Mẹo Hà Nội gọi La thủ đô hay thành phố 🆗
Thủ Thuật về Tp Hà Nội Thủ Đô gọi La thủ đô hay thành phố Mới Nhất
Lê Hữu Kông đang tìm kiếm từ khóa Tp Hà Nội Thủ Đô gọi La thủ đô hay thành phố được Update vào lúc : 2022-04-23 02:50:07 . Với phương châm chia sẻ Kinh Nghiệm Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi đọc Post vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại phản hồi ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha.
Vì nguyên do chính trị, Tp Hà Nội Thủ Đô đủ yếu tố để trở thành thủ đô Việt Nam:
Nội dung chính- Vị trí, địa hình[sửa]Thủy văn[sửa]Khí hậu[sửa]Dân cư[sửa]Nguồn gốc dân cư sinh sống[sửa]Dân số[sửa]Lịch sử[sửa]Thăng Long, Đông Đô, Đông Quan, Đông Kinh[sửa]Thời nhà Nguyễn và Pháp thuộc[sửa]Trong hai cuộc trận chiến tranh[sửa]Tp Hà Nội Thủ Đô đương đại[sửa]Kiến trúc và quy hoạch đô thị[sửa]Khu phố cổ[sửa]Khu thành cổ[sửa]Khu phố Pháp[sửa]Kiến trúc tân tiến[sửa]Các khu công trình xây dựng nổi bật[sửa]Hành chính[sửa]Kinh tế[sửa]Du lịch[sửa]Giao thông[sửa]Xã hội[sửa]Nhà ở[sửa]Y tế[sửa]Giáo dục đào tạo[sửa]Văn hóa[sửa]Các địa điểm văn hóa, vui chơi[sửa]Làng nghề truyền thống[sửa]Lễ hội truyền thống[sửa]Ẩm thực[sửa]Văn hóa Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô[sửa]Tp Hà Nội Thủ Đô trong nghệ thuật và thẩm mỹ[sửa]Thành phố kết nghĩa[sửa]
– Có khoảng chừng cách bảo vệ an toàn và đáng tin cậy tối thiểu 120km từ Tp Hà Nội Thủ Đô tới bất kỳ biên giới trên bộ hoặc trên biển nào. Trong thời chiến, địch phải đi một quãng đường dài để tiến vào nội địa => bảo vệ an toàn và đáng tin cậy hơn.
– Trong thời bình, Tp Hà Nội Thủ Đô có địa hình phẳng phiu và có đường cao tốc link tới những tỉnh khác trong toàn nước => trở thành bộ não cho tất toàn nước.
Thành phố Hồ Chí Minh là thành phố duy nhất hoàn toàn có thể đối đầu đối đầu với thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô. Tuy nhiên, thành phố này chỉ cách bờ biển vài km, dễ trở thành tiềm năng của tàu chiến. Bên cạnh đó, nước biển dâng khiến thành phố bị ngập nhiều lần trong năm. Kinh tế là thứ duy nhất Thành phố Hồ Chí Minh hơn Tp Hà Nội Thủ Đô, nhưng kinh tế tài chính không phải yếu tố quan trọng nhất để làm thủ đô.
Huế có nhiều vấn đề về thời tiết và đất đai dẫn tới môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường không thoải mái. Để cân đối, vua Gia Long đã dời đô từ Tp Hà Nội Thủ Đô về đây.
Tp Hà Nội Thủ Đô trở thành thủ đô của đất nước từ năm 1954. Nếu không còn nguyên do xứng đáng, tránh việc dời đô tới bất kỳ nơi nào khác.
Đây là map sắp xếp những quân khu của Việt Nam.
Trong trường hợp bị xâm lược, kẻ địch cần đánh bại ít nhất 1 quân khu từ bất kỳ hướng nào trước khi đối diện Bộ Tư lệnh Thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô. Trong khi đó, toàn bộ chính phủ nước nhà sẽ phải di tản nếu bị tàu sân bay tấn công. Một chỉ huy giỏi sẽ biết đâu là nơi phù hợp làm thủ đô trên phương diện quân sự.
Bổ sung 1:
Một số phản hồi và câu vấn đáp nói rằng Tp Hà Nội Thủ Đô được chọn đơn giản vì miền Bắc thắng trận chiến năm 1975, hay Tp Hà Nội Thủ Đô gần Trung Quốc hơn Thành phố Hồ Chí Minh. Tôi không nghĩ thế vì:
– Tp Hà Nội Thủ Đô được chọn làm thủ đô từ năm 1945, khi chính phủ nước nhà Trung Quốc ngày này chưa thành lập, thậm chí Trung Hoa Cộng sản Đảng hoàn toàn có thể bị đánh bại bởi Quốc dân Đảng Trung Hoa.
– Từ tầm nhìn của một người Á đông, một quốc gia gắn sát với một chủng tộc. Việt Cộng, lực lượng cộng sản tại miền Nam Việt Nam, đa phần là người miền Nam. Trong khi đó, hiệp hội người Công giáo chống cộng mạnh nhất lại đa phần là người miền Bắc.
Bổ sung 2:
Tôi đặt ra một thắc mắc để phản biện: Tại sao Thành phố Hồ Chí Minh (Sài Gòn) nên là thủ đô của Việt Nam?
Hi vọng mọi người đưa ra nhiều ưu điểm để Sài Gòn hoàn toàn có thể trở thành thủ đô.
Nguồn: Quora Việt Nam
Quảng Cáo: Đúc tượng đồng, làm tượng chân dung.... từ hình ảnh chụp/ tranh vẽ
© CỔNG GIAO TIẾP ĐIỆN TỬ HÀ NỘI.
Chịu trách nhiệm chính: Giám đốc Sở tin tức và Truyền thông thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô.
