Clip Những câu hát châm biếm nghệ thuật ?
Thủ Thuật Hướng dẫn Những câu hát châm biếm nghệ thuật và thẩm mỹ Chi Tiết
Hoàng Gia Trọng Phúc đang tìm kiếm từ khóa Những câu hát châm biếm nghệ thuật và thẩm mỹ được Cập Nhật vào lúc : 2022-05-27 09:40:05 . Với phương châm chia sẻ Mẹo Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết 2022. Nếu sau khi tham khảo Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Ad lý giải và hướng dẫn lại nha.Lựa chọn câu để xem lời giải nhanh hơn
- Dàn ý Bài mẫu 1 Bài mẫu 2
Dàn ý
1. Mở bài
- Giới thiệu về ca dao, dân ca (khái niệm, đặc trưng về nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ,…)
- Giới thiệu về “Những câu hát châm biếm” (khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ,…)
2. Thân bài:
a. Bài 1
- Hai dòng đầu là thắc mắc của cái cò khi đang lặn lội nơi bờ ao gặp cô hay lam hay làm, liền cất tiếng hỏi => ra mắt nhân vật.
- “Giới thiệu” chân dung nhân vật “chú tôi”:
+ Hay tửu hay tăm: nghiện rượu.
+ Hay nước chè đặc: nghiện chè.
+ Hay nằm ngủ trưa: lười biếng.
+ Ngày thì ước những ngày mưa, đêm thì ước những đêm thừa trống canh: lười lao động, thích ăn chơi, thưởng thức.
- Hình ảnh đối lập với hình ảnh “chú tôi”
+ Cái cò lặn lội bờ ao: sự vất vả, cơ cực, lam lũ của người cháu
+ Cô yếm đào: người con gái xinh đẹp, giỏi giang
⇒ Dùng hình ảnh nói ngược và phép đối lập, bài ca dao chế giễu những người dân nghiện ngập rượu chè, lười biếng, thích thưởng thức trong xã hội.
b. Bài 2
- Lời của thầy bói - phán những chuyện hiển nhiên mà ai cũng biết:
+ Lời phán rõ ràng, rõ ràng, chắc như đinh đóng cột những chuyện hiển nhiên của tạo hóa.
+ Nói dựa, nói nước đôi.
- Cách châm biếm, phên phán: dùng chính những lười lẽ của thầy bói để vạch trần bộ mặt lừa bịp, gian dối, gian xảo của hắn
⇒ Bài ca dao phê phán, châm biếm những kẻ hành nghề mê tín dị đoan dị đoan lừa lọc người khác để kiếm tiền, cũng phê phán những người dân ít hiểu biết, nhẹ dạ cả tin, tin vào những điều phản khoa học.
c. Bài 3
- Ý nghĩa tượng trưng của những loài vật trong bài ca dao:
+ Con cò: người nông dân
+ Cà cuống: những kẻ có thế lực, tai to mặt lớn
+ Chim ri, chào mào: cai lệ, lính lệ
+ Chim chích: những anh mõ làng
⇒ Mỗi loài vật tượng trưng cho một hạng người trong xã hội xưa, làm cho nội dung châm biếm, phê phán trở nên sâu sắc, kín kẽ.
- Khung cảnh đám ma như một đám rước hội, là dịp để mọi người đánh chén, tụ hội, chia chác om sòm.
- Việc chọn loài vật để nói về người giúp nội dung châm biếm trở nên sâu sắc toàn diện hơn.
- Cảnh tượng trong bài không phù phù phù hợp với đám tang vì đám tang và lại sở hữu cảnh chia chác, đánh chén linh đình.
⇒ Bài ca phê phán thủ tục ma chay rườm rà, làm khổ thêm người nông dân trong xã hội cũ.
c. Bài 4
- Hình ảnh “cậu cai”:
+ Trang phục: nón dấu lông gà, ngón tay đeo nhẫn, thể hiện sự giàu sang, kệch cỡm của cậu chỉ huy hạng bét.
