Hướng Dẫn Nhà sạch thì mát, bát sạch ngon cơm thuộc hiện tượng tâm lý nào ?
Kinh Nghiệm Hướng dẫn Nhà sạch thì mát, bát sạch ngon cơm thuộc hiện tượng kỳ lạ tâm lý nào Mới Nhất
Bùi Đàm Mai Phương đang tìm kiếm từ khóa Nhà sạch thì mát, bát sạch ngon cơm thuộc hiện tượng kỳ lạ tâm lý nào được Update vào lúc : 2022-05-05 02:59:06 . Với phương châm chia sẻ Bí quyết Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi Read tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Tác giả lý giải và hướng dẫn lại nha.TÂM LÝ HỌC DẠY HỌC ĐẠI HỌC (Dùng cho lớp trách nhiệm sư phạm đại học) CHƯƠNG1: BẢN CHẤT, CÁC QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA SỰ HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN TÂM LÝ NGƯỜI. 1. Bản chất tâm lý người 1.1. Tâm lý là gì ? -Tâm lý được hiểu: là tất cả những hiện tượng kỳ lạ tinh thần nảy sinh trong đầu óc con người, gắn sát và điều hành mọi hành vi và hoạt động và sinh hoạt giải trí của con người. - Tâm lý học (TLH) là khoa học nghiên cứu và phân tích tâm lý. 1.2. Bản chất hiện tượng kỳ lạ tâm lý người theo quan điểm TLH duy vật biện chứng Tâm lý học duy vật biện chứng xác định : Tâm lý người là sự việc phản ánh hiện thực khách quan vào não người thông qua chủ thể, tâm lý người dân có bản chất xã hội – lịch sử. 1.2.1. Tâm lý là hiệu suất cao của não Điều này cũng xác định rằng : Tâm lý người không phải do thượng đế, cũng không phải do não tiết ra như “gan tiết ra mật”. Tâm lý là thuộc tính của cục não người hoạt động và sinh hoạt giải trí thông thường, biểu lộ ở năng lực phản ánh thế giới bên phía ngoài thành hình ảnh tinh thần bên trong, “ ý thức, tâm lý, ... là sản phẩm của vật chất có tổ chức cao, là hiệu suất cao của khối vật chất đặc biệt phức tạp là não người” (V.I.Lênin, chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa phê phán, NXB Sự thật 1960, tr 314). Tất cả những quá trình tâm lý từ đơn giản đến phức tạp đều xuất hiện trên cơ sở hoạt động của não. Các quá trình sinh lý ra mắt trong não là cơ sở vật chất của hoạt động và sinh hoạt giải trí tâm lý nhưng không đồng nhất với tâm lý. Tâm lý bao giờ cũng luôn có thể có nội dung nhất định. Tất cả những hình ảnh tâm lý, kinh nghiệm tay nghề sống của mỗi thành viên đều tồn tại trong bộ não. Nhưng không phải cứ có bộ não là có tâm lý. Muốn có tâm lý phải có tồn tại khách quan, tồn tại ấy phải tác động vào bộ não và bộ não phải tiếp nhận được những tác động ấy (tức là não hoạt động và sinh hoạt giải trí). Đơn vị của hoạt động và sinh hoạt giải trí não là bộ phản xạ. Có hai loại phản xạ: phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện. Phản xạ không điều kiện là cơ sở sinh lý của những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt tâm lý. Muốn có tâm lý, nhất thiết phải có phản xạ có điều kiện, có khối mạng lưới hệ thống hiệu suất cao thần kinh cơ động. Nói cách khác tâm lý có bản chất phản xạ. 1.2.2. Tâm lý người mang tính chất chất chủ thể 1 Phản ánh là thuộc tính chung của mọi sự vật hiện tượng kỳ lạ đang vận động. Đó là sự tác động qua lại giữa hai khối mạng lưới hệ thống và kết quả là để lại dấu vết tác động ở cả hai hệ thống. VD: Phấn -> bảng = chữ trên bảng + phấn bị mòn. Nhưng phản ánh tâm lý là một loại phản ánh đặc biệt khác về chất so với những loại phản ánh khác, biểu lộ ở chỗ: - Đó là sự việc phản ánh hiện thực khách quan của cục não con người - tổ chức cao nhất của vật chất. Chỉ có hệ thần kinh và bộ não con người mới hoàn toàn có thể nhận tác động của hiện thực khách quan tạo ra trên não hình ảnh tinh thần về hiện thực khách quan đó (hình ảnh tâm lý). VD … - Phản ánh tâm lý tạo ra “ hình ảnh tâm lý” như một bản sao về thế giới. Song nó khác về vật chất so với những phản ánh cơ, vật lý … ở chỗ: + Hình ảnh tâm lý mang tính chất chất tích cực, sinh động và sáng tạo. Ví dụ: hình ảnh quyển sách trong gương khác với trong đầu người biết chữ . + Hình ảnh tâm lý mang tính chất chất chủ thể, mang đậm sắc tố thành viên, hay nhóm người mang hình ảnh tâm lý đó. Nói cách khác, hình ảnh tâm lý là hình ảnh chủ quan về hiện thực khách quan. Tính chủ thể trong phản ánh tâm lý thể hiện ở chỗ: * Cùng nhận một sự tác động của thế giới nhưng ở những chủ thể rất khác nhau cho ta những hình ảnh tâm lý với những mức độ, sắc thái biểu lộ rất khác nhau. * Cùng một hiện thực khách quan tác động đến một chủ thể duy nhất nhưng vào thời điểm rất khác nhau, ở những thực trạng rất khác nhau, với trạng thái khung hình, trạng thái tinh thần rất khác nhau, hoàn toàn có thể cho ta hình ảnh tâm lý có mức độ và những sắc thái biểu hiện tâm lý rất khác nhau ở chủ thể ấy. * Chính chủ thể mang hình ảnh tâm lý là người cảm nhận, cảm nghiệm và thể hiện hình ảnh tâm lý đó rõ nhất và thông qua những mức độ và sắc thái tâm lý rất khác nhau mà mỗi chủ thể tỏ thái độ, hành vi rất khác nhau đối với hiện thực. VD … Cơ sở hình thành tính chủ thể của tâm lý người: Ở từng người rất khác nhau có đời sống tâm lý rất khác nhau, chính bới: Trong quá trình hình thành và phát triển tâm lý ở từng người đã chịu ràng buộc của nhiều yếu tố: Đặc điểm sinh học (khung hình), thực trạng sống, điều kiện giáo dục, kĩ năng và tính tích cực hoạt động và sinh hoạt giải trí, giao lưu… Trong số đó ở từng người lại sở hữu những đặc điểm riêng về cấu trúc khung hình, hệ thần kinh và não bộ, có thực trạng sống, điều kiện giáo dục, đặc biệt mỗi người thể hiện mức độ tích cực hoạt động và sinh hoạt giải trí và tiếp xúc rất khác nhau trong môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường, tạo nên vốn sống, vốn kinh nghiệm tay nghề, đặc điểm tâm lý của từng người rất khác nhau thì khác nhau. 2 Khi tạo ra hình ảnh tâm lí về thế giới, mỗi chủ thể đã đưa (tâm lý): vốn hiểu biết, vốn kinh nghiệm tay nghề và cả những đặc điểm riêng của tớ (nhu yếu, hứng thú, xu hướng, tính cách, năng lực...) vào trong hình ảnh đó, làm cho nó mang tính chất chất chủ thể và mang đậm tính thành viên. VD … * Kết luận sư phạm : - Tâm lý người là sự việc phản ánh hiện thực khách quan vào não nên khi nghiên cứu tâm lý con người phải nghiên cứu và phân tích thực trạng trong đó con người sống và hoạt động. - Hình thành, phát triển tâm lý tích cực nên phải xây dựng môi trường tự nhiên thiên nhiên giáo dục lành mạnh để mọi người sống và hoạt động và sinh hoạt giải trí trong đó. - Tâm lý người mang đậm tính chủ thể vì vậy dạy học và giáo dục nên phải chú ý đến đặc điểm riêng của từng người. 