Mẹo Câu lệnh đưa ra màn hình dòng chữ làm quen với Python là ?
Mẹo về Câu lệnh đưa ra màn hình hiển thị dòng chữ làm quen với Python là 2022
Họ tên bố(mẹ) đang tìm kiếm từ khóa Câu lệnh đưa ra màn hình hiển thị dòng chữ làm quen với Python là được Update vào lúc : 2022-05-04 14:59:10 . Với phương châm chia sẻ Thủ Thuật về trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi tham khảo nội dung bài viết vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha.
SGKTinhoc8 python chinh li 2022
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.4 MB, 58 trang )
NGƯT NGUYỄN TẤN PHONG
TÀI LIỆU
HƯỚNG DẪN HỌC
TIN HỌC
8
LẬP TRÌNH
ĐƠN GIẢN
VỚI PYTHON
1
2
BÀI 1
MÁY TÍNH
VÀ CHƯƠNG TRÌNH MÁY TÍNH
- Con
người
dẫncho
chomáy
máytính
tínhthực
thựchiện
- Con
người
chỉchỉ
dẫn
hiện
cơng
việcqua
thơng
cơng
việc
thơng
cácqua
lệnhcác lệnh.
- Chương
trìnhlàlàbản
bảnhướng
hướng dẫn
dẫn cho máy
- Chương
trình
máy
tính
thực
hiện
những
nhiệm
tính
thực
hiện
những
nhiệm
vụ vụ
cụ cụ
thểthể.
Giả sử trong một vùng đất, xuất
hiện một quả bom, một rơ-bốt có
trách nhiệm tìm đường đến quả bom
rồi vơ hiệu hóa quả bom đó. Dưới
đây là một phương pháp để hướng dẫn cho rơbốt thực hiện trách nhiệm:
1. Quay trái.
2. Tiến 1 bước.
3. Quay phải.
4. Tiến 3 bước.
5. Gỡ bom.
Hãy nêu một vài bài toán em đã từng xử lý và xử lý trong môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường thường ngày.
1. Viết chương trình - ra lệnh cho máy tính thao tác
Để máy tính thực hiện một cơng việc nào đó, con người cần đưa cho máy tính những
hướng dẫn thích hợp (câu lệnh). Máy tính sẽ lần lượt thực hiện những lệnh đó in như rơbốt ở ví dụ trên.
Để tránh “nhắc” rô-bốt thực hiện từng câu lệnh, người ta thường tập hợp những lệnh
đó và lưu trong rơ-bốt với tên “Hãy gỡ bom”. Khi đó chỉ việc ra lệnh “Hãy gỡ bom” thì
rơ-bốt sẽ tự động thực hiện những lệnh đó. Việc tập hợp những lệnh để điều khiển rơ-bốt như
vậy đó đó là viết chương trình. Tương tự, để điều khiển máy tính thao tác, tất cả chúng ta
cũng viết chương trình máy tính.
Chương tình máy tính là một dãy những câu lệnh mà máy tính hoàn toàn có thể
hiểu và thực hiện được.
Tại sao cần viết chương trình?
Trong thực tế những cơng việc con người muốn máy tính thực hiện rất đa dạng và
phức tạp. Một lệnh đơn giản không đủ để hướng dẫn cho máy tính hồn thành cơng việc. Vì
thế, để khai thác triệt để tốc độ của máy tính việc viết nhiều lệnh và tập hợp lại trong
một chương trình giúp con người lái máy tính một cách đơn giản và hiệu suất cao
hơn.
Khi thực hiện chương trình, máy tính sẽ thực hiện những câu lệnh trong chương tình
một cách tuần tự, nghĩa là thực hiện xong một lệnh sẽ thực hiện lệnh tiếp theo, từ lệnh
3
đầu tiên đến lệnh ở đầu cuối.
Trở lại ví dụ về rơ-bốt gỡ bom, chương trình hoàn toàn có thể có những lệnh sau:
2. Chương trình và ngơn
lập trình
Hãyngữ
gỡ bom
Chúng ta đã biết, để máy
Bắttính
đầucó thể xử lí, thơng tin đưa vào máy phải được
quy đổi thành dạng dãy bit (dãy những
số chỉ
Quay
phảigồm 0 và 1). Các dãy bit là cơ sở để tạo
ra ngơn ngữ dành riêng cho máy tính, được
gọi1làbước.
ngơn ngữ máy. Những chương trình máy
Tiến
tính đầu tiên khi máy tính mới xuất hiện
được
Quay
tráiviết chính bằng ngơn ngữ này.
Tiến 3 bước.
Gỡ bom.
Kết thúc
Tuy nhiên, việc viết chương trình bằng ngơn ngữ máy rất trở ngại vất vả và mất nhiều
thời gian, cơng sức. Bởi lẽ, về mặt trực quan, những câu lệnh được viết dưới dạng dãy bit
khác xa với ngôn từ tự nhiên nên khó nhớ, khó sử dụng. Vì vậy, người ta mong ước
hoàn toàn có thể sử dụng được những từ có nghĩa, dễ hiểu và dễ nhớ để viết những câu lệnh thay cho những
dãy bit khô khan. Các ngôn từ lập trình đã ra đời để phục vụ mục tiêu đó.
Ngơn ngữ lập tình là ngơn ngữ dùng để viết những chương tình máy tính.
Như vậy, để tạo ra chương trình máy tính, tất cả chúng ta phải viết chương trình bằng
một ngơn ngữ nào đó. Nói cách khác, ngơn ngữ lập trình là cơng cụ giúp để tạo ra những
chương tình máy tính.