+ “Áo ngắn đi mượn – quần dài đi thuê”: mỉa mai, pha chút thương hại cái thân phận thấp bé của cậu cai nhưng lại thích ra oai ta là người dân có quyền lực.
⇒ Bức chân dung biếm họa của cậu cai: lố lăng, kệch cỡm, thích phô trương, không còn quyền lực nhưng luôn cố làm “ra dáng” để lừa bịp mọi người
- Nghệ thuật châm biếm đặc sắc:
+ Gọi “cậu cai” với mục tiêu châm biếm, chế giễu những tên cai lệ không còn quyền lực
+ Dùng kiểu câu nêu “định nghĩa”, cũng như vài nét phác họa mỉa mai cậu cai xuất hiện như kẻ lố lăng, khoe mẽ, thảm hại
+ Nghệ thuật phóng đại: ba năm được một chuyến sai >< sự thuê mượn những thứ xoàng xĩnh như áo ngắn, quần dài
3. Kết bài
Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ của “Những câu hát châm biếm”
+ Nội dung: phê phán thói hư tật xấu của những hạng người và sự việc đáng cười trong xã hội
+ Nghệ thuật: thể thơ lục bát, hình ảnh so sánh, ẩn dụ, tượng trưng, giải pháp nói ngược, phóng đại,…
Bài mẫu 1
Trong ca dao - dân ca, ngoài những câu hát yêu thương, tình nghĩa, những câu hát than thân... còn nhiều câu hát mang nội dung vui nhộn, châm biếm nhằm mục đích phơi bày những hiện tượng kỳ lạ ngược đời, phê phán những thói hư tật xấu, những hạng người đáng cười trong xã hội. Dưới đây là những bài được phổ biến rộng rãi trong dân gian:
1.
Cái cò lặn lội bờ ao,
Hỡi cô yếm đào lấy chú tôi chăng?
Chú tôi hay tửu hay tăm,
Hay nước chè đặc, hay nằm ngủ trưa.
Ngày thì ước những ngày mưa,
Đêm thì ước những đêm thừa trống canh.
2.
Số cô chẳng giàu thì nghèo
Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà
Số cô có mẹ có cha
Mẹ cô đàn bà, cha cô đàn ông.
Số cô có vợ có chồng,
Sinh con đầu lòng chẳng gái thì trai.
3.
Con cò chết rũ trên cây,
Cò con mở lịch xem ngày làm ma.
Cà cuống uống rượu la đà,
Chim ri ríu rít bò ra lấy phần,
Chào mào thì đánh trống quân,
Chim chích cởi trần, vác mõ đi rao.
4.
Cậu cai nón dấu lông gà
Ngón tay đeo nhẫn gọi là cậu cai.
Ba năm được một chuyến sai,
Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê.
Những câu hát châm biếm phê phán những thói hư tật xấu qua một số trong những hình ảnh ẩn dụ, tượng trưng và qua lối nói trào lộng gây cười.
Bài thứ nhất là lời ra mắt, quảng cáo về nhân vật chú tôi. Chân dung của người chú là bức biếm họa được vẽ toàn bằng những nét giễu cợt, mỉa mai.
Hai câu mở đầu: Cái cò lặn lội bờ ao, Hỡi cô yếm đào lấy chú tôi chăng làm trách nhiệm bắt vần và sẵn sàng sẵn sàng cho việc ra mắt nhân vật.
Cô yếm đào là hình ảnh tương phản với hình ảnh của nhân vật chú tôi. Chiếc yếm đào tượng trưng cho những cô nàng nông thôn trẻ, đẹp. Xứng đáng lấy cô yếm đào phải là chàng trai chăm chỉ, giỏi giang chứ không thể là người dân có nhiều thói hư tật xấu.