1.2.3. Tâm lý người mang bản chất xã hội lịch sử Luận điểm này chứng tỏ rõ ràng tính chất rất khác nhau cơ bản giữa tâm lý người với tâm lý động vật . Bản chất xã hội lịch sử của Tâm lý người thể hiện : - Tâm lý người dân có nguồn gốc xã hội, biểu lộ: Tâm lý người là sự việc phản ánh hiện thực khách quan vào não của từng người. Hiện thực khách quan gồm có: hiện thực tự nhiên và hiện thực xã hội, trong đó hiện thực xã hội là cái quyết định đến tâm lý người. Ngay cả phần tự nhiên trong thế giới cũng khá được xã hội hóa (được bàn tay con người cải biến theo cách của tớ). Phần xã hội của thế giới quyết định tâm lý người thể hiện qua: những quan hệ về kinh tế tài chính - xã hội, những quan hệ đạo đức, pháp quyền, quan hệ người – người từ những quan hệ mái ấm gia đình, làng xóm, đến những nhóm, hiệp hội… Tất cả những quan hệ trên quyết định đến bản chất tâm lý người. Nên sống và hoạt động nơi có những quan hệ xã hội càng đa dạng càng phong phú, đời sống xã hội, nền văn hóa xã hội càng phát triển ….. thì tâm lý người càng phong phú, càng phát triển. Và con người sống trong điều kiện xã hội nào sẽ mang những đặc điểm của xã hội ấy. VD … - Tâm lý người là sản phẩm của hoạt động và sinh hoạt giải trí và tiếp xúc của con người trong những quan hệ xã hội. Thông qua hoạt động và sinh hoạt giải trí và tiếp xúc với tư cách là chủ thể, một mặt con người đã biến kinh nghiệm tay nghề lịch sử- xã hội , nền văn hóa xã hội của những thế hệ đi trước thành kinh nghiệm tay nghề, tri thức cho riêng mình qua cơ chế lĩnh hội. Mặt khác con người còn là một một chủ thể tích cực, sáng tạo trong hoạt động và sinh hoạt giải trí cải biến xã hội, nhờ đó cải biến tâm lý làm cho nó mang đầy đủ những dấu ấn xã hội, lịch sử của con người. 3 - Tâm lý của mỗi thành viên là kết quả của quá trình lĩnh hội, tiếp thu vốn sống, vốn kinh nghiệm tay nghề, nền văn hóa xã hội thông qua hoạt động và sinh hoạt giải trí, tiếp xúc … trong đó giáo dục giữ vai trò chủ yếu còn hoạt đông và tiếp xúc giữ vai trò quyết định. - Tâm lý của từng người hình thành, phát triển và biến hóa cùng với sự phát triển của lịch sử thành viên, lịch sử dân tộc bản địa và hiệp hội. Tâm lý của mỗi con người chịu sự chế ước bởi lịch sử của thành viên và hiệp hội. * Kết luận sư phạm - Tâm lý người dân có nguồn gốc xã hội vì thế nghiên cứu và phân tích tâm lý người phải nghiên cứu môi trường tự nhiên thiên nhiên xã hội, nền văn hóa xã hội, những quan hệ xã hội trong đó con người sống và hoạt động và sinh hoạt giải trí. - Cần phải tổ chức có hiệu suất cao hoạt động và sinh hoạt giải trí dạy học và giáo dục cũng như những hoạt động và sinh hoạt giải trí chủ yếu, hoạt động và sinh hoạt giải trí tập thể ở từng lứa tuổi để hình thành và phát triển tâm lý cho thế hệ trẻ. - Cần phải nhìn nhận con người ở góc nhìn vận động và phát triển . 2. Các quy luật hình thành và phát triển tâm lý 2.1. Quy luật về quan hệ Một trong những điều kiện sinh học và sự hình thành, phát triển tâm lý 2.1.1. Điều kiện sinh học: Điều kiện sinh học được hiểu là toàn bộ cấu trúc giải phẫu sinh lí và những đặc điểm của khung hình (đặc điểm của những giác quan, của hệ thần kinh, hoạt động và sinh hoạt giải trí của những cơ quan trong khung hình). 2.1.2. Mối quan hệ giữa điều kiện sinh học với sự phát triển tâm lý Sự ảnh hưởng của điều kiện sinh học đối với sự phát triển tâm lí thể hiện ở những điểm sau: - Chất lượng hoạt động và sinh hoạt giải trí của những giác quan sẽ có ảnh hưởng nhất định đến những hiệu suất cao tâm lí, ví dụ điển hình người dân có tai thính hoàn toàn có thể hoạt động và sinh hoạt giải trí tốt trong nghành âm nhạc, ngược lại bị điếc bẩm sinh hay do bệnh tật thì hoạt động và sinh hoạt giải trí thính giác sẽ có nhiều hạn chế... - Kiểu hoạt động và sinh hoạt giải trí thần kinh cấp cao (mạnh, yếu, cân đối hay là không cân đối...) tạo nên những cách thể hiện của những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt tâm lí rất khác nhau, làm cho hành vi của từng người mang sắc thái riêng biệt, ví dụ điển hình những người dân dân có kiểu thần kinh mạnh không cân đối thường nóng tính và hành vi thường nhanh, mạnh, nhưng độ chính xác không đảm bảo, những người dân dân có kiểu thần kinh yêú thì nhút nhát, sợ sệt, hành vi nhẹ nhàng, nhưng tốc độ và hiệu suất cao việc làm thấp... - Những độc tố có trong khung hình người mẹ sẽ truyền sang khung hình đứa con và ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lí đứa con người mẹ đó, đặc biệt là trí tuệ, ví dụ điển hình con 4 của người nhiễm chất độc màu da cam, người nghiện ma túy, nghiện rượu...thì hoạt động của vỏ bán cầu đại não của những đứa trẻ đó không thông thường. Tóm lại, bộ não của con người cùng với đặc điểm cơ quan của khung hình là tiền đề vật chất để một thành viên trở thành một con người. Điều kiện sinh học tạo ra những mầm mống năng lực trong bản chất tư nhiên của con người, tạo điều kiện để con người dân có thể hoạt động và sinh hoạt giải trí thành công trong một nghành nhất định. Điều kiện sinh học có ảnh hưởng nhất định đến sự phát triển tâm lí. Hay nói cách khác sự phát triển tâm lí của con người chỉ ra mắt một cách tốt đẹp trên nền tảng của điều kiện sinh học thuận lợi. Do vậy mọi sự khiếm khuyết trong điều kiện sinh học đều ảnh hưởng không tốt tới sự phát triển tâm lí 2.2. Quy luật về quan hệ giữa nền văn hóa xã hội và sự hình thành, phát triển tâm lý 2.2.1. Khái niệm nền văn hóa Nền văn hóa được hiểu là những kinh nghiệm tay nghề xã hội- lịch sử, những thành tựu mà loài người đã tích luỹ được trong suốt tiến trình lịch sử phát triển của tớ. Nền văn hóa có 2 hình thái tồn tại, đó là văn hoá vật chất như: công cụ sản xuất, đồ dùng hằng ngày… và văn hoá tinh thần như: những tác phẩm văn học nghệ thuật và thẩm mỹ, những truyền thống, những phong tục tập quán, những sáng kiến phát minh khoa học... Hai hình thái này còn có quan hệ ngặt nghèo với nhau, đan xen vào nhau, không thể tách rời nhau được. 2.2.2. Mối quan hệ giữa nền văn hóa với sự phát triển tâm lí Nền văn hóa có một vai trò quan trọng đối với sự phát triển tâm lí, biểu lộ như sau: - Nền văn hóa xã hội là nguồn gốc của sự việc phát triển tâm lí. Chúng ta biết rằng tâm lý là sự việc phản ánh thế giới khách quan của não, sống trong một môi trường tự nhiên thiên nhiên văn hoá xã hội con người chịu sự tác động của môi trường tự nhiên thiên nhiên đó, đồng thời phản ánh nó tạo nên tâm lý của tớ. - Nền văn hóa là nội dung của sự việc hình thành và phát triển tâm lý, nhân cách con người: Như trên đã trình bày, con người tiếp xúc và phản ánh những nội dung, tính chất của một nền văn hoá xã hội nào đó để hình thành và phát triển tâm lý của tớ, hay chịu sự chi phối bởi nền văn hóa mà nó tiếp xúc, đó là văn hóa mái ấm gia đình, văn hóa làng xã, văn hóa hiệp hội… Thông qua những phong tục, tập quán, những truyền thống văn hóa của từng dân tộc bản địa, từng quốc gia, từng địa phương, từng vùng miền, của từng mái ấm gia đình mà tạo ra sự đa dạng, những nét riêng trong tâm lý, nhân cách của từng người. VD ... Sự khác lạ Một trong những nền văn hóa tạo nên sự khác lạ trong tâm lí giữa những người dân sống trong những điều kiện văn hóa rất khác nhau đó. VD ... 