Tuy nhiên, máy tính vẫn chưa thể hiểu được những chương trình được viết bằng
ngơn ngữ lập trình. Chương tình cịn cần phải quy đổi sang ngơn ngữ máy bằng một
chương trình dịch tương ứng.
Như vậy, việc tạo ra chương tình máy tính thực chất gồm 2 bước sau:
Viết chương trình bằng một ngơn ngữ lập trình.
Dịch chương tình thành ngơn ngữ máy để máy tính hoàn toàn có thể hiểu được.
4
Chương trình viết bằng ngơn ngữ lập trình cần phải quy đổi
thành ngơn ngữ máy
Viết chương
trình
Dịc
h
Kết quả nhận được sau bước là list những lệnh được lưu thành một tệp văn
bản trong máy tính; cịn kết quả của bước là một tệp hoàn toàn có thể thực hiện trên máy tính.
Các tệp đó thường được gọi chung là chương trình.
Chương trình hoàn toàn có thể được soạn thảo nhờ một chương trình soạn thảo (tương tự
như phần mềm soạn thảo Word). Chương trình soạn thảo và chương trình dịch cùng với
những cơng cụ trợ giúp tìm kiếm, sửa lỗi và thực hiện chương trình thường được phối hợp
vào một phần mềm, được gọi là mơi trường lập trình. Ví dụ, với ngơn ngữ lập trình
Python có mơi trường lập trình phổ biến là IDLE (Python 3.8 32-bit).
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Hãy cho biết thêm thêm chương trình máy tính là gì?
2. Hãy cho biết thêm thêm ngơn ngữ lập trình là gì? Ngơn ngữ máy là gì?
3. Hãy cho biết thêm thêm chương trình dịch là gì?
5
BÀI 2
LÀM QUEN VỚI CHƯƠNG TRÌNH VÀ
NGƠN NGỮ LẬP TRÌNH
- Ngơn ngữ lập trình là gì?
- Từ khóa của ngơn ngữ lập trình
- Cấu trúc của một chương trình máy tính.
Minh hoạ một chương trình được viết bằng ngơn ngữ lập trình python.
Chương trình trên chỉ có bốn dịng lệnh. Lệnh print là một từ tiếng Anh được tạo từ những
vần âm, đây là lệnh in ra màn hình hiển thị . Quan sát chương trình trên và trả lời những thắc mắc sau:
Chỉ ra những từ tiếng Anh?
Những dòng chữ nào sẽ được in ra màn hình hiển thị.
Trong thực tế có những chương trình có đến hàng nghìn hoặc thậm chí hàng triệu dịng
lệnh.
Trong những phần tiếp theo tất cả chúng ta sẽ tìm hiểu những câu lệnh trong chương trình được viết
ra làm sao.
1. Ngơn ngữ lập trình gồm những gì?
Chúng ta đã biết chương trình hoàn toàn có thể có nhiều câu lệnh. Các câu lệnh được viết từ
những kí tự nhất định. Tập kí tự này tạo thành bảng vần âm của ngơn ngữ lập trình.
Giống như ngơn ngữ tự nhiên, mọi ngơn ngữ lập trình đều có bảng vần âm riêng.
Các câu lệnh chỉ được viết từ những vần âm của bảng vần âm đó.
Bảng vần âm của những ngơn ngữ lập trình thường gồm những vần âm tiếng Anh và
một số trong những kí hiệu khác ví như dấu phép tốn (+, -, *, /,...), dấu đóng mở ngoặc, dấu nháy,...
Nói chung, hầu hết những kí tự có trên bàn phím máy tính đều xuất hiện trong bảng vần âm
của mọi ngơn ngữ lập trình.
Câu lệnh trong chương trình trên gồm những từ và những kí hiệu được viết theo một
quy tắc nhất định. Các quy tắc này quy định cách viết những từ và thứ tự của chúng.
Chẳng hạn, trong ví dụ trên những từ được cách nhau bởi một hoặc nhiều dấu cách, câu
lệnh for được kết thúc bởi dấu hai chấm (:), dòng lệnh print('Chào những bạn lớp ',i) được
viết thụt vào trong lệnh for và có cụm từ tiếng Việt trong cặp dấu nháy đơn (' '),... Nếu
câu lệnh bị viết sai quy tắc, chương trình dịch sẽ nhận ra và thơng báo lỗi.
Mặt khác, mỗi câu lệnh đều có một ý nghĩa riêng xác định những thao tác mà máy
tính cần thực hiện. Dịng lệnh đầu tiên trong ví dụ trên là lệnh khai báo một list
6
những lớp học của khối lớp 8. Câu lệnh for i in danhsáchlớp: là lệnh lặp với số lần tương
ứng với những lớp trong sách lớp đã khai báo, ….
Tóm lại, về cơ bản ngơn ngữ lập trình gồm bảng chữ cải và những quy tắc để viết
những câu lệnh có ý nghĩa xác định, cách sắp xếp những câu lệnh,... sao cho hoàn toàn có thể tạo thành
một chương trình hồn chỉnh và thực hiện được trên máy tính.
2. Từ khóa và tên
Trong chương trình trên, ta thấy có ba từ for, in, print đó là những từ khố được
quy định tuỳ theo mỗi ngơn ngữ lập trình. Từ khố của một ngơn ngữ lập trình là những
từ dành riêng, khơng được dùng những từ khố này cho bất kì mục tiêu nào khác ngồi
mục tiêu sử dụng do ngơn ngữ lập trình quy định.