Cái cò ra mắt về chú của tớ với cái giọng cố làm ra vẻ phô trương, trịnh trọng: "Chú tôi hay tửu hay tăm/Hay nước chè đặc, hay nằm ngủ trưa". Ý nghĩa phê phán, chỉ trích nằm cả ở từ hay. Theo cách hiểu dân gian thì hay nghĩa là tài giỏi, nhưng trong văn cảnh này thì nó có nghĩa ngược lại. Tưởng hay lam hay làm, ai dè lại hay rượu hay chè đến mức nghiện ngập, bê tha. Ý mỉa mai của từ hay còn hàm chứa ở tầng nghĩa sâu hơn thế nữa. Tuổi thanh niên sức dài vai rộng mà không lo sợ ngại chí thú làm ăn, lại đồng ý sống đời tầm gửi thì quả là chẳng đáng mặt làm trai. Người xưa có câu:" Làm trai cho đáng nên trai, xuống Đông Đông tĩnh, lên Đoài Đoài yên" để xác định khí phách nam nhi. Bên cạnh đó cũng luôn có thể có câu:" Đời người ngắn một gang tay, Ai hay ngủ ngày còn tồn tại nửa gang" với nội dung phê phán những kẻ siêng ăn nhác làm. Nhân vật chú tôi trong bài ca dao trên là loại người như vậy.
Câu ca dao đã rõ ràng hóa sự lười biếng của nhân vật chú tôi thành những điều ước trái lẽ tự nhiên: Ngày thì ước những ngày mưa, Đêm thì ước những đêm thừa trống canh để được tha hồ ngủ. Vậy là ngoài tật nghiện rượu, nghiện chè, chú tôi lại còn thêm nghiện ... ngủ (!) Rõ là con người lắm thói hư tật xấu, rất đáng chê cười.
Thông thường, để tác thành việc nhân duyên cho ai, người đứng ra mai mối phải nói tốt, nói đẹp cho những người dân đó. Nhưng ở bài ca dao này thì ngược lại. Bài ca dùng ngôn từ vui nhộn, châm biếm để ra mắt nhân vật chú tôi - tiêu biểu cho hạng người bất tài vô dụng. Liệu có cô yếm đào nào đủ can đảm và mạnh mẽ và tự tin để trao thân gởi phận cho những "anh chồng" như vậy?!
Bài ca dao thứ hai nhại lại lời của ông thầy bói nói với người xem bói. Nó chỉ "ghi âm" một cách khách quan chứ không đưa ra lời phản hồi, đánh giá nào. Đây là nghệ thuật và thẩm mỹ dùng "gậy ông đập sống lưng ông", có tác dụng gây cười và châm biếm rất thâm thúy.
Chúng ta thử nghe xem ông thầy bói giỏi giang kia đã phán những gì? Ông ta phán toàn những chuyện hệ trọng mà người đi xem bói (là nữ) rất quan tâm: giàu - nghèo, cha - mẹ, chồng - con. Chuyện nào thầy cũng nói vanh vách và rất là rõ ràng. Chỉ buồn cười là thầy nói theo kiểu nước đôi. Thầy xác định chắc như đinh đóng cột những sự việc mà hiển nhiên người trần mắt thịt nào thì cũng thấy, cũng biết, chẳng cần đến thần thánh phán bảo qua miệng lưỡi trơn tru, dẻo quẹo của thầy.
Dân gian quan niệm rằng con người ta có số. Mỗi người một số trong những phận rất khác nhau, có kẻ giàu, người nghèo, có kẻ sang, người hèn. Thầy bói phán: Số cô không giàu thì nghèo, nghĩa là bất luận thế nào thì lời thầy cũng đều đúng cả. Nói về ba ngày Tết, tục ngữ có câu: "Đói quanh năm, no ba ngày Tết", dù giàu dù nghèo thì mỗi nhà cũng cố mà lo cho được miếng thịt, đĩa xôi để cúng tổ tiên, ông bà, đó là lẽ đương nhiên. Nhà cô "Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà", chắc như đinh là thế, thầy chẳng có nói sai đâu.