5 Nếu người nào sớm được tiếp xúc với một nền văn hóa phát triển cao thì đó là điều kiện thuận lợi cho việc hình thành và phát triển nhân cách. VD .... trái lại, nền văn hóa mà con người tiếp xúc quá thấp kém thì đó là vấn đề bất lợi cho việc phát triển tâm lý, nhân cách và đó là nguyên nhân của sự việc phiến diện, sai lệch trong nhân cách của tớ sau này. VD ... 2.3. quốc lộ về quan hệ giữa giáo dục và sự hình thành, phát triển tâm lý 2.3.1. Giáo dục đào tạo là gì? - Giáo dục đào tạo là một hiện tượng kỳ lạ xã hội, là quá trình tác động có mục tiêu, có kế hoạch, ảnh hưởng tự giác, dữ thế chủ động đến con người, đưa đến sự hình thành và phát triển tâm lý, ý thức nhân cách của trẻ. - Giáo dục đào tạo cũng khá được hiểu là quá trình mà thế hệ trước truyền lại cho thế hệ sau những kinh nghiệm tay nghề lịch sử- xã hội nhằm mục đích sẵn sàng sẵn sàng cho thế hệ trẻ bước vào môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường và lao động để đảm bảo sự phát triển hơn thế nữa của xã hội và thành viên. 2.3.2. Mối quan hệ giữa giáo dục đối với sự phát triển tâm lí Giáo dục đào tạo được xem là giữ vai trò chủ yếu đối với sự hình thành và phát triển tâm lí . Thể hiện ở những điểm sau: - Giáo dục đào tạo luôn định hướng sự phát triển tâm lí thông qua việc đưa ra tiềm năng giáo dục, từ đó lựa chọn nội dung, phương pháp, những hình thức tổ chức hoạt động và sinh hoạt giải trí sao cho hoàn toàn có thể hình thành được những phẩm chất tâm lí, nhân cách thiết yếu đáp ứng yêu cầu của xã hội. - Giáo dục đào tạo là quá trình mà thế hệ trước truyền lại cho thế hệ sau những kinh nghiệm lịch sử- xã hội một cách có mục tiêu, có kế hoạch, có sự lựa chọn những biện pháp để mang lại hiệu suất cao nhất đáp ứng với yêu cầu của xã hội. - Giáo dục đào tạo luôn đi trước sự phát triển, giáo dục bao giờ cũng tính đến những yếu tố có ảnh hưởng đến sự hình thành phát triển tâm lí, nhân cách, phát huy thế mạnh mẽ và tự tin của từng yếu tố đó đảm bảo những điều kiện thuận lợi cho việc phát triển như: giáo dục có thể phát hiện sớm những đặc điểm sinh học của con người (năng khiếu) đưa họ vào môi trường tự nhiên thiên nhiên rèn luyện tốt, làm phát huy hết những thế mạnh mẽ và tự tin của nó để tâm lý, nhân cách phát triển tốt nhất. VD ... Hoặc GD hướng cho con người tiếp nhận những mặt tích cực từ môi trường tự nhiên thiên nhiên, đưa họ vào môi trường tự nhiên thiên nhiên, thực trạng tốt tạo thuận lợi cho việc phát triển tâm lý, nhân cách. VD ..., đặc biệt GD còn tổ chức cho con người tích cực tham gia những họat động, những quan hệ giao lưu đa dạng, phong phú để thực hiện mục đích của giáo dục. VD ... - Một mặt GD dữ thế chủ động phát huy ảnh hưởng tích cực của những điều kiện đến sự phát triển tâm lý của con người, đồng thời cũng loại trừ họăc làm suy yếu những ảnh hưởng và tác động bất lợi của những điều kiện đó đến tâm lý. VD: Điều kiện sinh học: 6 phát hiện trẻ khuyết tật đưa vào trường GD đặc biệt hoặc có cách GD riêng, .... Điều kiện môi trường tự nhiên thiên nhiên: Xây dựng đưa con người vào sống và hoạt động và sinh hoạt giải trí trong môi trường tự nhiên thiên nhiên tốt đẹp; Cách ly hoặc giúp con người “miễn dịch” với môi trường tự nhiên thiên nhiên xấu ..... - GD hoàn toàn có thể uốn nắn những sai lệch về một mặt nào đó trong tâm lý của con người so với chuẩn mực xã hội làm nó phát triển theo khunh hướng mong ước của xã hội. Tóm lại, giáo dục hoàn toàn có thể tác động đến mọi yếu tố bên trong cũng như bên phía ngoài ảnh hưởng đến sự phát triển của con người, song tất cả chúng ta tránh việc cho giáo dục là vạn năng, bởi và mọi sự tác động từ bên phía ngoài đều phải qua cái bên trong, và luôn tính đến những điều kiện sinh học, thực trạng sống, hoạt động và sinh hoạt giải trí ... để có những giải pháp giáo dục thích hợp giúp con người trở thành một nhân cách phát triển toàn diện. 2.4. Quy luật về quan hệ giữa hoạt động và sinh hoạt giải trí, tiếp xúc và sự hình thành, phát triển tâm lý 2.4.1. Hoạt động và tâm lý: 2.4.1.1. Khái niệm hoạt động và sinh hoạt giải trí. Có nhiều cách thức hiểu rất khác nhau về hoạt động và sinh hoạt giải trí tuỳ theo góc nhìn xem xét. - Theo quan điểm sinh học: Hoạt động là sự việc tiêu hao năng lượng thần kinh và cơ bắp của con người khi tác động vào hiện thực khách quan nhằm mục đích thoả mãn nhu yếu vật chất và tinh thần của con người. - Theo quan điểm triết học, hoạt động và sinh hoạt giải trí là phương thức tồn tại của con người trong thế giới. - Theo phương diện tâm lý học: Hoạt động là quan hệ tác động qua lại giữa con người (chủ thể) và thế giới (khách thể) để tạo ra sản phẩm cả về phía thế giới, cả về phía con người.. 2.4.1.2. Mối quan hệ giữa hoạt động và sinh hoạt giải trí với sự hình thành, phát triển tâm lý. Từ khái niệm đã cho tất cả chúng ta biết, hoạt động và sinh hoạt giải trí gồm hai quá trình ra mắt đồng thời, tương hỗ update lẫn nhau và thống nhất với nhau, đó là: Quá trình đối tượng hoá và quá trình chủ thể hoá. + Quá trình đối tượng hoá (còn gọi là quá trình xuất tâm), trong quá trình này con người chuyển năng lực của tớ thành sản phẩm của hoạt động và sinh hoạt giải trí. Nói cách khác, tâm lý của con người được thể hiện, được khách quan hoá trong quá trình làm ra sản phẩm. Qua sản phẩm hoàn toàn có thể nhận xét, đánh giá được những đặc điểm của chủ thể làm ra sản phẩm đó, và bản thân chủ thể cũng hoàn toàn có thể tự đánh giá được về mình, từ đó tiếp tục điều chỉnh, hoàn thiện bản thân mình. + Quá trình chủ thể hoá (còn gọi là quá trình nhập tâm) – Trong quá trình hoạt động con người chuyển từ phía khách thể vào bản thân mình những đặc điểm, bản 7 chất, qui luật của sự việc vật hiện tượng kỳ lạ trong thế giới vào bản thân mình tạo nên tâm lý, ý thức, nhân cách của tớ mình, bằng phương pháp sở hữu (lĩnh hội) thế giới. Hay nói khác đi là tâm lý, ý thức, nhân cách của con người được tạo nên từ quá trình sở hữu thế giới. Như vậy, Hoạt động là phương thức tồn tại của con người, là tác nhân quyết định trực tiếp sự hình thành và phát triển nhân cách. Hoạt động của con người là hoạt động và sinh hoạt giải trí có mục tiêu, mang tính chất chất xã hội, mang tính chất chất hiệp hội, được thực hiện bằng những thao tác nhất định với những công cụ nhất định. Trong hoạt động và sinh hoạt giải trí con người vừa tạo ra sản phẩm về phía thế giới, vừa tạo ra tâm lý của tớ, hay nói khác tâm lý, ý thức nhân cách được thể hiện hình thành và phát triển trong hoạt động và sinh hoạt giải trí. 2.4.2. Giao tiếp và tâm lý. 2.4.2.1. Khái niệm tiếp xúc: Giao tiếp là sự việc tiếp xúc tâm lý giữa con người với con người, thông qua đó, con người trao đổi với nhau về thông tin, về xúc cảm, tri giác lẫn nhau, ảnh hưởng tác động qua lại với nhau. Nói cách khác: Giao tiếp là quá trình xác lập và vận hành những quan hệ người người, hiện thực hoá những quan hệ xã hội giữa chủ thể này với chủ thể khác Mối quan hệ này giữa con người với con người hoàn toàn có thể xảy ra với những hình thức rất khác nhau: - Giao tiếp giữa thành viên với thành viên. - Giao tiếp giữa thành viên với nhóm. - Giao tiếp giữa nhóm với nhóm, giữa nhóm với hiệp hội, với xã hội,... Giao tiếp vừa mang tính chất chất chất xã hội, vừa mang tính chất chất chất thành viên. Tính chất xã hội của tiếp xúc thể hiện ở chỗ, nó được nảy sinh, hình thành trong xã hội và sử dụng những phương tiện do con người làm ra, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Tính chất thành viên thể hiện ở nội dung, phạm vi, nhu yếu, phong cách, kỹ năng ... của mỗi người. 