai? tiên tiến nhất

Share Link Tải 1 tiếng kể hết ca sĩ khoa là ai? miễn phí

You đang tìm một số trong những Chia SẻLink Download 1 tiếng kể hết ca sĩ khoa là ai? Free.

Hỏi đáp thắc mắc về 1 tiếng kể hết ca sĩ khoa là ai?

Nếu sau khi đọc nội dung bài viết 1 tiếng kể hết ca sĩ khoa là ai? vẫn chưa hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Mình lý giải và hướng dẫn lại nha #tiếng #kể #hết #sĩ #khoa #là - 2022-05-01 22:58:08 1 tiếng kể hết ca sĩ khoa là ai?