Ngồi những từ khố, chương trình trong ví dụ trên cịn có từ như danhsáchlớp đó
là những tên được dùng trong chương trình. Khi viết chương trình để giải những bài tốn, ta
thường thực hiện tính tốn với những đại lượng (ví dụ như so sánh độ cao, tính điểm
trung bình,...) hoặc xử lí những đối tượng rất khác nhau. Các đại lượng và đối tượng này đều
phải được đặt tên. Ví dụ tên danhsáchlớp là vì người lập trình đặt để chỉ một tập hợp
có những phần tử là 8A1, 8A2, 8A3.
Tên do người lập trình đặt phải tuân thủ những quy tắc của ngôn từ lập trình cũng
như của chương trình dịch và thoả mãn:
- Tên rất khác nhau tương ứng với những đại lượng rất khác nhau.
- Tên khơng được trùng với những từ khố.
Tên trong chương trình được dùng để phân biệt và nhận ra những đại lượng khác
nhau. Do vậy, tuy hoàn toàn có thể đặt tên tuỳ ý, nhưng để dễ sử dụng nên đặt tên sao cho ngắn
gọn, dễ nhớ và dễ hiểu.
Ví dụ: Tên hợp lệ trong ngơn ngữ lập trình Python khơng được khởi đầu bằng chữ
số và không được chứa dấu cách (kí tự trống). Do vậy tất cả chúng ta hoàn toàn có thể đặt tên STamgiac
để chỉ diện tích s quy hoạnh hình tam giác, hoặc đặt tên ban_kinh cho bán kính của hình trịn,.... Các
tên đó là những tên hợp lệ, còn những tên Lop em, 8A,... là những tên không hợp lệ. Nếu
để trong cặp dấu nháy đơn như '8A1', '8A2', '8A3' thì là những chuỗi.
Chúng ta sẽ dần làm quen với cách đặt tên và sử dụng tên trong những bài sau.
3. Ví dụ về ngơn ngữ lập trình
Trong phần này tất cả chúng ta sẽ làm quen với một ngơn ngữ lập trình rõ ràng, ngơn
ngữ Python. Để lập trình bằng ngơn ngữ Python, máy tính cần phải setup mơi trường
lập trình cho ngơn ngữ này.
Dưới đây là minh hoạ việc viết và chạy một chương trình rõ ràng trong mơi trường
lập trình Python 3.8.5.
Khi khởi động phần mềm IDLE (Python 3.8 32-bit), hiên chạy cửa số soạn thảo chương
trình như hình 8 dưới đây:
7
Ta sử dụng bàn phím để soạn thảo chương trình tương tự như soạn thảo văn bản
với Word. Sau khi đã soạn thảo xong một câu lệnh (hoặc nhóm câu lệnh), nhấn tổ hợp
phím Enter để dịch chương trình. Chương trình dịch sẽ kiểm tra những lỗi chính tả và cú
pháp; nếu gặp câu lệnh sai, chương trình dịch sẽ thơng báo để người viết chương trình
dễ nhận ra và sửa đổi. Nếu đã hết lỗi, sau khi dịch, màn hình hiển thị có dạng như hình 9
dưới đây:
Để hoàn toàn có thể soạn thảo chương trình và lưu lại như thành một tập tin ta thực hiện
soạn thảo trong môi trường tự nhiên thiên nhiên soạn thảo như sau:
Sau khi soạn thảo xong ta nhấn phím F5 để dịch và chạy chương trình như
hình dưới:
8
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Hãy cho biết thêm thêm những thành phần cơ bản của một ngơn ngữ lập trình?
2. Cho biết sự rất khác nhau giữa từ khoá và tên. Cho biết phương pháp đặt tên trong chương trình.
3. Trong những tên sau đây, tên nào là hợp lệ trong ngôn từ Python?
A) a;B) Tamgiac; C) 8a;D) Tam giac;
E) beginprogram;F) end;G) b1;H) abc
9
BÀI
LÀM QUEN VỚI PYTHON
THỰC HÀNH
1
- Bước đầu làm quen với mơi trường Python,
nhận diện màn hình hiển thị soạn thảo, cách mở những
bảng chọn và chọn lệnh.
- Gõ được một chương trình Python đơn giản.
- Biết cách dịch, sửa lỗi trong chương trình,
chạy chương trình và xem kết quả.
NỘI DUNG
Bài 1: Hướng dẫn setup Python 3.x.x Shell
a/ Tải phần mềm Python 3.x.x Shell
Địa chỉ: https://www.python.org/downloads/
Chú ý quan trọng: Python lúc bấy giờ có hai phiên bản là 2.x và 3.x; phiên bản 2.x
đã dừng tương hỗ vào 01.01.2022; phiên bản 3.x thì vẫn tiếp tục được phát triển với nhiều
thư viện. Việc lựa chọn phiên bản 2.x hay 3.x cũng luôn có thể có những sự khác lạ về cách trình
bày câu lệnh và kĩ năng tương hỗ lập trình đa nền tảng rất khác nhau.
b/ Cài đặt Python 3.8.5
Khi tải được tập tin có chữ “python-3.8.5.exe” về, hãy nhấp đôi chuột vào tập tin
để setup. Việc setup rất đơn giản và nhanh gọn. Hãy để tất cả những option mặc định
và chạy chương trình.
Khi setup xong trên màn hình hiển thị có icon như hình:
+ IDLE (Python 3.8 32-bit) là mơi trường lập trình phối hợp viết code thành những
tập tin *.py và viết lệnh thực thi ngay (gọi là coding mode – giao diện soạn thảo lệnh;
trong chương trình tin học 8 tất cả chúng ta chỉ thực hành với môi trường tự nhiên thiên nhiên IDLE này).