2.4.2.2. Mối quan hệ giữa tiếp xúc đối với sự hình thành và phát triển tâm lý. - Giao tiếp là vấn đề kiện tồn tại của thành viên và xã hội loài người. Nhu cầu giao tiếp là nhu yếu xã hội cơ bản và xuất hiện sớm nhất ở con người. Nếu quá trình giao tiếp bị hạn chế bởi phạm vi tiếp xúc, nội dung quá nghèo nàn thì nhất định sẽ dẫn đến hậu quả rất nặng nề và dễ mắc bệnh gọi là bệnh đói tiếp xúc. - Nhờ tiếp xúc con người gia nhập vào những quan hệ xã hội phức tạp, chiếm lĩnh nền văn hoá xã hội, qui tắc đạo đức xã hội, lĩnh hội những chuẩn mực xã hội để làm thành bản chất người trong mỗi con người, làm ra nhân cách của chính mình như C. Mac đã nói: “Trong tính hiện thực của nó nhân cách là sự việc tổng hoà những quan hệ xã hội”. 8 - Khi tham gia vào quá trình tiếp xúc con người nhận thức được chính bản thân mình, từ đó hình thành năng lực tự đánh giá, tự ý thức , thông qua sự so sánh mình, đối chiếu mình với người khác, với chuẩn mực xã hội, với yêu cầu xã hội, tự đánh giá mình như một nhân phương pháp để hình thành một thái độ giá trị - cảm xúc nhất định đối với bản thân để tự hoàn thiện mình theo yêu cầu xã hội hoặc tự hoàn thiện mình theo mong ước. - Thông qua tiếp xúc con người đóng góp tài lực của tớ vào kho tàng chung của quả đât, của xã hội. - Đối với con người, tiếp xúc không riêng gì có giúp họ phát triển nhận thức, phát triển năng lực tự giáo dục mà còn góp thêm phần tạo nên nhân cách nghề nghiệp tương lai của họ. Do đó khi tổ chức những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt cho họ tất cả chúng ta nên phải tạo điều kiện để họ có thể tiếp xúc với nhau một cách tích cực, sáng tạo nhất, vì tiếp xúc không riêng gì có là vấn đề kiện tồn tại của mỗi thành viên, của xã hội mà còn là một phương tiện để từng người tiến hành hoạt động và sinh hoạt giải trí với những người dân khác, còn là một phương tiện để từng người tự hoàn thiện mình. 2.5. Quy luật về sự phát triển không đồng đều Sự phát triển không đồng đều được hiểu là những hiệu suất cao tâm lí, những biểu hiện tâm lí rất khác nhau không phát triển ở mức độ giống nhau trong điều kiện giáo dục bất kì (thậm chí trong điều kiện thuận lợi nhất). Sự phát triển không đồng đều trong tâm lí thể hiện như sau: a. Xét trong tiến trình phát triển của mỗingười Trong tiến trình phát triển, sự phát triển của từng người đều mang tính chất chất không đồng đều. Biểu hiện: một hiệu suất cao tâm lí ở giai đọan này sự phát triển ra mắt với tốc độ nhanh gọn, ngược lại ở những quá trình khác tốc độ phát triển ra mắt chậm chạp hơn. VD: ngôn từ phát triển nhanh, mạnh ở tẻ từ 2 đến 5 tuổi, sau đó chậm dần.... Sự phát triển không đồng đều còn thể hiện: trong một quá trình rõ ràng có sự phát cảm một vài hiệu suất cao tâm lí nào đó nhưng những hiệu suất cao tâm lý khác lại chưa phát triển. VD: Sự phát cảm ngôn từ ở quá trình tuổi ấu nhi (2 đến 3 tuổi), nhưng tư duy ở độ tuổi nó lại chưa phát triển, đặc biệt là tư duy trừu tượng chỉ khởi đầu phát triển mạnh ở tuổi học viên. b. Xét sự phát triển của những người dân trong cùng độ tuổi: Nhìn chung quá trình phát triển của con người đều trải qua những quá trình phát triển giống nhau theo một trình tự nhất định, nhưng từng người lại trải qua con phố phát triển theo cách riêng của tớ với những tốc độ, nhịp độ, khuynh hướng riêng. Vì vậy cùng một độ tuổi nhưng ở từng người rất khác nhau có sự phát triển tâm lý rất khác nhau. VD... 9 Trong sự phát triển của những qúa trình, những phẩm chất tâm lí thì sự khác lạ giữa người này với người khác càng rõ rệt hơn nhiều. Chẳng hạn có những người dân chuyển biến tâm lí tương đối chậm, từ từ, có những người dân lại chuyển biến tâm lí rõ rệt, nhảy vọt, có liên quan đến sự xuất hiện những nét tâm lí mới. Tính không đồng đều tạo nên sự khác lạ trong những phẩm chất tâm lí giữa người này với người khác ví như: tính cách, năng lực, hứng thú, khí chất... ví dụ điển hình có những người dân điềm đạm, có những người dân lại nhanh nhẹn. Hoạt bát, có những người dân ham mê một nghành hoạt động và sinh hoạt giải trí nào đó, có người lại dường như không còn năng lực gì ... tất cả những cái này tạo ra những khuynh hướng phát triển rất khác nhau giữa người này với người kia, tạo ra cái riêng không lặp lại của những thành viên. c. Nguyên nhân của sự việc phát triển không đồng đều. Sở dĩ có sự phát triển không đồng đều trong tâm lý của con người là vì: quá trình phát triển tâm lí được qui định bởi những tác động của điều kiện bên trong và điều kiện bên phía ngoài mà những điều kiện này thường xuyên xấp xỉ, kết quả của sự việc dao động đó là tạo nên tính không đồng đều trong phát triển tâm lí của bất kì người nào. Cụ thể: + Đặc điểm phát triển khung hình ở từng người rất khác nhau có sự rất khác nhau nên đã ảnh hưởng rất khác nhau tạo nên mức độ phát triển không đồng đều trong tâm lý của tớ. VD... + Sự phát triển tâm lí phụ thuộc vào đặc điểm của môi trường tự nhiên thiên nhiên sống và những điều kiện giáo dục, ở mỗi quá trình phát triển của từng người, hay của từng người khác nhau có môi trường tự nhiên thiên nhiên sống, điều kiện giáo dục rất khác nhau thì sẽ tạo ra những đặc điểm tâm lý rất khác nhau. VD ... + Sự phát triển tâm lí còn phụ thuộc vào mức độ tích cực của từng người khi tham gia vào hoạt động và sinh hoạt giải trí thực tiễn và nội dung, tính chất của hoạt động và sinh hoạt giải trí cũng quy định nội dung, tính chất của sự việc phát triển tâm lý. Mỗi người tham gia vào hoạt động và sinh hoạt giải trí với những động cơ, kĩ năng rất khác nhau, chính vì lẽ đó mà kết quả hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ khác nhau và dẫn tới mức độ sâu sắc, phong phú của quá trình phát triển tâm lí cũng khác nhau. VD ... Tóm lại, quy luật phát triển không đồng đều giúp tất cả chúng ta tránh được sự rập khuôn, máy móc, áp đặt trẻ và giúp tất cả chúng ta biết tôn trọng đậm cá tính riêng của mỗi người. CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM TÂM LÝ LỨA TUỔI THANH NIÊN – SINH VIÊN 1. Quan niệm về tuổi thanh niên – sinh viên 10 Trước hết tất cả chúng ta tìm hiểu xem tuổi thanh niên là gì. Các nhà TLH trên thế giới đều có chung một quan niệm nhận định rằng tuổi thanh niên là quá trình chuyển tiếp từ trẻ em đến người lớn và gồm có một khoảng chừng đời từ 15 tuổi đến 24, 25 tuổi. Giai