Địa chỉ: số 185 Giảng Võ, Đống Đa, Tp Hà Nội Thủ Đô - Điện thoại: (024)35123123/35121395 - Fax: (024)35121395; E-Mail: .
Bản quyền thuộc Cổng Giao tiếp điện tử Tp Hà Nội Thủ Đô.Ghi rõ nguồn 'Cổng Giao tiếp điện tử Tp Hà Nội Thủ Đô' khi phát hành lại thông tin từ Cổng Giao tiếp điện tử Tp Hà Nội Thủ Đô.
Tp Hà Nội Thủ Đô là thủ đô của Việt Nam từ năm 1946 đến lúc bấy giờ,[2] là thành phố đứng đầu Việt Nam về diện tích s quy hoạnh với 3328,9 km2[3], đồng thời cũng là địa phương đứng thứ nhì về dân số với 6.699.600 người (2011).[4] Hiện nay, thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô và thành phố Hồ Chí Minh là đô thị loại đặc biệt của Việt Nam. Tp Hà Nội Thủ Đô nằm giữa[5] đồng bằng sông Hồng trù phú, nơi đây đã sớm trở thành một trung tâm chính trị và tôn giáo ngay từ những buổi đầu của lịch sử Việt Nam. Năm 1010, Lý Công Uẩn, vị vua đầu tiên của nhà Lý, quyết định xây dựng kinh đô mới ở vùng đất này với tên gọi Thăng Long. Trong suốt thời kỳ của những triều đạiLý, Trần, Lê, Mạc, kinh thành Thăng Long là nơi marketing thương mại, trung tâm văn hóa, giáo dục của tất cả miền Bắc. Khi Tây Sơn rồi nhà Nguyễn lên nắm quyền trị vì, kinh đô được chuyển về Huế và Thăng Long khởi đầu mang tên Tp Hà Nội Thủ Đô từ năm 1831, dưới thời vua Minh Mạng. Năm 1902, Tp Hà Nội Thủ Đô trở thành thủ đô của Liên bang Đông Dương và được người Pháp xây dựng, quy hoạch lại. Trải qua hai cuộc trận chiến tranh, Tp Hà Nội Thủ Đô là thủ đô của miền Bắc rồi nước Việt Nam thống nhất và giữ vai trò này cho tới ngày này.
Sau đợt mở rộng địa giới hành chính vào tháng 8 năm 2008, Tp Hà Nội Thủ Đô lúc bấy giờ gồm 12 quận, 1 thị xã và 17 huyện ngoài thành phố. Hiện nay, Tp Hà Nội Thủ Đô và Thành phố Hồ Chí Minh là hai trung tâm kinh tế tài chính - xã hội đặc biệt quan trọng của Việt Nam. Năm 2009, sau khi mở rộng, GDP của thành phố tăng khoảng chừng 6,67%, tổng thu ngân sách khoảng chừng 70.054 tỷ đồng.[6] Tp Hà Nội Thủ Đô cũng là một trung tâm văn hóa, giáo dục với những nhà hát, kho tàng trữ bảo tàng, những làng nghề truyền thống, những cơ quan truyền thông cấp quốc gia và những trường đại học lớn.
Vị trí, địa hình[sửa]
Nằm chếch về phía tây bắc của trung tâm vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, Tp Hà Nội Thủ Đô có vị trí từ 20°53' đến 21°23' vĩ độ Bắc và 105°44' đến 106°02' kinh độ Đông, tiếp giáp với những tỉnh Thái Nguyên, Vĩnh Phúc ở phía Bắc, Hà Nam, Hòa Bình phía Nam, Bắc Giang, Bắc Ninh và Hưng Yên phía Đông, Hòa Bình cùng Phú Thọ phía Tây. Tp Hà Nội Thủ Đô cách thành phố cảng Hải Phòng Đất Cảng 120 km.[7][8]Sau đợt mở rộng địa giới hành chính vào tháng 8 năm 2008, thành phố có diện tích s quy hoạnh 3.324,92 km², nằm ở cả hai bên bờ sông Hồng, nhưng tập trung đa phần bên hữu ngạn.[8]
Địa hình Tp Hà Nội Thủ Đô thấp dần theo hướng từ Bắc xuống Nam và từ Tây sang Đông với độ cao trung bình từ 5 đến 20 mét so với mực nước biển.[9] Nhờ phù sa bồi đắp, ba phần tư diện tích s quy hoạnh tự nhiên của Tp Hà Nội Thủ Đô là đồng bằng, nằm ở hữu ngạn sông Đà, hai bên sông Hồng và chi lưu những dòng sông khác. Phần diện tích s quy hoạnh đồi núi phần lớn thuộc những huyện Sóc Sơn, Ba Vì, Quốc Oai, Mỹ Đức, với những đỉnh núi cao như Ba Vì (1.281 m), Gia Dê (707 m), Chân Chim (462 m), Thanh Lanh (427 m), Thiên Trù (378 m)... Khu vực nội thành có một số trong những gò đồi thấp, như gò Đống Đa, núi Nùng.[8]
Thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô có bốn điểm cực là:
- Cực Bắc là xã Bắc Sơn, huyện Sóc Sơn. Cực Tây là xã Thuần Mỹ, huyện Ba Vì. Cực Nam là xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức. Cực Đông là xã Lệ Chi, huyện Gia Lâm.