+ Python 3.8 (32-bit) là mơi trường lập trình viết lệnh thực thi ngay (gọi là
interactive mode – giao diện tương tác).
10
c/ Giao diện của Python Python 3.x.x Shell
c1. Giao diện tương tác (interactive mode)
Trong hiên chạy cửa số phía trên tất cả chúng ta thấy có 2 phần chính:
(1)Thanh cơng cụ (menu): nó gồm có rất nhiều, nhưng chỉ một số trong những chúng sẽ
được sử dụng thường xuyên.
(2) Phần trung tâm soạn thảo lệnh: đây là nơi bạn viết code python ở chính sách
chạy lệnh trực tiếp (interactive mode) và xem kết quả thực thi chương trình (gồm có
kết quả tính tốn và thơng báo lỗi)
c2. Giao diện soạn thảo lệnh (coding mode)
Bây giờ từ giao diện interactive mode, hãy lựa chọn File => New (hoặc Ctrl + N)
Hãy gõ những dịng lệnh như hình. Gõ xong, nhấn Ctrl + S (hoặc File => Save).
Một hộp thoại xuất hiện như hình:
Gõ vào tên chương trình là ctdautien.py (.py là đuôi mở rộng của tập tin Python)
Hãy nhấn phím F5 và xem kết quả ở hiên chạy cửa số interactive mode.
11
Hãy đặc biệt ghi nhớ là nhấn phím F5 để dịch và chạy chương trình.
c.3/ Tìm hiểu “chương trình đầu tiên” có gì?
Hãy quan sát nội dung đoạn code mà bạn đã tạo như hình:
Câu lệnh trong python
Giải thích
Chú thích trong chương trình, khởi đầu bằng dấu #
Khai báo biến ten, chờ nhận tài liệu từ bàn phím
In ra dòng chữ:
Xin chào bạn ….
Bây giờ hãy nhấn Ctrl + Q. để thoát Python.
Bài 2: Soạn thảo, lưu, dịch và chạy một chương trình đơn giản:
a. Khởi động lại Python, vào giao diện coding mode và gõ những dòng lệnh dưới
đây:
b. Nhấn phím F5 (hoặc File => Save) để lưu chương trình. Khi hộp thoại hiện ra
hãy gõ tên tập tin là chaolop.py.
c. Quan sát kết quả ở màn hình hiển thị interactive mode
Lưu ý: Có thể dùng bảng chọn Run để chạy chương trình.
12
Bài 3: Tìm hiểu một số trong những lỗi trong chương trình và thông báo lỗi:
a. Hãy sửa tên danhsachlop thành list lớp. Chạy chương trình và quan sát
thơng báo lỗi như hình :
Giải thích lỗi: tên list lớp do người tiêu dùng đặt có chứa khoảng chừng trắng.
Hãy xóa bỏ khoảng chừng trắng, sửa lại thành danhsáchlớp. Chạy chương trình và quan
sát kết quả.
Nếu chỉ sửa dòng lệnh đầu tiên là danhsáchlớp và dịng lệnh thứ hai vẫn là
danhsachlop như hình thì kết quả sẽ báo lỗi như sau :
Giải thích lỗi: ở hiên chạy cửa số interactive mode xuất hiện thông báo lỗi red color, tạm
dịch là: “tại dịng 2 trong mơ đun, dòng lệnh for i in danhsachlop:, tên ‘danhsachlop’
chưa định nghĩa”.
b. Xóa bỏ một từ khóa trong đoạn chương trình trên. Chạy chương trình và quan
sát lỗi.
Bài 4: Chỉnh sửa chương trình:
13
a. Hãy sửa đổi để in ra lời chào và tên của 5 bạn trong tổ của em, ví dụ :
b. Nhấn Ctrl + Shift + S (hoặc File => Save As…), gõ tên tập tin chaoban.py
TỔNG KẾT
1. Các bước đã thực hiện:
Khởi động Python
Soạn thảo chương trình
Biên dịch và chạy chương trình: F5
Lưu chương trình
2. Các từ khóa của Python trong bài học kinh nghiệm tay nghề là: for, in, print
3. Dấu phẩy (,) dùng để phân cách những giá trị trong lệnh print
4. Dấy nháy đơn ('') để chỉ chuỗi.
5. Lệnh print() để in thơng báo ra màn hình hiển thị và xuống dịng.
14
BÀI 3
CHƯƠNG TRÌNH MÁY TÍNH VÀ DỮ
LIỆU
Một số kiểu tài liệu cơ bản trong ngơn
ngữ lập trình.
Tương tác người-máy.
Bằng những hiểu biết tốn học thơng thường, em hoàn toàn có thể thuận tiện và đơn giản xác định những phép tốn
sau có nghĩa hay khơng có nghĩa:
5.1 > 5b) 4 + 7
20 – “Giai điệu tự hào”d) 6.5 mod 3.
Các ví dụ trên đã cho tất cả chúng ta biết, những phép toán số học như cộng, trừ, nhân, chia hoặc phép so sánh
hoàn toàn có thể được thực hiện với những số. Một số phép toán số học khác chỉ thực hiện được với
những số nguyên như phép chia lấy phần dư, phép chia lấy phần nguyên. Những nguyên tắc
kiểu như vậy cũng khá được quy định một cách ngặt nghèo trong những ngơn ngữ lập trình.