đoạn này hoàn toàn có thể phân thành 2 thời kỳ: Thời kỳ đầu từ 15 đến 17,18 tuổi; hời kỳ sau: Từ 17,18 đến 24,25 tuổi. Như vậy, sinh viên đại học là những thanh niên ở thời kỳ sau. Sau đây là một số trong những đặc điểm cơ bản của nhóm tuổi này: 1.1. Về mặt sinh lý: Hình thể đạt được sự hoàn hảo nhất về cấu trúc và sự phối hợp Một trong những hiệu suất cao. đầu thời kỳ này, con người đạt được 9/10 độ cao và 3/4 trọng lượng của khung hình trưởng thành. Não bộ đạt được trọng lượng tối đa (trung bình = 1400 gram), số tế bào thần kinh đã phát triển đầy đủ trên 14 - 16 tỷ nơron. Quan trọng hơn, ở tuổi này hoạt động và sinh hoạt giải trí của hệ thần kinh cao cấp đã đạt tới mức trưởng thành. Một tế bào thần kinh hoàn toàn có thể nhận tin từ 1200 nơron trước và gửi đi 1200 nơron sau, bảo vệ một sự liên lạc vô cùng rộng, rõ ràng và tinh tế giữa vô số kênh vào và vô số kênh ra làm cho trí tuệ của sinh viên vượt xa trí tuệ của học viên. Ước tính có tới 2/3 số kiến thức và kỹ năng học được trong một đời người được tích lũy trong thời gian này (Theo Lê Quang Long, “Một số cơ sở sinh học của việc học tập ở đại học và chuyên nghiệp”). Đặc biệt quan trọng ở thời kỳ này là “Tuổi dậy thì”, trong đó những hiệu suất cao sinh sản khởi đầu quá trình phát triển đầy đủ, giới tính đã phân biệt rõ, và phát triển đầy đủ ở mỗi giới, cả về biểu lộ ngoại hình và biểu lộ nội tiết tố. 1.2. Về mặt tâm lý: Trước hết ta đề cập đến sự phát triển trí tuệ ở tuổi chuyển tiếp. Trong thời kỳ này sự phát triển trí tuệ được đặc trưng bởi sự nâng cao năng lực trí tuệ, biểu lộ rõ rệt nhất trong việc tư duy sâu sắc và mở rộng, có năng lực xử lý và xử lý những trách nhiệm trí tuệ ngày một trở ngại vất vả hơn, cũng như có tiến bộ rõ rệt trong lập luận lôgic, trong việc lĩnh hội tri thức, trí tưởng tượng, sự để ý quan tâm và ghi nhớ. Ở tuổi này đã phát triển khả năng hình thành ý tưởng trừu tượng, kĩ năng phán đoán, nhu yếu hiểu biết và học tập. Một trong những đặc trưng cơ bản của sự việc phát triển trí tuệ ở thời kỳ chuyển tiếp là “Tính nhạy bén cao độ”, kĩ năng lý giải và gán ý nghĩa cho những ấn tượng cảm tính nhờ vào kinh nghiệm tay nghề và tri thức đã có trước đây. Những sự phát triển nói trên cùng với óc quan sát tích cực và tráng lệ sẽ tạo kĩ năng cho lứa tuổi này biết phương pháp lĩnh hội một cách tối ưu, mà đó đó đó là cơ sở của toàn bộ quá trình học tập. Sự phát triển tình cảm của thời kỳ chuyển tiếp được đặc trưng bởi “Thời kỳ bão táp và căng thẳng mệt mỏi” hoặc thời kỳ vô tư chẳng có gì phải bận tâm. Đây cũng là thời kỳ đầy xúc cảm đối với mỗi thành viên, nó chất chứa những cảm xúc và đam mê của những mối tình còn chưa kịp chín hoặc mối tình đầu. Vì nỗi nhiều tình huống mới nảy sinh đòi hỏi phải có những phán đoán và quyết định chín chắn – những tình huống này đầy rẫy 11 trong thời kỳ chuyển tiếp – mà mỗi thành viên ở lứa tuổi này thường thiếu kinh nghiệm tay nghề và hiểu biết xã hội, cho nên vì thế dễ phát sinh những tình cảm không thích hợp khi phải ứng xử với những tình huống đó. Vì thế, con người ta ở lứa tuổi này thường dễ bị lúng túng, do đó quá nhạy cảm trước một lời phê bình, sự nhận xét nặng lời hoặc biểu lộ thiếu tôn trọng ... Khi lâm vào cảnh tình thế đó dễ xuất hiện những phản ứng như: Thiếu tự tin, miễn cưỡng thực hiện việc làm, từ chối tham gia vào việc làm chung, hay ở một cực khác, rơi vào tình trạng mơ mộng hão huyền khi được khen thái quá. Trong một số trong những trường hợp xuất hiện những hành vi quá hung hăng, hay ngược lại, hoàn toàn thờ ơ. Một trong những đặc điểm tâm lý quan trọng của thanh niên – sinh viên là sự việc phát triển tự ý thức. 1.3. Về mặt xã hội: Thời kỳ này, quan hệ xã hội của sinh viên được mở rộng đáng kể, điều này đã hình thành ở lứa tuổi này những hứng thú và thái độ mới, quan tâm nhiều hơn nữa đến việc phát triển những kỹ năng mới, tác phong đĩnh đạc để đối diện với môi trường tự nhiên thiên nhiên xã hội ngày càng mở rộng. Ảnh hưởng của những nhóm bạn bè có ý nghĩa quan trọng. Khi xét đến mặt xã hội của thời kỳ chuyển tiếp, tất cả chúng ta phải quan tâm đến kế hoạch đường đời và việc tự xác định nghề nghiệp của thanh niên – sinh viên. Kế hoạch đường đời là một hiện tượng kỳ lạ đồng thời của thể chế xã hội và pháp quyền, kế hoạch đường đời cũng đó đó là kế hoạch hoạt động và sinh hoạt giải trí và nó được khởi đầu bằng sự lựa chọn nghề nghiệp. Sự lựa chọn nghề nghiệp còn tồn tại tính đạo đức, như C.Mác và Ăng Ghen đã từng dạy: “Chúng ta lựa chọn nghề nghiệp phải vì quyền lợi của quả đât và vì sự hoàn thiện của riêng ta .... bản chất con người được hình thành sao cho vừa hoàn toàn có thể đạt được sự hoàn thiện bản thân vừa thao tác để hoàn thiện những bạn bè của tớ và vì quyền lợi của tớ”.(Suy nghĩ của thanh niên khi chọn nghề, Mác–Ăng Ghen 1956, tr 4-5). Sinh viên có độ tuổi từ 17 đến 23, là quá trình chuyển từ sự chín muồi về thể lực sang trưởng thành về phương diện xã hội. Nghiên cứu của Annanhev đã cho tất cả chúng ta biết rằng lứa tuổi sinh viên là thời kỳ phát triển tích cực nhất về tình cảm đạo đức và thẩm mỹ, là quá trình hình thành và ổn định tính cách, đặc biệt họ có vai trò xã hội của người lớn (quyền công dân, quyền xây dựng mái ấm gia đình ....), người sinh viên có kế hoạch riêng cho hoạt động và sinh hoạt giải trí của tớ, độc lập trong phán đoán và hành vi. Đây là thời kỳ có nhiều biến đổi mạnh mẽ và tự tin về động cơ, về thang giá trị xã hội. Họ xác định con phố sống tương lai, tích cực nắm vững nghề nghiệp và khởi đầu thể nghiệm mình trong mọi nghành của môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường. 2. Quá trình nhận thức và những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt cơ bản của sinh viên 2.1. Quá trình nhận thức 12 Nhận thức là quá trình con người phản ánh thế giới khách quan, kết quả mang lại cho họ những hiểu biết về thế giới.Trong nhận thức thế giới, con người hoàn toàn có thể đạt tới những mức độ nhận thức rất khác nhau: từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp. Mức độ thấp được gọi là nhận thức cảm tính, gồm có hai quá trình: cảm hứng và tri giác. Trong nhận thức cảm tính, con người phản ánh những cái bên phía ngoài của sự việc vật hiện tượng kỳ lạ, khi chúng đang trực tiếp tác động đến giác quan của tớ, kết quả mang lại cho họ những hình ảnh trực quan, rõ ràng về sự vật hiện tượng kỳ lạ đó. Mức độ cao hơn là nhận thức lý tính, gồm có hai quá trình: tư duy và tưởng tượng. Trong nhận thức lý tính con người phản ánh những cái bản chất bên trong, những mối liên hệ, quan hệ có tính qui luật của những sự vật, hiện tượng kỳ lạ, kết quả mang đến cho con người những khái niệm mới, những phán đoán, suy luận mới hay những hình ảnh, hình tượng mới về thế giới khách quan. Nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính có quan hệ ngặt nghèo với nhau, bổ sung lẫn nhau và chi phối