Thủy văn[sửa]
Xem thêm: Các hồ tại Tp Hà Nội Thủ Đô
Sông Hồng là loại sông chính của thành phố, khởi đầu chảy vào Tp Hà Nội Thủ Đô ở huyện Ba Vì và ra khỏi thành phố ở khu vực huyện Phú Xuyên tiếp giáp Hưng Yên. Đoạn sông Hồng chảy qua Tp Hà Nội Thủ Đô dài 163 km, chiếm khoảng chừng một phần ba chiều dài của dòng sông này trên đất Việt Nam. Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại Sông Đà là ranh giới giữa Tp Hà Nội Thủ Đô với Phú Thọ, hợp lưu với dòng sông Hồng ở phía Bắc thành phố tại huyện Ba Vì. Ngoài ra, trên địa phận Tp Hà Nội Thủ Đô còn nhiều sông khác ví như sông Đáy, sông Đuống, sông Cầu, sông Cà Lồ,... Các sông nhỏ chảy trong khu vực nội thành như sông Tô Lịch, sông Kim Ngưu,... là những đường tiêu thoát nước thải của Tp Hà Nội Thủ Đô.[8]
Tp Hà Nội Thủ Đô cũng là một thành phố đặc biệt nhiều đầm hồ, dấu vết còn sót lại của những dòng sông cổ. Trong khu vực nội thành, hồ Tây có diện tích s quy hoạnh lớn số 1, khoảng chừng 500 ha, đóng vai trò quan trọng trong khung cảnh đô thị, ngày này được xung quanh bởi nhiều khách sạn, biệt thự cao cấp (xem ảnh). Hồ Gươm nằm ở trung tâm lịch sử của thành phố, khu vực sầm uất nhất, luôn giữ một vị trí đặc biệt đối với Tp Hà Nội Thủ Đô. Trong khu vực nội ô hoàn toàn có thể kể tới những hồ nổi tiếng khác ví như Trúc Bạch, Thiền Quang, Thủ Lệ... Ngoài ra, còn nhiều đầm hồ lớn nằm trên địa phận Tp Hà Nội Thủ Đô như Kim Liên, Liên Đàm, Ngải Sơn - Đồng Mô, Suối Hai, Mèo Gù, Xuân Khanh, Tuy Lai, Quan Sơn,...[8]
Do quá trình đô thị hóa mạnh mẽ và tự tin từ năm 1990 đến nay, phần lớn những sông hồ Tp Hà Nội Thủ Đô đều rơi vào tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng. Sông Tô Lịch, trục tiêu thoát nước thải chính của thành phố, hằng ngày phải tiếp nhận khoảng chừng 150.000 m³. Tương tự, sông Kim Ngưu nhận khoảng chừng 125.000 m³ nước thải sinh hoạt mỗi ngày. Sông Lừ và sông Sét trung bình mỗi ngày cũng đổ vào sông Kim Ngưu khoảng chừng 110.000 m³. Lượng nước thải sinh hoạt và công nghiệp này đều có hàm lượng hóa chất độc hại cao. Các sông mương nội và ngoài thành phố, ngoài vai trò tiêu thoát nước còn phải nhận thêm một phần rác thải của người dân và chất thải công nghiệp. Những làng nghề thủ công cũng góp thêm phần vào gây ra tình trạng ô nhiễm này.[10]
Khí hậu[sửa]
Khí hậu Tp Hà Nội Thủ Đô tiêu biểu cho vùng Bắc Bộ với đặc điểm của khí hậu cận nhiệt đới gió mùa ẩm, ngày hè nóng, mưa nhiều và ngày đông lạnh, ít mưa về đầu mùa và có mưa phùn về nửa cuối mùa. Nằm về phía bắc của vành đai nhiệt đới gió mùa, thành phố quanh nǎm tiếp nhận lượng bức xạ Mặt Trời rất dồi dào và có nhiệt độ cao. Và do tác động của biển, Tp Hà Nội Thủ Đô có độ ẩm và lượng mưa khá lớn, trung bình 114 ngày mưa một năm. Một đặc điểm rõ nét của khí hậu Tp Hà Nội Thủ Đô là sự việc thay đổi và khác lạ của hai mùa nóng, lạnh. Mùa nóng kéo dãn từtháng 5 tới tháng 9, kèm theo mưa nhiều, nhiệt độ trung bình 28,1 °C. Từ tháng 11 tới tháng 3 năm sau là ngày đông với nhiệt độ trung bình 18,6 °C. Trong khoảng chừng thời gian này số ngày nắng của thành phố xuống rất thấp, khung trời thường xuyên bị che phủ bởi mây và sương, tháng 2 trung bình mỗi ngày chỉ có một,8 giờ mặt trời chiếu sáng. Cùng với hai thời kỳ chuyển tiếp vào tháng 4 (ngày xuân) và tháng 10 (ngày thu), thành phố có đủ bốn ngày xuân, hạ, thu và đông.[11]
Vào tháng 5 năm 1926, nhiệt độ tại thành phố được ghi lại ở mức kỷ lục 42,8 °C. Tháng 1 năm 1955, nhiệt độ xuống mức thấp nhất, 2,7 °C.[7]
Khí hậu Tp Hà Nội Thủ Đô cũng ghi nhận những biến hóa không bình thường. Đầu tháng 11 năm 2008, một trận mưa kỷ lục đổ xuống những tỉnh miền Bắc và miền Trung khiến 18 dân cư Tp Hà Nội Thủ Đô thiệt mạng và gây thiệt hại cho thành phố khoảng chừng 3.000 tỷ đồng.[12][13]
Khí hậu Tp Hà Nội Thủ Đô (1898–2011) Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Năm Cao kỷ lục °C (°F) 33.2 (92) 33.9 (93) 36.8 (98) 39.1 (102) 42.8 (109) 39.9 (104) 40.3 (105) 36.8 (98) 37.8 (100) 36.4 (98) 36.3 (97) 36.5 (98) 42,8 (109) Trung bình tối cao °C (°F) 19.3 (67) 19.9 (68) 22.8 (73) 27.0 (81) 31.5 (89) 32.6 (91) 32.9 (91) 31.9 (89) 30.9 (88) 28.6 (83) 24.3 (76) 21.8 (71) 26,9 (80) Trung bình tối thấp °C (°F) 13.6 (56) 15.0 (59) 18.1 (65) 21.4 (71) 24.3 (76) 25.8 (78) 26.1 (79) 25.7 (78) 24.7 (76) 21.9 (71) 18.5 (65) 15.3 (60) 20,8 (69) Thấp kỷ lục °C (°F) 2.7 (37) 6.1 (43) 7.2 (45) 9.9 (50) 15.6 (60) 21.1 (70) 21.9 (71) 20.7 (69) 16.6 (62) 14.1 (57) 7.3 (45) 5.4 (42) 2,7 (37) Lượng mưa mm (inch) 18.6 (0.7) 26.2 (1) 43.8 (1.7) 90.1 (3.5) 188.5 (7.4) 239.9 (9.4) 288.2 (11.3) 318.0 (12.5) 265.4 (10.4) 130.7 (5.1) 43.4 (1.7) 23.4 (0.9) 1.676,2 (66) Nguồn: Tổ chức Khí tượng Thế giới (Liên Hiệp Quốc) [14] 24 tháng 6 năm 2010.