1. Dữ liệu và kiểu tài liệu
Máy tính là cơng cụ xử lí thơng tin, cịn chương trình hướng dẫn cho máy tính cách
thức xử lí thơng tin để có kết quả mong ước. Thơng tin rất đa dạng nên tài liệu trong
máy tính cũng rất rất khác nhau về bản chất. Để thuận tiện và đơn giản quản lí và tăng hiệu suất cao xử lí, những
ngơn ngữ lập trình thường phân chia tài liệu thành những kiểu rất khác nhau: chữ, số ngun,
số thập phân,...
Ví dụ 1. Hình dưới đây minh hoạ kết quả thực hiện của một chương trình: in ra
màn hình hiển thị với những kiểu tài liệu quen thuộc là chữ và số.
Các kiểu tài liệu thường được xử lí theo những phương pháp rất khác nhau. Chẳng hạn, ta hoàn toàn có thể
thực hiện những phép toán số học với những số, tuy nhiên với những kí tự hay xâu kí tự thì những phép
tốn đó khơng có nghĩa.
Các ngơn ngữ lập trình định nghĩa sẵn một số trong những kiểu tài liệu cơ bản. Kiểu tài liệu
xác định miền giá trị hoàn toàn có thể của tài liệu và những phép tốn hoàn toàn có thể thực hiện trên những dữ
liệu đó. Dưới đây là một số trong những kiểu tài liệu thường dùng nhất:
Số nguyên, ví dụ số học viên của một lớp, số sách trong thư viện,...
Số thực, ví dụ độ cao của bạn Bình, điểm trung bình mơn Tốn,...
Kí tự là một chữ, chữ số hay kí hiệu đặc biệt khác, ví dụ: 'a', 'A', '+', '1' (chữ số
1, khác với số nguyên 1), ' ' (kí tự trống),... Trong đa số những trường hợp, kí tự thường là
một 'vần âm' của ngồn ngữ lập trình.
15
Xâu kí tự (hay xâu hoặc chuỗi) là dãy những 'vần âm' lấy từ bảng vần âm của
ngôn từ lập trình, ví dụ: "Chao cac ban", "Lop 8E", "2/9/1 945"…
Trong những ngơn ngữ lập trình, tài liệu kiểu số ngun cịn hoàn toàn có thể được phân chia
tiếp thành những kiểu nhỏ hơn theo những phạm vi giá trị rất khác nhau, tài liệu kiểu số thực cịn
hoàn toàn có thể được phân phân thành những kiểu có độ đúng chuẩn (số chữ số thập phân) rất khác nhau.
Ngồi những kiểu nói trên, mỗi ngơn ngữ lập trình rõ ràng cịn định nghĩa nhiều kiểu
tài liệu khác. Số những kiểu tài liệu và tên kiểu tài liệu trong mỗi ngơn ngữ lập trình hoàn toàn có thể
rất khác nhau.
Ví dụ 2. Bảng dưới đây liệt kê một số trong những kiểu tài liệu cơ bản của ngơn ngữ lập trình
Python:
Tên kiểu
Kí hiệu
Số nguyên int
Số thực
float
Xâu
str
Ví dụ
Phạm vi giá trị
12; -15; 17878; … Không bị số lượng giới hạn, phụ thuộc
vào tài nguyên của máy tính.
1.2; 9.0; -2.3; …
"Lập trình Python”
Trong Python, để chỉ rõ cho chương trình dịch hiểu dãy 'vần âm' là kiểu xâu, ta
phải đặt dãy 'vần âm' đó trong cặp dấu nháy đơn hoặc nháy kép. Ví dụ: 'A5324', '863',
"A5324", "8635465465".
2. Các phép toán với kiểu tài liệu số
Trong mọi ngơn ngữ lập trình ta đều hoàn toàn có thể thực hiện những phép toán số học cộng,
trừ, nhân và chia với những số nguyên và số thực.
Chẳng hạn, bảng dưới đây là kí hiệu của những phép tốn số học đó trong ngơn ngữ
Python:
Kí hiệu
Phép tốn
Kiểu tài liệu
+
cộng
int, float
trừ
int, float
*
nhân
int, float
/
chia
int, float
**
lũy thừa
int, float
//
chia lấy phần nguyên int
%
chia lấy phần dư
int
Chúng ta đã quen thuộc với những phép toán cộng, trừ, nhân và chia. Tuy nhiên, hãy
lưu ý rằng hầu hết những ngơn ngữ lập trình đều xem kết quả chia hai số n và m (tức n/m)
là số thực, mặc dầu n và m là những số nguyên và n hoàn toàn có thể chia hết cho m.
Sử dụng dấu ngoặc, ta hoàn toàn có thể phối hợp những phép tính số học nói trên để có những biểu
thức số học phức tạp hơn. Sau đây là một số trong những ví dụ về biểu thức số học và cách viết
chúng trong ngôn từ lập trình Python:
16
Biểu thức số học
ab c d
15 5
a
2
Cách viết trong Python
a*b-c+d
15+5*(a/2)
x5
y
( x 2) 2
a3 b5
(x+5)/(a+3)-y/(b+5)*(x+2)**2
Chú ý, trong Python khi viết những biểu thức toán phức tạp ta chỉ hoàn toàn có thể dùng cặp
dấu ngoặc trịn ( và ) để gộp những phép tốn, khơng dùng những cặp dấu ngoặc , [].
3. Các phép so sánh
Ngồi những phép tốn số học, ta còn thường so sánh những số.