lẫn nhau. 2.1.1. Nhận thức cảm tính và những qui luật của nó. 2.1.1.1. Khái niệm cảm hứng và tri giác. a. Định nghĩa cảm hứng Mỗi một sự vật, hiện tượng kỳ lạ quanh ta đều được thể hiện bởi hàng loạt những thuộc tính hình thức bề ngoài (sắc tố, kích thước, trọng lượng, khối lượng, tính chất, mùi vị, âm thanh, ...). Tất cả những thuộc tính này của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ liên hệ với bộ óc con người, tác động đến từng giác quan của tất cả chúng ta và cho ta những cảm hứng rõ ràng. Chẳng hạn ta đặt vào lòng bàn tay một người đang nhắm mắt một vật nào đó và yêu cầu họ không được nắm bàn tay lại, thì người đó không thể biết được đó là vật gì mà chỉ biết được có vật đặt trên tay, vật đó nặng hay nhẹ, nóng hay lạnh mà thôi – Tức là người đó chỉ nhận biệt được từng thuộc tính riêng lẻ của sự việc vật hiện tượng kỳ lạ đó. Hiện tượng con người chỉ biết được từng thuộc tính riêng rẽ, hình thức bề ngoài của sự việc vật, hiện tượng khi chúng đang trực tiếp tác động vào giác quan ta gọi là quá trình cảm hứng. Vậy, Cảm giác là một quá trình tâm lý phản ánh từng thuộc tính riêng lẻ của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ khi chúng đang trực tiếp tác động vào giác quan của ta. b. Định nghĩa tri giác. Từ những hình ảnh rõ ràng, riêng lẻ mà cảm hứng đưa lại và trên cơ sở những kinh nghiệm tay nghề mà con người dân có những hình ảnh trọn vẹn về đối tượng – Có nghĩa là con người dân có tri giác về đối tượng. Chẳng hạn khi ta đặt và lòng bàn tay một người đang nhắm mắt một viên phấn và được cho phép họ nắm bàn tay lại, rồi sờ, nắn, bóp … thì người đó hoàn toàn có thể biết và gọi được tên “viên phấn”– Tức là họ biết được sự vật, hiện tượng kỳ lạ với 13 một tổng thể những thuộc tính của nó. Hiện tượng con người biết được trọn vẹn những thuộc tính hình thức bề ngoài của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ khi chúng đang trực tác động vào giác quan được gọi là tri giác. Vậy, tri giác là một quá trình tâm lý phản ánh một cách trọn vẹn những thuộc tính của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ khi chúng đang trực tiếp tác động vào giác quan ta. 2.1.1.2. Đặc điểm của cảm hứng, tri giác. a. Đặc điểm của cảm hứng. Cảm giác có những đặc điểm cơ bản sau đây: + Cảm giác là một quá trình tâm lý, nghĩa là nó tồn tại trong thuở nào gian ngắn, có mở đầu, diễn biến và kết thúc một cách rõ ràng. + Cảm giác chỉ phản ánh từng thuộc tính riêng lẻ, rõ ràng của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ thông qua hoạt động và sinh hoạt giải trí của từng giác quan riêng lẻ. + Cảm giác phản ánh hiện thực khách quan một cách trực tiếp bằng những giác quan + Sản phẩm của cảm hứng là hình ảnh trực quan, rõ ràng về sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong hiện thực khách quan. + Tuy là một hiện tượng kỳ lạ tâm lý sơ đẳng, có chung cả ở người và động vật, nhưng cũng như những hiện tượng kỳ lạ tâm lý khác, cảm hứng ở con người dân có bản chất xã hội và phụ thuộc vào hoạt động và sinh hoạt giải trí của con người. Bản chất xã hội của cảm hứng ở người biểu hiện: - Đối tượng phản ánh của cảm hứng ở người không riêng gì có là những thuộc tính của sự vật, hiện tượng kỳ lạ vốn có trong thế giới mà còn phản ánh những sự vật, hiện tượng kỳ lạ do con người sáng tạo ra trong quá trình hoạt động và sinh hoạt giải trí và tiếp xúc. Ví dụ: con người cảm giác được cả những hiện tượng kỳ lạ tinh thần (thái độ) trong quá trình tiếp xúc hay hiện tượng “nhà sạch thì mát, bát sạch thì ngon cơm”… - Cơ chế sinh lí của cảm hứng ở con người không riêng gì có phụ thuộc vào hoạt động và sinh hoạt giải trí của khối mạng lưới hệ thống tín hiệu thứ nhất, mà còn bị chi phối bởi khối mạng lưới hệ thống tín hiệu thứ 2 - Hệ thống tín hiệu ngôn từ. + Cảm giác ở người chỉ là mức độ định hướng đầu tiên, sơ đẳng nhất, chứ không phải là mức độ cao nhất, duy nhất như ở một số trong những loài động vật. Cảm giác ở người bị chi phối bởi nhiều hiện tượng kỳ lạ tâm lý cấp cao khác ví như tư duy, tưởng tượng… + Cảm giác của người được phát triển mạnh mẽ và tự tin và phong phú dưới ảnh hưởng của hoạt động và sinh hoạt giải trí và giáo dục. b. Đặc điểm của tri giác. Tri giác được hình thành và phát triển trên cơ sở những cảm hứng, nhưng tri giác không phải là phép cộng đơn giản của những cảm hứng, mà là sự việc phản ánh cao hơn so với 14 cảm hứng. Do vậy tri giác có những đặc điểm giống với cảm hứng, nhưng cũng luôn có thể có những đặc điểm khác với cảm hứng. + Những đặc điểm giống với cảm hứng là: - Tri giác cũng là một quá trình tâm lý nên nó cũng tồn tại trong thuở nào gian ngắn, có mở đầu, diễn biến và kết thúc một cách rõ ràng. - Tri giác cũng phản ánh những thuộc tính hình thức bề ngoài của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ. - Tri giác cũng phản ánh hiện thực khách quan một cách trực tiếp khi chúng đang trực tiếp tác động vào giác quan. - Tri giác của con người cũng luôn có thể có bản chất xã hội và cũng khác xa về chất so với tri giác của loài vật. - Sản phẩm của quá trình tri giác cũng chỉ là những hình ảnh trực quan, rõ ràng về sự vật, hiện tượng kỳ lạ trong hiện thực khách quan. + Ngoài ra tri giác có những đặc điểm nổi bật khác với cảm hứng, những đặc điểm này chứng tỏ tri giác thuộc mức độ nhận thức cao hơn cảm hứng, đó là: - Tri giác phản ánh sự vật, hiện tượng kỳ lạ một cách trọn vẹn. Tính trọn vẹn của tri giác là vì tính trọn vẹn của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ quy định. Kinh nghiệm có ý nghĩa rất lớn đối với tính trọn vẹn này, cho nên vì thế chỉ việc tri giác một số trong những thành phần của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ ta cũng hoàn toàn có thể tổng hợp chúng thành một hình ảnh trọn vẹn về sự vật, hiện tượng đó. - Tri giác phản ánh sự vật, hiện tượng kỳ lạ theo những cấu trúc nhất định. Cấu trúc này sẽ không phải tổng số những cảm hứng mà là sự việc khái quát đã được trừu xuất từ những cảm giác trong quan hệ qua lại Một trong những thành phần của cấu trúc ấy ở một khoảng chừng thời gian nào đó. - Tri giác là quá trình tích cực, được gắn sát với hoạt động và sinh hoạt giải trí của con người. Biểu hiện: Tri giác mang tính chất chất tự giác, nhằm mục đích xử lý và xử lý một trách nhiệm nhận thức rõ ràng nào đó, để xử lý và xử lý trách nhiệm đó con người phải hành vi một cách tích cực và phối phối hợp những yếu tố của cảm hứng, vận động và những hiệu suất cao tâm lý khác. Tóm lại, tri giác là mức độ phản ánh cao hơn của nhận thức cảm tính, nhưng chỉ mới phản ánh những thuộc tính hình thức bề ngoài, cá lẻ của sự việc vật vật hiện tượng kỳ lạ đang trực tiếp tác động vào giác quan . c. Đặc điểm chung của nhận thức cảm tính. Từ sự phân tích những đặc điểm giống và rất khác nhau giữa cảm hứng và tri giác, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể nêu lên những