Dân cư[sửa]
Nguồn gốc dân cư sinh sống[sửa]
Vào thập niên 1940, khi Tp Hà Nội Thủ Đô là thủ phủ của Liên bang Đông Dương, dân số thành phố được thống kê là 132.145 người.[15] Nhưng đến năm 1954, dân số Tp Hà Nội Thủ Đô hạ xuống chỉ từ 53 nghìn dân trên một diện tích s quy hoạnh 152 km². Có thể nhận thấy một phần rất lớn trong số những dân cư đang sống ở Tp Hà Nội Thủ Đô lúc bấy giờ không sinh ra tại thành phố này. Lịch sử của Tp Hà Nội Thủ Đô đã và đang ghi nhận dân cư của thành phố có những thay đổi, xáo trộn liên tục qua thời gian. Ở những làng ngoài thành phố, ven đô cũ, nơi người dân sống đa phần nhờ nông nghiệp, thường không còn sự thay đổi lớn. Nhiều mái ấm gia đình nơi đây vẫn giữ được gia phả từ những thế kỷ 15, 16. Nhưng trong nội ô, khu vực của những phường thương nghiệp và thủ công, dân cư xáo trộn rất nhiều. Còn lại rất hiếm những dòng họ đã định cư liên tục tại Thăng Long từ thế kỉ XV như dòng họ Nguyễn ở phường Đông Tác (Trung Tự - Tp Hà Nội Thủ Đô).[16] Do tính chất của việc làm, nhiều thương nhân và thợ thủ công ít khi trụ nhiều đời tại một điểm. Gặp trở ngại vất vả trong marketing thương mại, những thời điểm sa sút, họ tìm tới vùng đất khác. Cũng có những trường hợp, một mái ấm gia đình có người đỗ đạt được chỉ định làm quan tỉnh khác và đem theo gia quyến, đôi khi cả họ hàng.[17]
Từ rất lâu, Thăng Long đã trở thành điểm đến của những người dân dân tứ xứ. Vào thế kỷ 15, dân những trấn về Thăng Long quá đông khiến vua Lê Thánh Tông có ý định buộc tất cả phải về nguyên quán. Nhưng khi nhận thấy họ đó đó là nhân lực và nguồn thuế quan trọng, triều đình đã được cho phép họ ở lại. Tìm đến kinh đô Thăng Long còn tồn tại cả những dân cư ngoại quốc, phần lớn là người Hoa. Trong hơn một ngàn năm Bắc thuộc, rất nhiều những người dân Hoa đã ở lại sinh sống thành phố này. Trải qua những triều đại Lý,Trần, Lê, vẫn có những người dân Hoa tới xin phép cư ngụ lại Thăng Long. Theo Dư địa chí của Nguyễn Trãi, trong số 36 phường họp thành kinh đô Thăng Long có hẳn một phường người Hoa, là phường Đường Nhân. Những thay đổi về dân cư vẫn ra mắt liên tục và kéo dãn cho tới ngày này.[17]
Dân số[sửa]
Các thống kê trong lịch sử đã cho tất cả chúng ta biết dân số Tp Hà Nội Thủ Đô tăng nhanh trong nửa thế kỷ mới gần đây. Vào thời điểm năm 1954, khi quân đội Việt Minh tiếp quản Tp Hà Nội Thủ Đô, thành phố có 53 nghìn dân, trên một diện tích s quy hoạnh 152 km². Đến năm 1961, thành phố được mở rộng, diện tích s quy hoạnh lên tới 584 km², dân số 91.000 người. Năm 1978, Quốc hội quyết định mở rộng thủ đô lần thứ hai với diện tích s quy hoạnh đất tự nhiên 2.136 km², dân số 2,5 triệu người.[18] Tới năm 1991, địa giới Tp Hà Nội Thủ Đô tiếp tục thay đổi, chỉ từ 924 km², nhưng dân số vẫn ở mức hơn 2 triệu người. Trong suốt thập niên 1990, cùng việc những khu vực ngoại ô dần được đô thị hóa, dân số Tp Hà Nội Thủ Đô tăng đều đặn, đạt số lượng 2.672.122 người vào năm 1999.[19][20][21]Sau đợt mở rộng địa giới mới gần đây nhất vào tháng 8 năm 2008, thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô có 6,233 triệu dân và nằm trong 17 thủ đô có diện tích s quy hoạnh lớn số 1 thế giới.[22] Theo kết quả cuộc điều tra dân số ngày một tháng 4 năm 2009, dân số Tp Hà Nội Thủ Đô là 6.451.909 người,[23] dân số trung bình năm 2010 là 6.561.900 người .[24]
Mật độ dân số trung bình của Tp Hà Nội Thủ Đô là một trong.979 người/km². Mật độ dân số cao nhất là ở quận Đống Đa lên tới 35.341 người/km², trong khi đó, ở những huyện ngoài thành phố nhưSóc Sơn, Ba Vì, Mỹ Đức, tỷ lệ dưới 1.000 người/km².