Khi viết chương trình, để so sánh tài liệu (số, biểu thức,...) tất cả chúng ta sử dụng những
kí hiệu do ngơn ngữ lập trình quy định.
Kí hiệu những phép tốn và phép so sánh hoàn toàn có thể rất khác nhau, tuỳ theo từng ngơn ngữ
lập trình.
Bảng dưới đây cho biết thêm thêm kí hiệu của những phép so sánh trong ngơn ngữ Python:
Phép so sánh
Kí hiệu tốn học Kí hiệu trong Python Ví dụ trong Python
Bằng
=
==
5 == 5
Khác
≠
!=
6 != 5
Nhỏ hơn
<
<
3<5
Nhỏ hơn hoặc bằng
≤
<=
5 <= 6
Lớn hơn
>
>
9>6
Lớn hơn hoặc bằng
≥
>=
9 >= 6
Kết quả của phép so sánh chỉ hoàn toàn có thể là đúng hoặc sai. Ví dụ, phép so sánh 9 > 6
cho kết quả đúng, 10 == 9 cho kết quả sai hoặc 5 < 3 cũng cho kết quả sai,...
Để so sánh giá trị của hai biểu thức, tất cả chúng ta cũng sử dụng một trong những kí hiệu
tốn học trong bảng trên. Ví dụ:
So sánh biểu thức
Kết quả phép so sánh
5*2 == 9
Sai
15 + 7 > 20 - 3
5 + x < 10
Đúng
Đúng hoặc sai phụ thuộc vào giá trị rõ ràng của x
4. Giao tiếp người – máy tính
Trong khi thực hiện chương trình máy tính, con người thường có nhu yếu can
thiệp vào q trinh tính tốn, thực hiện việc kiểm tra, điều chỉnh, tương hỗ update. trái lại,
máy tính cũng cho thơng tin về kết quả tính tốn, thơng báo, gợi ý,... Q. trình trao đổi
tài liệu hai chiều như vậy thường được gọi là tiếp xúc hay tương tác giữa người và máy
17
tính. Với những máy tính thành viên, tương tác người - máy thường được thực hiện nhờ những
thiết bị chuột, bàn phím và màn hình hiển thị. Dưới đây là một số trong những trường hợp tương tác người máy.
a) Thông báo kết quả tính tốn
Thơng báo kết quả tính tốn là u cầu đầu tiên đối với mọi chương trình.
Ví dụ, câu lệnh thơng báo ra màn hình hiển thị trong Python:
in kết quả tính phép tốn 2007 + 5123 như hình dưới đây:
b) Nhập tài liệu
Một trong những tương tác thường gặp là chương trình yêu cầu nhập tài liệu.
Chương trình sẽ tạm ngừng để chờ người tiêu dùng “nhập tài liệu” từ bàn phím hay bằng
chuột. Hoạt động tiếp theo của chương trình sẽ tuỳ thuộc vào tài liệu được nhập vào.
Ví dụ, chương trình u cầu nhập năm sinh từ bàn phím. Khi đó ta cần gõ một số trong những
tự nhiên ứng với năm sinh. Câu lệnh thơng báo ra màn hình hiển thị và chờ nhập năm sinh vào
biến ns trong Python:
Sau khi nhập một số trong những, nhấn phím Enter để xác nhận, chương trình sẽ tiếp tục hoạt
động.
c) Hộp thoại
Hộp thoại được sử dụng như một cơng cụ cho việc tiếp xúc người-máy tính trong
khi chạy chương trình. Ví dụ, trong Python khi viết xong hoặc sửa đổi người tiêu dùng
nhấn F5 để chạy chương trình thì một hộp thoại dạng sau đây hoàn toàn có thể xuất hiện:
Khi đó, nếu nháy chuột vào nút OK, chương trình sẽ được lưu lại và dịch, nếu
chọn Cancel sẽ huỷ lệnh trở về màn hình hiển thị soạn thảo như thông thường.
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Hãy nêu ít nhất hai kiểu tài liệu và một phép tốn hoàn toàn có thể thực hiện được trên một kiểu
tài liệu, nhưng phép tốn đó khơng có nghĩa trên kiểu tài liệu kia.
2. Dãy chữ số 2022 hoàn toàn có thể thuộc những kiểu tài liệu nào?
3. Hãy phân biệt ý nghĩa của những câu lệnh Python sau đây:
và
18
BÀI
VIẾT CHƯƠNG TRÌNH ĐỂ TÍNH TỐN
THỰC HÀNH
2
- Luyện tập soạn thảo, sửa đổi chương trình,
biên dịch, chạy và xem kết quả hoạt động và sinh hoạt giải trí của
chương trình trong mơi trường soạn thảo lệnh.
- Thực hành với những biểu thức số học trong
chương trình Python.
NỘI DUNG
Bài 1: Luyện tập và gõ những biểu thức số học trong chương trình Python:
a) Viết những biểu thức toán học sau đây dưới dạng biểu thức trong Python :
A) 15.4 30 12
B)
10 5 18
3 1 5 1
(10 2)2
C) (3 1)
(10 2) 2 24
(3 1)
D)
b) Khởi động Python và gõ chương trình sau để tính những biểu thức trên :
c) Lưu chương trình với tên Bai1TH2.py, dịch và chạy chương trình. Hãy kiểm
tra kết quả nhận được trên màn hình hiển thị.