Tính chất trào lộng, châm biếm của bài ca dao được đẩy lên tới đỉnh điểm ở những lời thầy phán về phụ mẫu: "Số cô có mẹ có cha/Mẹ cô đàn bà, cha cô đàn ông" và về nhân duyên: "Số cô có vợ có chồng/Sinh con đầu lòng, chẳng gái thì trai". Điệp từ "Số cô" được đặt ở đầu mỗi câu và lặp đi lặp lại nhiều lần khiến người đọc tưởng tượng lão thầy bói cố làm ra vẻ trịnh trọng, thiêng liêng nhưng thực chất là thủ đoạn lừa bịp để moi tiền của những người dân nhẹ dạ, cả tin. Tiếng cười đả kích, phê phán bật lên từ đó. Ca dao có câu châm biếm hạng người lười biếng, chuyên đi lừa đảo, dụ dỗ người khác:" Thầy đi xem bói cho những người dân/Số thầy thì để cho ruồi nó bâu".
Cách nói ỡm ờ nước đôi trong bài đã lật tẩy bản chất giả dối của những kẻ hành nghề mê tín dị đoan dị đoan, tận dụng niềm tin của người khác để kiếm tiền. Bài ca dao cũng phê phán sự mê tín dị đoan đến mức mù quáng của quá nhiều người trong xã hội đương thời. Với nội dung tích cực như vậy nên cho tới nay, bài ca dao vẫn nóng hổi ý nghĩa thời sự.
Bài ca dao thứ ba vẽ lên cảnh tượng một đám ma theo tục lệ cũ. Mỗi loài vật tượng trưng cho một loại người, một hạng người trong xã hội. Con cò tượng trưng cho những người dân nông dân nghèo. Cà cuống tượng trưng cho những kẻ có máu mặt như lí trưởng, chánh tổng và đám chức dịch trong làng. Lũ chim ri, chào mào gợi liên tưởng đến bọn cai lệ, lính lệ tay sai. Chim chích in như anh mõ chuyên đi rao việc làng trong những tích chèo cổ.
Người xưa chọn những loài vật để "đóng vai" như vậy là nhằm mục đích mục tiêu mượn thế giới loài vật để nói về xã hội loài người (giống truyện ngụ ngôn). Từng loài vật với những đặc điểm riêng là hình ảnh sinh động tiêu biểu cho từng loại người, hạng người trong xã hội phong kiến đương thời. Do vậy mà nội dung châm biếm, phê phán của bài ca dao trở nên kín kẽ hơn, sâu sắc hơn.
Cảnh được miêu tả trái ngược với cảnh tượng thường thấy ở một đám ma. Cuộc đánh chén lu bù, vui vẻ ra mắt trong không khí tang tóc. Con cò hoàn toàn có thể chết vì đói khát, vì bệnh tật nhưng cái chết thương tâm của nó lại bị trở thành dịp kiếm chác béo bở cho những kẻ bất nhân, bất nghĩa. Bài ca dao châm biếm hủ tục ma chay trong xã hội cũ. Tàn dư của hủ tục ấy đến nay vẫn còn, tất cả chúng ta cần phê phán mạnh mẽ và tự tin để loại trừ nó ra khỏi đời sống văn minh.
Bài ca dao thứ tư miêu tả chân dung chàng trai cai lệ - kẻ đứng đầu đám lính canh gác và phục dịch ở công đường phủ, huyện thời xưa. Chỉ cần vài nét cơ bản là bức biếm họa sinh động về chân dung cậu cai đã hiện lên đầy đủ trước mắt người đọc.
Trước tiên, phải kể tới cái hình thức bề ngoài nhố nhăng của cậu cai. Đầu đội nón dấu lông gà chứng tỏ cậu cai là lính, nhưng rõ ràng ngón tay đeo nhẫn lại đặc tả tính thích phô trương, làm dáng và trai lơ của cậu. Tính cách này cũng khá được miêu tả trong một số trong những bài ca dao khác, ví dụ như:" Cậu cai buông áo em ra/Để em đi chợ kẻo mà chợ trưa"...