đặc điểm chung của nhận thức cảm tính là: - Nội dung phản ánh của nhận thức cảm tính là những thuộc tính hình thức bề ngoài của sự vật, hiện tượng kỳ lạ 15 - Phương thức phản ánh của nhận thức cảm tính là phản ánh trực tiếp bằng những giác quan. - Sản phẩm của nhận thức cảm tính là những hình ảnh rõ ràng, trực quan về thế giới. 2.1.1.3. Các qui luật cơ bản của cảm hứng, tri giác a. Các qui luật của cảm hứng. a1. Qui luật ngưỡng cảm hứng: Muốn có cảm hứng thì phải có kích thích tác động vào những giác quan và kích thích đó phải đạt tới một số trong những lượng giới hạn nhất định, nếu kích thích quá nhỏ hoặc quá lớn sẽ không thể gây ra được cảm hứng. Giới hạn mà ở đó kích thích gây ra được cảm hứng gọi là ngưỡng cảm hứng. - Cảm giác có 2 ngưỡng: Ngưỡng cảm hứng phía dưới và ngưỡng cảm hứng phía trên. + Ngưỡng cảm hứng phía dưới là cường độ kích thích tối thiểu đủ để gây ra cảm giác. Khả năng cảm nhận được kích thích này gọi là độ nhạy cảm của cảm hứng. + Ngưỡng cảm hứng phía trên là cường độ kích thích tối đa mà ở đó vẫn còn gây được cảm hứng. + Phạm vi giữa ngưỡng dưới và ngưỡng trên gọi là vùng cảm hứng được. Trong đó có một vùng phản ánh tốt nhất. Chẳng hạn: Vùng phản ánh của cảm hứng nghe là sóng âm thanh từ 16 héc đến 2 vạn héc, thì ngưỡng cảm hứng phía dưới là 16 hec, ngưỡng cảm hứng phía trên là 2 vạn hec, trong đó vùng phản ánh tốt nhất là 1000 héc. - Ngưỡng sai biệt: Cảm giác còn phản ánh sự rất khác nhau Một trong những kích thích, nhưng kích thích phải có tỷ lệ chênh lệch tối thiểu về cường độ hay tính chất thì ta mới cảm thấy có sự rất khác nhau giữa 2 kích thích. Mức độ chênh lệch tối thiểu về cường độ hay tính chất của 2 kích thích đủ để phân biệt sự rất khác nhau giữa chúng gọi là ngưỡng sai biệt. Ngưỡng sai biệt của mỗi cảm hứng là một hằng số. VD: Cảm giác thị giác là một trong/100, của cảm hứng thính giác là một trong/10. Ngưỡng cảm hứng phía dưới và ngưỡng sai biệt tỉ lệ nghịch với độ nhạy cảm của cảm hứng và độ nhạy cảm sai biệt: Ngưỡng cảm hứng phía dưới càng thấp thì độ nhạy cảm của cảm hứng càng cao, ngưỡng sai biệt càng nhỏ thì độ nhạy cảm sai biệt càng cao. Những ngưỡng này rất khác nhau ở mỗi loại cảm hứng và ở từng người rất khác nhau. * Kết luận sư phạm: Để phát triển cảm hứng nên phải tăng cường rèn luyện độ nhạy cảm. Muốn vậy phải rèn luyện thông qua những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt để hạ thấp ngưỡng phía dưới và ngưỡng sai biệt làm cho vùng cảm hứng được mở rộng, tăng độ nhạy cảm của 16 cảm hứng. Trong dạy học: Lời nói, đồ dùng trực quan phải phù hợp. Môi trường giáo dục phải phù hợp về ánh sáng, nhiệt độ thì người học mới tiếp thu bài tốt. a2. Quy luật thích ứng của cảm hứng. Để phản ánh tốt nhất và bảo vệ hệ thần kinh, cảm hứng của con người dân có khả năng thích ứng với kích thích. Thích ứng là kĩ năng thay đổi độ nhạy cảm của cảm giác cho phù phù phù hợp với sự thay đổi của cường độ kích thích. Sự thích ứng ra mắt theo quy luật sau: Khi cường độ kích thích tăng thì độ nhạy cảm giảm, Khi cường độ kích thích giảm thì độ nhạy cảm tăng. Quy luật thích ứng có ở tất cả nhiều chủng loại cảm hứng, nhưng mức độ thích ứng khác nhau. Có loại cảm hứng thích ứng nhanh như cảm hứng nhìn, cảm hứng ngửi, nhưng có loại cảm hứng chậm thích ứng như cảm hứng nghe, cảm hứng đau. Khả năng thích ứng của cảm hứng hoàn toàn có thể thay đổi và phát triển do rèn luyện và tính chất nghề nghiệp. * Kết luận sư phạm: Muốn thay đổi kích thích tác động đến học viên phải diễn ra từ từ để những em hoàn toàn có thể thích ứng. Rèn luyện thể chất cho học viên, giúp những em hoàn toàn có thể thích ứng với sự thay đổi của môi trường tự nhiên thiên nhiên. a3. Quy luật về sự tác động qua lại Một trong những cảm hứng. Các cảm hứng của con người không tồn tại một cách khác lạ, tách rời mà luôn tác động qua lại lẫn nhau. Trong sự tác động này, những cảm hứng luôn thay đổi độ nhạy cảm của nhau và ra mắt theo quy luật sau: Sự kích thích yếu lên một cơ quan phân tích này sẽ làm tăng độ nhạy cảm của một cơ quan phân tích kia. Sự kích thích mạnh lên một cơ quan phân tích này sẽ làm giảm độ nhạy cảm của một cơ quan phân tích kia. Sự tác động lẫn nhau Một trong những cảm hứng hoàn toàn có thể ra mắt đồng thời hay nối tiếp trên những cảm hứng cùng loại hay khác loại. Sự thay đổi của một kích thích cùng loại xảy ra trước đó hay đồng thời gọi là sự việc tương phản trong cảm hứng. Có hai loại tương phản: Tương phản nối tiếp và tương phản đồng thời. Ví dụ: Sau một kích thích lạnh thì một kích thích ấm ta thấy có vẻ như nóng hơn - Đó là tương phản nối tiếp. Một nét phấn viết trên bảng đen ta thấy trắng hơn so với trên bảng không đen. * KLSP: Trong dạy học sự tương phản được sử dụng để so sánh, đối chiếu để làm nổi bật một sự vật, hiện tượng kỳ lạ nào đó cần ra mắt cho học viên trong bài giảng. b. Các quy luật của tri giác. b1. Quy luật về tính đối tượng của tri giác. 17 Hình ảnh trực quan mà tri giác đem lại bao giờ cũng thuộc về một sự vật, hiện tượng của thế giới khách quan bên phía ngoài. Hình ảnh ấy một mặt phản ánh đặc điểm của đối tượng mà ta tri giác, mặt khác nó là hình ảnh chủ quan của chủ thể về thế giới khách quan. Nghĩa là con người khi tạo ra hình ảnh tri giác phải sử dụng một tổ hợp những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt của những đơn vị phân tích, đồng thời chủ thể đem sự hiểu biết của tớ về sự vật hiện tượng kỳ lạ đang tri giác để “tách” những đặc điểm của sự việc vật đưa chúng vào hình ảnh của sự việc vật hiện tượng kỳ lạ. Nhờ tính đối tượng mà hình ảnh tri giác là cơ sở định hướng và điều chỉnh hành vi. b2. Quy luật về tính ý nghĩa của tri giác. Khi tri giác, tất cả chúng ta không riêng gì có tạo ra được hình ảnh trọn vẹn về sự vật, hiện tượng mà còn tồn tại thể chỉ ra được ý nghĩa của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ đó.Tức là chủ thể tri giác hoàn toàn có thể gọi tên, phân loại, biết được hiệu suất cao của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ và khái quát nó trong một từ xác định. Ngay cả khi tri giác một sự vật hiện tượng kỳ lạ lạ lẫm biết ta vẫn nỗ lực ghi nhận trong đó một chiếc gì giống với những đối tượng mà ta đã quen biết hoặc xếp nó vào một loại sự vật hiện tượng kỳ lạ đã biết, thân mật nhất đối với nó. Trong quá trình tổ chức hoạt động và sinh hoạt giải trí học tập cho học viên, giáo viên nên phải tính đến quy luật này. Tài liệu trực quan chỉ được quan sát một cách đầy đủ, sâu sắc khi ra mắt kèm theo những lời hướng dẫn. Việc gọi tên đầy đủ, đúng chuẩn sự vật hiện tượng mới mẻ khi tổ chức cho học viên quan sát là rất thiết yếu. b3. Quy luật về tính lựa chọn của tri giác. Có vụ vàn sự vật hiện tượng kỳ lạ tác động vào con người. Tri giác của ta không thể đồng thời phản ánh tất cả những sự vật hiện tượng kỳ lạ đang trực tiếp tác động mà chỉ tách một số trong những tác