Bài 2: Tìm hiểu những phép chia lấy phần nguyên và phép chia lấy phần dư với số
nguyên trong chương trình Python :
a) Mở tệp mới và gõ chương trình sau đây :
b) Lưu chương trình với tên Bai2TH2.py, dịch và chạy chương trình. Quan sát
những kết quả nhận được và cho nhận xét về những kết quả đó.
c) Hãy thêm lệnh print() vào sau mỗi câu lệnh trong chương trình trên. Dịch và
chạy chương trình. Quan sát kết quả hoạt động và sinh hoạt giải trí của chương trình và cho nhận xét.
19
Bài 3: Tìm hiểu thêm về cách ghi tài liệu ra màn hình hiển thị trong chương trình Python:
Mở lại tập tin Bai1TH2.py và lưu lại bản sao với tên Bai3TH2.py. Sửa lại ba lệnh
cuối thành :
Dịch và chạy chương trình. Quan sát kết quả trên màn hình hiển thị và rút ra nhận xét của
em.
TỔNG KẾT
1. Kí hiệu của những phép tốn số học trong Python: +, -, *, /, //, % và **.
2. Lệnh print() để xuống một dòng trống.
3. Lệnh round(m,n) để làm tròn số thực m với n chữ số thập phân sau dấu phẩy.
4. Dấy nháy đơn ('') để chỉ chuỗi rỗng.
20
BÀI 4
SỬ DỤNG BIẾN TRONG CHƯƠNG
TRÌNH
Biến là gì?
Cách sử dụng biến trong chương trình.
Trong tốn học em đã biết biến số (gọi tắt là biến) là một đại lượng hoàn toàn có thể nhận những giá trị
rất khác nhau và thường được dùng trong màn biểu diễn những hàm số, những biểu thức. Em hoàn toàn có thể sử
dụng những biến để viết cơng thức sau cho đơn giản hơn khơng?
Trong lập trình, biến cũng đóng một vai trị vơ cùng quan trọng.
1. Biến là cơng cụ trong lập trình
Hoạt động cơ bản của chương trình máy tính là xử lí tài liệu. Trước khi được máy
tính xử lí, mọi tài liệu nhập vào đều được lưu trong bộ nhớ của máy tính. Ví dụ, nếu
muốn cộng hai số a và b, trước hết hai số đó sẽ được nhập và lưu trong bộ nhớ máy tính,
sau đó máy tính sẽ thực hiện phép cộng a + b.
Để chương trình ln biết đúng chuẩn tài liệu cần xử lí được lưu ở vị trí nào trong
bộ nhớ, những ngơn ngữ lập trình đáp ứng một cơng cụ lập trình rất quan trọng. Đó là
biến nhớ, hay được gọi ngắn gọn là biến.
Trong lập trình, biến được dùng để tàng trữ tài liệu và tài liệu được biến
tàng trữ hoàn toàn có thể thay đổi trong khi thực hiện chương trình.
Dữ liệu do biến tàng trữ được gọi là giá trị của biến.
Chúng ta hãy xét một số trong những ví dụ để hiểu vai trò của biến nhớ trong lập trình.
Trong bài thực hành 2, em đã biết, để có kết quả của phép cộng 15 + 5 và in ra
màn hình hiển thị, em hoàn toàn có thể sử dụng câu lệnh Python sau đây:
Câu hỏi đặt ra ở đây là làm thế nào để in ra màn hình hiển thị tổng của hai số mà giá trị
của chúng không biết trước (những số là kết quả của một q trình tính tốn trung gian nào
đó). Bằng cách sử dụng hai biến X, Y để lưu giá trị của những số đó, câu lệnh sau đây sẽ in
ra màn hình hiển thị giá trị tổng của chúng:
Hình dưới đây minh họa trực quan việc tàng trữ những số 15 và 5 trong những ơ nhớ có
“tên” tương ứng là X và Y mà chương trình sẽ lấy ra để thực hiện phép cộng.
21
100 50
100 50
3
5
Ví dụ 1: Giả sử cần tính giá trị của những biểu thức
và
, sau đó in
kết quả ra màn hình hiển thị. Chúng ta hoàn toàn có thể tính những biểu thức này một cách trực tiếp. Để ý
rằng tử số trong những biểu thức là như nhau. Do đó hoàn toàn có thể tính giá trị tử số và lưu tạm
thời trong một biến trung gian X, sau đó thực hiện những phép chia, về mặt toán học, điểu
này được thực hiện như sau:
2. Khai báo biến
Tất cả những biến trong chương trình nên phải được khai báo trước khi sử
dụng đến.
Việc khai báo biến gồm:
Khai báo tên biến.
Khai báo kiểu tài liệu của biến.
Tên biến phải tuân theo quy tắc đặt tên của ngơn ngữ lập trình.
Ví dụ 2: Cách khai báo biến trong ngôn từ Python:
Tên biến = giá trị khởi tạo.
Chẳng hạn, khai báo những biến cùng giá trị khởi tạo ban đầu trong python.