Lâu lâu được những quan phủ, quan huyện sai phái đi làm một việc làm nào đó, dù là việc vặt thì cậu cai cũng coi đó là dịp may để phô trương "quyền lực". Khổ nỗi về hình thức, cậu cai chẳng có gì ra hồn để thị oai với thiên hạ. Do vậy mà cậu phải vất vả xoay sở sao cho đủ bộ: Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê. Chính cách ăn mặc xộc xệch, tạm bợ ấy tự nó đã nói lên cái thân phận bé mọn đến thảm hại của kẻ đầy tớ chốn công đường. Đã vậy mà cậu cai vẫn còn cố khoe mẽ, vênh váo, cáo mượn oai hùm để bắt nạt người dân nghèo thấp cổ bé họng.
Nghệ thuật trào lộng trong bài ca dao này thật đặc sắc. Người xưa châm biếm ngay trong cách gọi chàng cai lệ là cậu cai, mới nghe qua tưởng trân trọng nhưng thực ra đó là thái độ mỉa mai, phê phán thói háo danh đến mức lố lăng, kệch cỡm của những kẻ có tí chức quyền, dù là bé cỏn con, không đáng kể. (Cai: chức vụ thấp nhất trong quân đội thời phong kiến).
Chân dung cậu cai được phơi bày chỉ vẻn vẹn trong hai dòng lục bát và cái gọi là uy quyền của cậu cai tất tật cũng chỉ có bấy nhiêu thôi. Bài ca dao đặc tả chân dung nhân vật bằng vài nét "điểm chỉ" rất tinh lọc và đắc địa. Qua trang phục và việc làm, cậu cai xuất hiện như một kẻ bắng nhắng, đáng cười.
Tác giả dân gian đã sử dụng rất thành công nghệ tiên tiến thuật phóng đại để châm biếm cái gọi là quyền hành và thân phận thảm hại của cậu cai. Chi tiết:" Ba năm được một chuyến sai" là phóng đại, "Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê" cũng là phóng đại. Thế nhưng đằng sau chuyện như đùa ấy lại là một sự thật khác: cậu cai đã bỏ tiền túi ra thuê mướn quần áo, thì chắc "cậu" phải cố tìm cách kiếm chác để gỡ gạc lại cho bõ chuyến sai ba năm mới có một lần.
Thời trước, tiếp xúc với hạng cai đội, dân nghèo thường phải chịu sự sách nhiễu của chúng. Vì vậy, họ rất hiểu và coi thường hạng người này. Bức biếm họa bằng ngôn từ đã thể hiện thái độ mỉa mai, khinh ghét pha chút thương hại của người dân đối với đám tay sai của giai cấp phong kiến thống trị.
Đọc bài ca dao trên, tất cả chúng ta không riêng gì có hả hê trước thái độ châm biếm, đả kích của nhân dân lao động mà còn thích thú bởi đời sống tinh thần phong phú, sáng sủa yêu đời của tớ. Sức sống mãnh liệt của ca dao - dân ca xuất phát từ niềm tin bất diệt đó.
Bài mẫu 2
Trong kho tàng - dân ca Việt Nam, cùng với những bài ca về tình cảm mái ấm gia đình, những bài ca tình yêu quê hương đất nước, con người, những tiếng hát than thân, mảng ca dao châm biếm chiếm một số trong những lượng đáng kể. Những câu hát châm biếm đã thể hiện khá tập trung những nét đặc sắc của nghệ thuật và thẩm mỹ trào lộng dân gian Việt Nam. Qua những hình thức ẩn dụ, tượng trưng, giải pháp nói ngược vì phóng đại, v.v. Những câu hát châm biếm đã phơi bày những sự việc xích míc, ngược đời, phê phán những thói hư, tật xấu, những hạng người và hiện tượng kỳ lạ đáng cười, đáng chê trách trong môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường. Nói khác đi, ca dao châm biếm là vũ khí tinh thần sắc bén của nhân dân ta.
Trong số hàng trăm, Hàng trăm câu ca dao châm biếm, bốn bài trong văn bản Những câu hát châm biếm và ba bài đọc thêm mà học viên lớp 7 được học có lẽ rằng là tiêu biểu nhất.