động trong vụ vàn những tác động đó để tri giác một đối tượng nào đó. Đặc điểm này nói lên tính lựa chọn của tri giác – Tức là lúc tri giác một đối tượng nào đó thực chất là tách ra, lựa chọn những thuộc tính của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ đó ra khỏi thuộc tính của sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ khác, rồi phối hợp thành một chỉnh thể trọn vẹn. Như vậy qui luật về tính lựa chọn của tri giác là kĩ năng tách đối tượng tri giác ra khỏi bối cảch để phản ánh chúng được tốt hơn. Tính lựa chọn phụ thuộc vào chủ quan của người tri giác, kinh nghiệm tay nghề của con người càng phong phú, đa dạng, con người càng hứng thú với đối tượng tri giác bao nhiêu thì họ càng nhanh gọn, càng thuận tiện và đơn giản tách được đối tượng tri giác ra khỏi toàn cảnh. Đồng thời, những sự vật (hay thuộc tính của sự vật) nào càng được phân biệt với toàn cảnh thì càng được tri giác thuận tiện và đơn giản, đầy đủ hơn. trái lại đối tượng và toàn cảnh càng giống nhau thì khó tri giác đúng chuẩn và nhanh gọn được. Qui luật này còn có ứng dụng rộng rãi trong thực tế như trong kiến trúc, trang trí, nguỵ trang và dạy học, ví dụ điển hình trong dạy học để ý quan tâm việc trình bày chữ viết trên 18 bảng, thay đổi màu mực khi chấm bài hay gạch dưới những chữ có ý quan trọng, làm sao cho đối tượng tri giác càng khác bịêt rõ nét với toàn cảnh thì quá trình tri giác ở trẻ em càng ra mắt nhanh gọn và đúng chuẩn hơn, để ý quan tâm sử dụng ngôn từ mạch lạc, rõ ràng để kích thích sự lựa chọn đối tượng tri giác ra mắt nhanh gọn, vì ngôn từ có tác dụng rất lớn đối với sự lựa chọn đối tượng tri giác, v.v... b4. Quy luật tính ổn định của tri giác. Điều kiện tri giác một sự vật, hiện tượng kỳ lạ nào đó tất cả chúng ta hoàn toàn có thể thay đổi (vị trí trong không khí, khoảng chừng cách, độ chiếu sáng…) song tất cả chúng ta vẫn tri giác được sự vật, hiện tượng kỳ lạ đó như thể sự việc vật, hiện tượng kỳ lạ ổn định về hình dạng kích thước, màu sắc…Hiện tượng này nói lên tính ổn định của tri giác. Tính ổn định của tri giác là kĩ năng phản ánh sự vật, hiện tượng kỳ lạ không thay đổi khi điều kiện tri giác thay đổi. - Tính ổn định của tri giác phụ thuộc vào nhiều yếu tố: Do bản thân sự vật, hiện tượng có cấu trúc tương đối ổn định trong thuở nào gian, thời điểm nhất định, nhưng đa phần là vì cơ chế tự điều chỉnh của hệ thần kinh cũng như vốn kinh nghiệm tay nghề của con người về đối tượng. Tính ổn định của tri giác không phải là cái bẩm sinh mà nó được hình thành trong đời sống thành viên, là vấn đề kiện thiết yếu của hoạt động và sinh hoạt giải trí thực tiễn của con người. Tuy nhiên, khi tri giác cần khắc phục cái nhìn phiến diện, tĩnh tại về thế giới. * Kết luận sư phạm: Tạo điều kiện cho học viên tiếp xúc rộng rãi với môi trường tự nhiên thiên nhiên xung quanh để thu thập nhiều kinh nghiệm tay nghề trong môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường, giúp những em tri giác tài liệu tốt hơn. b5. Quy luật tổng giác. Ngoài tính chất, đặc điểm của vật kích thích tri giác của con người còn phụ thuộc vào bản thân chủ thể tri giác như: nhu yếu, hứng thú, tình cảm, mục tiêu, động cơ. Vhí dụ: Hiện tượng “yêu nhau củ ấu cũng tròn”. … Sự phụ thuộc của tri giác vào nội dung đời sống tâm lý của con người, vào đặc điểm nhân cách của thành viên khi tri giác đối tượng gọi là hiện tượng kỳ lạ tổng giác. Như vậy chứng tỏ rằng ta hoàn toàn có thể điều khiển được tri giác. Do đó trong dạy học hay trong tổ chức hoạt động và sinh hoạt giải trí nghề nghiệp phải tính đến hiểu biết, xu hướng, hứng thú, tình cảm,... của chủ thể hoạt động và sinh hoạt giải trí, đồng thời đáp ứng tri thức, kinh nghiệm tay nghề, giáo dục niềm tin, nhu yếu, hứng thú, động cơ,... cho họ làm cho quá trình tri giác của tớ tinh tế, đúng chuẩn, nhạy bén hơn. b6. Ảo giác. 19 Trong một số trong những trường hợp, với những điều kiện thực tế xác định, tri giác hoàn toàn có thể không cho ta hình ảnh đúng về sự vật. Hiện tượng này gọi là ảo ảnh thị giác, gọi tắt là ảo giác. ảo giác là sự việc tri giác không đúng, bị sai lệch. Hiện tượng này sẽ không nhiều nếu không muốn nói là rất ít nhưng mang tính chất chất chất qui luật. Thí dụ như hình tròn trụ như nhau về kích thước nhưng nếu ở Một trong những vòng tròn khác to hơn thì tri giác dường như bé nhiều hơn nữa vòng tròn ở Một trong những vòng tròn nhỏ hơn nó hay độ cao hai người như nhau, nhưng một người mập thì tri giác như họ thấp hơn so với người gầy. Ứng dụng của qui luật này vào trong việc làm kiến trúc, hội hoạ, trang phục,... để phục vụ môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của con người. Trong dạy học cũng cần phải lý giải cho học viên biết phương pháp sử dụng trang phục cho đẹp và phù phù phù hợp với bản thân họ. Cố gắng hạn chế tới mức thấp nhất hiện tượng kỳ lạ ảo ảnh của học viên trong học tập như sẵn sàng sẵn sàng những hình vẽ, vật mẫu, quy mô thật thận trọng. Tóm lại, cảm hứng và tri giác có nhiều qui luật quan trọng, mỗi qui luật có ứng dụng nhất định trong những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt của con người. Do vậy trong dạy học và giáo dục tất cả chúng ta cần vận dụng những qui luật cơ bản của cảm hứng và tri giác một cách tích cực để nâng cao hiệu suất cao dạy học và giáo dục. 2.1.1.4. Vai trò và phân loại cảm hứng và tri giác. a. Vai trò của cảm hứng, tri giác * Vai trò của cảm hứng. Cảm giác là hình thức định hướng đầu tiên của con người và là nguồn đáp ứng nguyên vật liệu để con người tiến hành những quá trình nhận thức cao hơn. Cảm giác còn là vấn đề kiện quan trong để đảm bảo trạng thái hoạt động và sinh hoạt giải trí của não, do đó đảm bảo cho hoạt động và sinh hoạt giải trí thần kinh thông thường của con người. Cảm giác là con phố nhận thức hiện thực khách quan đặc biệt quan trọng đối với những người dân khuyết tật. Thí dụ những người dân câm, mù, điếc thì xúc giác là con phố nhận thức rất quan trọng đối với những người dân khuyết tật này. *. Vai trò của tri giác. Tri giác là thành phần chính của nhận thức cảm tính nhất là ở người trưởng thành. Nó là vấn đề kiện quan trọng cho việc định hướng hành vi và hoạt động và sinh hoạt giải trí của con người trong môi trường tự nhiên thiên nhiên xung quanh. Hình ảnh tri giác thực hiện hiệu suất cao của vật điều chỉnh hành vi và hoạt động và sinh hoạt giải trí của con người trong thế giới khách quan. Đặc biệt vai trò của năng lực quan sát trong lao động sản xuất, nó là bộ phận cấu thành nên những thao tác lao động và giữ vai trò xác lập sự phù hợp cuả những sản phẩm lao động với hình ảnh lý tưởng của nó đã được hoạch định trong đầu của con người. Nhận thức cảm tính có vai trò vô cùng quan trọng trong việc thiết lập mối quan hệ tâm lý của khung hình với môi trường tự nhiên thiên nhiên, định hướng và điều chỉnh hoạt động và sinh hoạt giải trí của con 20