Khai báo
Giải thích
X=5
Biến X có mức giá trị khởi tạo là 5, thuộc kiểu int
Y = 0.0
Biến Y có mức giá trị khởi tạo là 0.0, thuộc kiểu float
x=X
Biến x có mức giá trị khởi tại là giá trị X, kiểu tài liệu của X
lop = '8A3'
Biến lop có mức giá trị khởi tạo là 8A3, thuộc kiểu str
dayso = [1,3,5,7,9] Biến dayso có mức giá trị khởi tạo là một tập hợp 5 phần tử,
mỗi phần tử là kiểu int, dayso thuộc kiểu list
Lưu ý: Python phân biệt vần âm in hoa và vần âm thường, được cho phép tên biến là
tiếng Việt có dấu. Chẳng hạn, những tên biến: gia, Gia, GIa, GIA, giá, Giá, … là những biến
rất khác nhau hồn tồn. Hình dưới đây minh họa sự rất khác nhau đó:
Kết quả in ra màn hình hiển thị là:
22
Thơng thường những ngơn ngữ lập trình sẽ u cầu khai báo biến đi kèm với kiểu dữ
liệu của biến ở phần khai báo của chương trình và kiểu tài liệu có tính tĩnh trong suốt
q trình thực thi, nhưng Python thì được cho phép khai báo biến tùy ý ở trong chương trình,
khơng nên phải khai báo kèm kiểu tài liệu, chương trình tự nhận diện kiểu tài liệu theo
giá trị mà nó được khởi tạo, kiểu tài liệu của biến là động, kể cả trong những định nghĩa
hàm hoặc cấu trúc lặp.
Hình dưới đây đã cho tất cả chúng ta biết tính động kiểu tài liệu của biến, biến thay đổi kiểu dữ
liệu tính từ khi nó được nhận giá trị mới:
Lệnh type(biến) để kiểm tra kiểu tài liệu hiện tại của biến trong python.
Tùy theo ngơn ngữ lập trình, cú pháp khai báo biến hoàn toàn có thể rất khác nhau.
3. Sử dụng biến trong chương trình
Sau khi khai báo, ta hoàn toàn có thể sử dụng những biến trong những câu lệnh để tính tốn hoặc
xử lí chúng như với những giá trị tài liệu (số, kí tự hay xâu, …). Điều phải lưu ý là để có
những kết quả tính tốn đúng tiềm năng của chương trình, nên phải gán những giá trị tài liệu
thích hợp cho những biến.
Như vậy những thao tác hoàn toàn có thể thực hiện với những biến là:
Gán giá trị cho biến;
Tính tốn với những biến.
Khi được gán một giá trị mới, giá trị cũ của biến bị xoá đi. Ta hoàn toàn có thể thực hiện
việc gán giá trị cho biến tại bất kì thời điểm nào trong chưong trình. Hay giá trị của
biến hoàn toàn có thể thay đổi.
Tuỳ theo ngơn ngữ lập trình, kí hiệu của câu lệnh gán cũng hoàn toàn có thể rất khác nhau. Ví
dụ, trong ngơn ngữ Python, người ta kí hiệu phép gán là dấu bằng (=), phân biệt với
phép so sánh bằng là hai dấu bằng (==).
Ví dụ 3: Bảng dưới đây mô tả lệnh gán giá trị và tính tốn với những biến trong
Python:
Lệnh trong Python
Ý nghĩa
X = 12
Gán giá trị số 12 vào biến nhớ X.
X=Y
Gán giá trị đã lưu trong biến nhớ Y vào biến nhớ X.
Thực hiện phép tốn tính trung bình cộng hai giá trị nằm
X = (a+b)/2
trong hai biến nhớ a và b. Kết quả gán vào biến nhớ X.
Tăng giá trị của biến nhớ X lên 1 đơn vị, kết quả gán trở
X=X+1
lại biến X. (cách viết khác: X +=1).
23
Trong Python, giá trị của biến cịn hoàn toàn có thể gán nhờ câu lệnh nhập tài liệu input().
Ví dụ 4: Nhập giá trị cho những biến m, n bằng lệnh input() trong Python.
Khi gặp những câu lệnh trên trong chương trình, máy tính sẽ đợi người tiêu dùng gõ những
giá trị tương ứng của những biến m, n từ bàn phím và nhấn phím Enter.
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
1. Giả sử Y được khai báo là biến với kiểu tài liệu số thực, X là biến với kiểu tài liệu
xâu. Các phép gán sau đây có hợp lệ khơng?
A) Y = 4B) X = 3242C) X = '3242'D) Y = "Lam Dong"
2. Muốn nhập tài liệu từ bàn phím cho biến m. Câu lệnh nào sao đây là đúng trong
Python?
A) m = print() B) m = 3242C) m = input()D) input(n)
3. Hãy cho biết thêm thêm kiểu tài liệu của những biến cần khai báo dùng để viết chưong trình để giải
những bài tốn dưới đây:
a) Tính diện tích s quy hoạnh S của hình tam giác với độ dài một cạnh a và độ cao tương ứng h (a
và h là những số tự nhiên được nhập vào từ bàn phím).
b) Tính kết qủa c của phép chia lấy phần nguyên và kết qủa d của phép chia lấy phần dư
của hai số nguyên a và b.
24
BÀI
KHAI BÁO VÀ SỬ DỤNG BIẾN
THỰC HÀNH
3
Bước đầu làm quen cách khai báo và sử
dụng biến trong chương trình.
NỘI DUNG
Hãy xem lại những kiểu tài liệu trong Python nêu trong bài 3 để thực hành cách khai
báo biến với những kiểu tài liệu rất khác nhau.
Cú pháp khai báo biến trong Python:
< list những biến > = < list những giá trị khởi tạo ban đầu >
trong đó:
- list những biến là list một hoặc nhiều tên biến được cách nhau bởi
dấu phẩy.
- list những giá trị khởi tạo ban đầu là giá trị lần lượt được gán cho những biến
để chương trình xác định kiểu tài liệu cho biến tương ứng.
Bài 1: Tìm hiểu một số trong những cách khai báo biến trong Python:
Cho đoạn khai báo biến trong ngôn từ Python như sau:
a) Điền vào bảng sau:
Tên biến
Giá trị khởi tạo
Kiểu tài liệu
25