Trước hết, tất cả chúng ta thử điểm mặt xem đối tượng nhân dân ta châm biếm, chê trách là hạng người nào, là hiện tượng kỳ lạ gì ? Đó là "chú tôi" - một chàng trai làng nào đó - một ông thầy bói - một "cậu cai" (trong bài học kinh nghiệm tay nghề chính). Đó là một ông thầy cúng luôn tay gõ chập cheng, là "con mèo" - một loại quan chức, địa chủ trong làng. Đó còn là một ông "quan tướng" (trong phần đọc thêm). Về hiện tượng kỳ lạ xã hội, ca dao châm biếm tập trung nói tới việc ma chay trong làng (bài 3, văn bản chính), hoặc cưới hỏi, lễ bái ở đình chùa... Tất cả những chân dung con người ấy điển hình cho loại người vô công rồi nghề, loại người chức sắc, quan lại từ nhỏ đến lớn, loại người chuyên nghề mê tín dị đoan dị đoan,... Họ lười biếng, bê tha, gian dối, tàn ác, sách nhiễu nhân dân, gây ra biết bao hiện tượng kỳ lạ tiêu cực trong xóm ngoài làng, gieo biết bao đau khổ cho nhân dân. Họ thật đáng cười, đáng chê trách và lên án.
Trước hết là cái chàng trai "chú tôi" mà tác giả bài ca muốn ra mắt với "cô yếm đào" xinh đẹp, trẻ trung. "Chú" lười biếng và lắm thói hư, tật xấu. "Chú" nghiện rượu "hay tửu, hay tăm", nghiện chè "hay nước chè đặc", thường ngủ muộn, thích nằm dài mong nhiều "ngày mưa", ước đêm kéo dãn "thừa trống canh" để không phải ra đồng cày ruộng. Tác giả bài ca đã sử dụng điệp từ "hay" nhắc lại bốn lần, "ngày" hai lần, "ước" hai lần, "đêm" hai lần quyến rũ hứng kéo dãn, quanh quẩn, rất bức bối, rất khó chịu. Đồng thời, lối chơi chữ, nói ngược "hay tửu, hay tăm, hay nước chè đặc,..." bên phía ngoài có vẻ như như khen ông chú tài giỏi, nhưng thực ra là để giễu cợt, chê trách. Lời nhẹ nhàng, đùa vui hóm hỉnh nhưng ý nghĩa phê phán khá sâu cay.
Tiếp sau chân dung "chú tôi" là chân dung ông thầy bói và "cậu cai". Ở bài thứ hai, tác giả nhại lời thầy bói, ghi âm nguyên văn những lời phán của thầy trước một cô nàng mê tín dị đoan. Thầy đoán về những điều gì và phán thế nào ? Toàn là những điều quan trọng mà cô "đệ tử" ước ao điều tốt lành, điều mới mẻ. Nhưng thầy phán toàn là những lời vô nghĩa, những điều vốn nó như vậy, hiển nhiên chẳng cần bói toán, suy đoán gì cả. "Số cô chẳng giàu thì nghèo - Ngày ba mươi tết thịt treo trong nhà...", đấy là thầy đoán về "tài lộc" của cô nàng. Còn về "gia cảnh", về "nhân duyên" thì: cô có mẹ, mẹ là đàn bà, có cha, cha là đàn ông, cô sẽ có chồng, có chồng sẽ có con, con gái hoặc con trai... Rõ ràng cái ông thầy bói này chỉ chém gió, mồm mép, nói những điều ai cũng biết. Tục ngữ ta có câu "thầy bói nói mò". Ông thầy bói này sẽ không chí "nói mò" mà nói lăng nhăng, vô vị, thật đáng cười. Đáng cười hơn thế nữa là giọng nói của thầy. Tác giả dân gian đã sử dụng nghệ thuật và thẩm mỹ "nói nước đôi", nói phóng đại, càng nói càng vô vị, vô nghĩa. Rõ ràng, bài ca dao đã phê phán những kẻ hành nghề mê tín dị đoan dị doan, lừa bịp niềm tin của người khác để kiếm tiền. Đồng thời, bài ca dao cũng giễu cợt, phê phán những người dân ít hiểu biết, thiếu niềm