Về cơ cấu tổ chức dân số, theo số liệu 1 tháng 4 năm 1999, dân cư Tp Hà Nội Thủ Đô và Hà Tây đa phần là người Kinh, chiếm tỷ lệ 99,1%. Các dân tộc bản địa khác ví như Dao, Mường, Tày chiếm 0,9%.[8] Năm 2009, người Kinh chiếm 98,73% dân số, người Mường 0,76% và người Tày chiếm 0,23 %[23].
Năm 2009, dân số thành thị là 2.632.087 chiếm 41,1%, và 3.816.750 dân cư nông thôn chiếm 58,1%.[24]
Lịch sử[sửa]
Bài rõ ràng: Tên gọi của Tp Hà Nội Thủ Đô qua những thời kỳ lịch sử và Biên niên sử Tp Hà Nội Thủ Đô
Những di chỉ khảo cổ tại Cổ Loa đã cho tất cả chúng ta biết con người đã xuất hiện ở khu vực Tp Hà Nội Thủ Đô từ cách đó 2 vạn năm, quá trình của nền văn hóa Sơn Vi. Nhưng đến thời kỳ băng tan, biển tiến sâu vào đất liền, những dân cư của thời đại đồ đá mới bị đẩy lùi lên vùng núi. Phải tới khoảng chừng 4 hoặc 5 ngàn năm trước Công Nguyên, con người mới quay lại sinh sống ở nơi đây. Các hiện vật khảo cổ quá trình tiếp theo, từ đầu thời đại đồ đồng đến đầu thời đại đồ sắt, minh chứng cho việc hiện hữu của Tp Hà Nội Thủ Đô ở cả bốn thời đại văn hóa: Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun và Đông Sơn.[25] Những dân cư Tp Hà Nội Thủ Đô thời kỳ đó sinh sống nhờ trồng trọt, chăn nuôi và chài lưới. Giai đoạn tiền sử này tương ứng với thời kỳ của những Vua Hùng trong truyền thuyết. Thế kỷ 3 trước Công Nguyên, trong trận chiến với quân Tần từ phương Bắc, Thục Phán quyết định đóng đô ở Cổ Loa, nay là huyện Đông Anh, cách trung tâm Tp Hà Nội Thủ Đô khoảng chừng 15 km. Sự xuất hiện của thành Cổ Loa ghi dấu Tp Hà Nội Thủ Đô lần đầu tiên trở thành một đô thị trung tâm về chính trị và xã hội.[25]
Thất bại của Thục Phán đầu thế kỷ 2 trước Công Nguyên đã kết thúc quá trình độc lập của Âu Lạc, khởi đầu quá trình một ngàn năm do những triều đại phong kiến Trung Hoa thống trị. Thời kỳ nhà Hán, Âu Lạc cũ được phân thành ba quận Giao Chỉ, Cửu Chân vàNhật Nam, Tp Hà Nội Thủ Đô khi đó thuộc quận Giao Chỉ. Vắng bóng trong sử sách suốt năm thế kỷ đầu, đến khoảng chừng năm 454–456 thời Lưu Tống, Tp Hà Nội Thủ Đô mới được ghi lại là trung tâm của huyện Tống Bình.[26] Năm 544, Lý Bí nổi dậy chống lại nhà Lương, tự xưng nhà vua, đặt quốc hiệu là Vạn Xuân. Người cháu của Lý Bí là Lý Phật Tử tới đóng đô ở Cổ Loa, nhưng nền độc lập này chỉ kéo dãn tới năm 602. Thời kỳ Nhà Đường, An Nam được phân thành 12 châu với 50 huyện, Tống Bình là trung tâm của An Nam đô hộ phủ. Năm 866, viên tướng nhà Đường Cao Biền xây dựng một thành trì mới, Tống Bình được đổi tên thành Đại La – thủ phủ của Tĩnh Hải quân. Theo truyền thuyết, khi đắp thành, Cao Biền thấy một vị thần hiện lên tự xưng là thần Long Đỗ. Vì vậy, sử sách còn gọi Thăng Long là đất Long Đỗ.[27] Thế kỷ 10, sau thắng lợi của Ngô Quyền trước quân Nam Hán, Cổ Loa một lần nữa trở thành kinh đô của nước Việt.[25]
Thăng Long, Đông Đô, Đông Quan, Đông Kinh[sửa]
Sau khi lên ngôi năm 1009 tại Hoa Lư, năm 1010, Lý Thái Tổ quyết định dời đô về Đại La. Theo một truyền thuyết phổ biến, khi tới Đại La, Lý Thái Tổ nhìn thấy một con rồngbay lên, vì vậy đặt tên kinh thành mới là Thăng Long. Kinh thành Thăng Long khi đó số lượng giới hạn bởi ba dòng sông: sông Hồng ở phía Đông, sông Tô phía Bắc và sông Kim Ngưuphía Nam. Khu hoàng thành được xây dựng gần hồ Tây với hoàng gia cùng những khu công trình xây dựng chính trị. Phần còn sót lại của đô thị là những khu dân cư, gồm có những phường cả nông nghiệp, công nghiệp và thương nghiệp. Ngay trong thế kỷ 10, nhiều khu công trình xây dựng tôn giáo nhanh gọn được xây dựng, chùa Diên Hựu phía Tây hoàng thành xây năm 1049, chùa Báo Thiên xây năm 1057, Văn Miếu xây năm 1070, Văn Miếu dựng năm 1076... Chỉ sau một thế kỷ, Thăng Long trở thành trung tâm văn hóa, chính trị và kinh tế tài chính của tất cả quốc gia.[28]
Nhà Trần nối bước nhà Lý cai trị Đại Việt, kinh thành Thăng Long tiếp tục được xây dựng. Hoàng thành được củng cố và xuất hiện thêm những hoàng cung mới. Năm 1230, Thăng Long được phân thành 61 phường, kinh thành đông đúc hơn tuy nhiên địa giới không thay đổi. Giai đoạn này cũng ghi nhận sự xuất hiện của những dân cư ngoại quốc, nhưngười Hoa, người Java và người Ấn Độ. Nền kinh tế tài chính công thương nghiệp cũng sản sinh tầng lớp thị dân và Thăng Long còn là một nơi quy tụ của nhiều học giả, trí thức như Hàn Thuyên, Lê Văn Hưu, Chu Văn An... Trong cuộc trận chiến tranh với nhà Nguyên, kinh thành Thăng Long ba lần bị chiếm giữ nhưng đều kết thúc trong thắng lợi của Đại Việt.[29]Cuối thế kỷ 14, thời kỳ nhà Trần suy vi, một quý tộc ngoại thích là Hồ Quý Ly thâu tóm quyền lực, ép vua Trần chuyển kinh đô về Thanh Hóa. Khi Hồ Quý Ly chính thức lên ngôi, lập nên nước Đại Ngu năm 1400, kinh đô mới mang tên Tây Đô, Thăng Long được đổi thành Đông Đô. Nhưng vương triều của nhà Hồ chỉ tồn tại trong thời gian ngắn ngủi. Năm 1406, nhà Minh đưa quân xâm lược Đại Ngu, Thăng Long bị chiếm đóng và đổi tên thành Đông Quan. Thời kỳ Bắc thuộc thứ tư bắt nguồn từ năm 1407 và kéo dãn tới năm 1428.[30]