tin vào môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường, tìm đến sự bói toán, lễ bái vu vơ, phản khoa học, nhiều khi thêm lo nghĩ không thiết yếu. "Bói ra ma, quét nhà ra rác" cha ông ta từng nhắc nhở như vậy. Bài ca dao phê phán ông thầy bói đồng thời cảnh tỉnh tất cả chúng ta. Còn "cậu cai" - trong bài thứ tư - thì có gì đáng phê phán và cách phê phán thế nào? Chân dung "cậu cai" được vẽ bằng hai nét đối chọi nhau. Hằng ngày cậu ăn mặc khá sang trọng, nào "nón dấu lông gà", nào "ngón tay đeo nhẫn". Nhưng khi có việc làm, cần sự sang trọng, cần uy quyển thì "Áo ngắn đi mượn, quần dài di thuê", nghĩa là cậu chẳng có của cải, tài năng đích thực gì. Đó là một thân phận rởm, uy quyền rởm mà thôi ! Tác giả dân gian đã dùng nghệ thuật và thẩm mỹ đối lập "bên phía ngoài oai vệ bên trong tầm thường" kết phù phù hợp với cường điệu "ba năm một chuyến sai, áo mượn, quần thuê" để hạ bệ "cậu cai", cũng nghĩa là châm biếm, phê phán tầng lớp thống trị xưa. Chúng lố lăng, bắng nhắng, nhưng bản chất thì rất tầm thường, quyền hành thảm hại đến nực cười...
Cũng với chân dung con người rõ ràng, ca dao châm biếm còn vẽ lại quá nhiều bức tranh xã hội đáng chê trách. Đó là cảnh một đám tang ở nông thôn trong bài ca dao thứ ba. Điều thú vị là tác giả sử dụng nghệ thuật và thẩm mỹ ẩn dụ, tượng trưng. Các nhân vật trong đám tang đều là những loài vật. Tang chủ là mái ấm gia đình cò - một loại nhà nghèo, thân phận bé mọn. Có người thân trong gia đình chết, "cò con" lo "làm ma", vừa đau thương vừa bồn chồn. Vậy mà những bạn bè, người thân trong gia đình xa gần kéo đến thì ồn ào, nhốn nháo, không phải để chia buồn, giúp sức việc tang. Trái lại, "cà cuống" thì uống rượu. Chim ri thì "lấy phần". Chào mào "đánh trống". Chim chích "vác mõ đi rao", chắc là để đáp ứng thông tin cho tất cả làng biết, tiếp tục kéo đến... Mỗi loài vật ẩn dụ một loại người trong làng xóm, đủ cả già trẻ, trai gái, bề trên, kẻ dưới,... Những từ đặc tả, từ láy, từ ghép "la đà", "ríu rít", "cởi trần",... chụp được những chân dung cử chỉ, hành vi thật rõ ràng, rất rõ nét. Cảnh tượng ấy hoàn toàn không phù phù hợp với việc tang. Một việc đáng buồn thương, nghiêm chính bỏng trớ nên một màn hài kịch, thành cuộc đánh chén, chia chác om sòm. Thật chua chát, đáng cười và... đáng khóc. Bài ca dao đã nghiêm khắc phê phán một hủ tục của làng quê rất lâu rồi.
Mỗi bài một giọng điệu, với những giải pháp nghệ thuật và thẩm mỹ, bật ra những tiếng cười rất khác nhau, nhưng chùm ca dao châm biếm này đều giống nhau là: nghiêm khắc phê phán những con người xấu xa, những hiện tượng kỳ lạ xã hội tiêu cực. Đó là vũ khí tinh thần sắc bén mà nhân dân ta đã sử dụng để mong ước xoá bỏ những cái xấu, điều ác, mong ước xây dựng một xã hội, những con người lành mạnh, lương thiện. Tuy đây là lời người xưa, nói về rất lâu rồi, nhưng đọc, rồi hiểu và suy ngẫm, tất cả chúng ta vẫn thấm thía những bài học kinh nghiệm tay nghề thiết thực cho ngày này...
Loigiaihay.com