Sau thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi thành lập nhà Lê và Đông Đô cũng lấy lại vị thế kinh thành. Năm 1430, thành phố được đổi tên thành Đông Kinh, đến 1466 được gọi là phủ Trung Đô. Hoàng thành Thăng Long dưới thời nhà Lê tiếp tục được mở rộng. Bên cạnh, khu vực dân cư được phân thành 2 huyện Vĩnh Xương và Quảng Đức, mỗi huyện 18 phường. Thời kỳ này, đứng đầu cỗ máy hành đó đó là chức Phủ doãn. Thành phố tiếp tục thuở nào kỳ của những phường hội marketing thương mại, tuy bị hạn chế bởi tư tưởng ức thương của nhà Lê.[31] Trong quá trình tranh giành quyền lực giữa nhà Lê, nhà Mạc và chúa Trịnh, Thăng Long vẫn duy trì vị trí kinh đô. Sự phức tạp của chính trị thời kỳ này cũng đem lại cho thành phố một điểm đặc biệt: Bên cạnh hoàng thành của vua Lê, phủ Chúa Trịnh được xây dựng và là trung tâm quyền lực thực sự. Nhờ nền kinh tế tài chính sản phẩm & hàng hóa và sự phát triển của ngoại thương, đô thị Thăng Long bước vào thời kỳ phồn vinh, thu hút thêm nhiều dân cư tới sinh sống. Câu ca Thứ nhất Kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến nói lên sự sầm uất giàu sang của thành phố, quá trình này còn tồn tại tên gọi khác là Kẻ Chợ. Nhà truyền giáo người Pháp Alexandre de Rhodes ước tính dân số Thăng Long khi đó khoảng chừng 1 triệu người. William Dampier, nhà phiêu lưu người Anh, đưa ra số lượng thường được xem hợp lý hơn, khoảng chừng 2 vạn nóc nhà.[32]
Mùa hè năm 1786, quân Tây Sơn tiến ra miền Bắc lật đổ cơ quan ban ngành sở tại chúa Trịnh, chấm hết hai thế kỷ chia cắt Đàng Trong – Đàng Ngoài. Sau khi Nguyễn Huệ cùng quân Tây Sơn quay về miền Nam, năm 1788, nhà Thanh đưa quân xâm lược Đại Việt. Tại Phú Xuân, Nguyễn Huệ lên ngôi ngày 22 tháng 12 năm 1788 rồi đưa quân ra Bắc. Sau thắng lợi ở trận Ngọc Hồi - Đống Đa, nhà Tây Sơn trị vì Đại Việt với kinh đô mới ở Huế, Thăng Long trở thành thủ phủ của Bắc Thành, tức Bắc Bộ ngày này.[33]
Thời nhà Nguyễn và Pháp thuộc[sửa]
Triều đại Tây Sơn sụp đổ sau thuở nào gian ngắn ngủi, Gia Long lên ngôi năm 1802 lấy kinh đô ở Phú Xuân, khởi đầu nhà Nguyễn. Năm 1805, Gia Long cho phá tòa thành cũ của Thăng Long, xây dựng thành mới mà dấu vết còn sót lại tới ngày này, bao bọc bởi những con phố Phan Đình Phùng, Hùng Vương, Trần Phú và Phùng Hưng. Năm 1831, trong cuộc cải cách hành chính của Minh Mạng, toàn quốc được phân thành 29 tỉnh, Thăng Long thuộc tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô.[34] Với hàm nghĩa nằm trong sông, tỉnh Tp Hà Nội Thủ Đô khi đó gồm 4 phủ, 15 huyện, nằm giữa sông Hồng và Sông Đáy.[35][36] Nền kinh tế tài chính Tp Hà Nội Thủ Đô nửa đầu thế kỷ 19 cũng khác lạ so với Thăng Long trước đó. Các phường, thôn phía Tây và Nam chuyên về nông nghiệp, còn phía Đông, những khu dân cư sinh sống nhờ thương mại, thủ công làm ra bộ mặt của đô thị Tp Hà Nội Thủ Đô. Bên cạnh một sốcửa ô được xây dựng lại, Tp Hà Nội Thủ Đô thời kỳ này còn xuất hiện thêm những khu công trình xây dựng tín ngưỡng, tôn giáo như đền Ngọc Sơn, chùa Báo Ân...[34]
Năm 1858, Pháp khởi đầu nổ súng xâm chiếm Đông Dương. Sau khi chiếm ba tỉnh Đông Nam Kỳ, quân đội Pháp dưới sự chỉ huy của Francis Garnier tiến đến Tp Hà Nội Thủ Đô đầu tháng 11 năm 1873. Mặc dù triều đình nhà Nguyễn chủ hòa, nhưng dân chúng Tp Hà Nội Thủ Đô vẫn tiếp tục chống lại người Pháp dưới sự chỉ huy của Nguyễn Tri Phương vàHoàng Diệu. Năm 1884, Tự Đức ký hòa ước công nhận sự bảo lãnh của Pháp trên toàn bộ lãnh thổ Việt Nam, Tp Hà Nội Thủ Đô cũng bước vào thời kỳ thuộc địa.[37]
Ngày 19 tháng 7 năm 1888, Tổng thống Pháp Sadi Carnot ký sắc lệnh thành lập thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô. Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô thời điểm hiện nay có diện tích s quy hoạnh nhỏ gồm có 2 huyện Thọ Xương và huyện Vĩnh Thuận thuộc phủ Hoài Đức. Phạm vi thành phố bó hẹp nằm trong khu vực Phố Huế, Đại Cồ Việt, Khâm Thiên, Giảng Võ, Đường Thụy Khuê, Hồ Tây đến cầu Long Biên. 3 phủ Hoài Đức, Thường Tín, Ứng Hòa thuộc về tỉnh Hợp Đồng Hà Đông. Phủ Lý Nhân tách ra tạo thành tỉnh Hà Nam.
Đến năm 1902, Tp Hà Nội Thủ Đô trở thành thủ đô của toàn Liên bang Đông Dương.[18] Nhờ sự quy hoạch của người Pháp, thành phố dần đã có được bộ mặt mới. Lũy thành thời Nguyễn dần bị triệt hạ, đến năm 1897 hầu như bị phá hủy hoàn toàn,[38] chỉ từ lại Cột Cờ, Cửa Bắc với vết đạn năm 1873, Đoan Môn và lan can rồng đá ở trong hoàng thành cũ. Năm 1901, những khu công trình xây dựng phủ Thống sứ, Nhà bưu điện, Kho bạc, Nhà đốc lý, Nhà hát lớn, Cầu Long Biên, Ga Tp Hà Nội Thủ Đô, những quảng trường, bệnh viện... được xây dựng. Tp Hà Nội Thủ Đô cũng luôn có thể có thêm trường đua ngựa, những nhà thời thánh Cơ Đốc giáo, trường Đại học Y khoa, Đại học Đông dương, Đại học Mỹ thuật, những trường Cao đẳng Pháp lý, Nông lâm cùng những nhà máy sản xuất sản xuất rượu bia, diêm, hàng dệt, điện, nước... Khi những nhà tư bản người Pháp tới Tp Hà Nội Thủ Đô ngày một nhiều hơn nữa, những rạp chiếu phim, nhà hát, khách sạn... dần xuất hiện, những con phố cũng thay đổi để phù phù phù hợp với tầng lớp dân cư mới.[37] Vào năm 1921, toàn thành phố có tầm khoảng chừng 4.000 dân châu Âu và 100.000 dân bản địa.[18]
Sự xuất hiện của tầng lớp tư sản Việt Nam khiến văn hóa Tp Hà Nội Thủ Đô cũng thay đổi. Nền văn hóa phương Tây theo chân người Pháp gia nhập vào Việt Nam kéo theo những xáo trộn trong xã hội. Không còn là một một kinh thành thời phong kiến, Tp Hà Nội Thủ Đô ít nhiều mang dáng dấp của một đô thị châu Âu. Thành phố vẫn tiếp tục giữ vai trò trung tâm tri thức, nghệ thuật và thẩm mỹ của tất cả quốc gia, nơi tập trung những nhà thơ mới, những nhạc sĩ tân nhạc cùng những trí thức, học giả nổi tiếng.
Trong hai cuộc trận chiến tranh[sửa]
Giữa thế kỷ 20, Tp Hà Nội Thủ Đô chịu những biến cố phức tạp của lịch sử. Sự kiện Nhật Bản tấn công Đông Dương năm 1940 khiến Việt Nam phải nằm dưới sự cai trị của tất cả đế quốcPháp và Nhật. Ngày 9 tháng 3 năm 1945, tại Tp Hà Nội Thủ Đô, quân đội Nhật đảo chính Pháp. Nhưng chỉ năm tháng sau, quốc gia này phải đầu hàng quân Đồng Minh, kết thúc cuộc Thế chiến thứ hai. Vào thời điểm thuận lợi đó, lực lượng Việt Minh tổ chức cuộc Cách mạng tháng Tám thành công, giành lấy quyền lực ở Việt Nam. Ngày 2 tháng 9 năm 1945, Hồ Chí Minh đọc tuyên ngôn độc lập tại quảng trường Ba Đình, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa với thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô.
Cuối năm 1945, quân đội Pháp quay lại Đông Dương. Sau những thương lượng không thành, Chiến tranh Đông Dương bùng nổ vào tháng 12 năm 1946 và thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô nằm trong vùng trấn áp của người Pháp. Năm 1954, thắng lợi Điện Biên Phủ giúp những người dân Việt Minh lấy lại miền Bắc Việt Nam, Tp Hà Nội Thủ Đô tiếp tục giữ vị trí thủ đô của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Vào thời điểm được tiếp quản, thành phố gồm 4 quận nội thành với 34 thành phố, 37.000 dân và 4 quận ngoài thành phố với 45 xã, 16.000 dân. Cuối thập niên 1950 và đầu thập niên 1960, Tp Hà Nội Thủ Đô nhiều lần thay đổi về hành chính và địa giới. Năm 1958, bốn quận nội thành bị xóa bỏ và thay bằng 12 thành phố. Năm 1959, khu vực nội thành được chia lại thành 8 thành phố, Tp Hà Nội Thủ Đô cũng luôn có thể có thêm 4 huyện ngoài thành phố. Tháng 4 năm 1961, Quốc hộiquyết định mở rộng địa giới Tp Hà Nội Thủ Đô, sát nhập thêm một số trong những xã của Hợp Đồng Hà Đông, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc và Hưng Yên.[39][40] Toàn thành phố có diện tích s quy hoạnh 584 km², dân số 91.000 người. Ngày 31 tháng 5 năm 1961, bốn thành phố nội thành Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Ba Đình, Đống Đavà 4 huyện ngoài thành phố Đông Anh, Gia Lâm, Thanh Trì, Từ Liêm được thành lập.[18]
Khi cuộc Chiến tranh Việt Nam leo thang, Tp Hà Nội Thủ Đô phải hứng chịu những cuộc tấn công trực tiếp từ Hoa Kỳ. Riêng trong chiến dịch Linebacker II năm 1972, trong khoảng chừng 2.200 người dân bị thiệt mạng ở miền Bắc,[41][42] số nạn nhân ở Tp Hà Nội Thủ Đô được thống kê là một trong.318 người.[43] Nhiều cơ quan, trường học phải sơ tán tới những tỉnh lân cận.
Tp Hà Nội Thủ Đô đương đại[sửa]
Sau trận chiến tranh, Tp Hà Nội Thủ Đô tiếp tục giữ vai trò thủ đô của quốc gia Việt Nam thống nhất. Ngày 21 tháng 12 năm 1978, Quốc hội Việt Nam phê chuẩn mở rộng địa giới Tp Hà Nội Thủ Đô, sáp nhập thêm 5 huyện Ba Vì, Thạch Thất, Phúc Thọ, Đan Phượng, Hoài Đức và thị xã Sơn Tây của tỉnh Hà Sơn Bìnhcùng hai huyện của tỉnh Vĩnh Phú là Mê Linh, Sóc Sơn. Dân số Tp Hà Nội Thủ Đô lên tới số lượng 2,5 triệu người.[44] Bên cạnh lượng dân cư những tỉnh tới định cư ở thành phố, trong khoảng chừng thời gian từ 1977 tới 1984, Tp Hà Nội Thủ Đô cũng đưa 12.861 hộ, 21.587 nhân khẩu tới Lâm Đồng theo chủ trương xây dựngkinh tế mới.[45] Ngày 12 tháng 8 năm 1991, ranh giới Tp Hà Nội Thủ Đô lại được điều chỉnh, chuyển lại 5 huyện và 1 thị xã đã lấy của Hà Sơn Bình năm 1978 cho Hà Tây và Mê Linh được nhập vào tỉnh Vĩnh Phú.[46] Tp Hà Nội Thủ Đô còn sót lại 4 quận nội thành và 5 huyện ngoài thành phố, với diện tích s quy hoạnh đất tự nhiên 924 km². Ngày 28 tháng 10 năm 1995, Chính phủ ra Nghị định 69/CP thành lập quận Tây Hồ trên cơ sở toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của 3 phường: Bưởi, Thụy Khuê, Yên Phụ thuộc quận Ba Đình và 5 xã: Tứ Liên, Nhật Tân, Quảng An, Xuân La, Phú Thượng thuộc huyện Từ Liêm[47]. Ngày 26 tháng 11 năm 1996, Chính phủ ra Nghị định 74/CP thành lập quận TX Thanh Xuân trên cơ sở toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của 5 phường: TX Thanh Xuân Bắc, TX Thanh Xuân, Thượng Đình, Kim Giang, Phương Liệt, 78,1ha diện tích s quy hoạnh tự nhiên và 20.862 nhân khẩu của phường Nguyễn Trãi, 98,4ha diện tích s quy hoạnh tự nhiên và 5.506 nhân khẩu của phường Khương Thượng thuộc quận Đống Đa, toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của xã Nhân Chính thuộc huyện Từ Liêm và xã Khương Đình thuộc huyện Thanh Trì; cũng trong Nghị định này quyết định thành lập quận Cầu Giấy trên cơ sở toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của 4 thị trấn: Cầu Giấy, Nghĩa Đô, Nghĩa Tân, Mai Dịch và 3 xã: Dịch Vọng, Yên Hòa, Trung Hòa thuộc huyện Từ Liêm[48]. Ngày 6 tháng 11 năm 2003, Chính phủ ra Nghị định 132/2003/NĐ-CP thành lập quận Long Biên trên cơ sở toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của 10 xã: Thượng Thanh, Giang Biên, Ngọc Thụy, Việt Hưng, Hội Xá, Gia Thụy, Bồ Đề, Long Biên, Thạch Bàn, Cự Khối và 3 thị trấn: Gia Lâm, Đức Giang, Sài Đồng thuộc huyện Gia Lâm, cũng trong Nghị định này quyết định thành lập quận Q.. Hoàng Mai trên cơ sở toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của 9 xã: Định Công, Đại Kim, Hoàng Liệt, Thịnh Liệt, Thanh Trì, Vĩnh Tuy, Lĩnh Nam, Trần Phú, Yên Sở và 55ha diện tích s quy hoạnh tự nhiên của xã Tứ Hiệp thuộc huyện Thanh Trì, toàn bộ diện tích s quy hoạnh tự nhiên và dân số của 5 phường: Mai Động, Tương Mai, Tân Mai, Giáp Bát, Hoàng Văn Thụ thuộc quận Hai Bà Trưng[49].
Sau thời kỳ bao cấp, từ cuối thập niên 1990, sự phát triển về kinh tế tài chính dẫn đến những khu vực ngoại ô Tp Hà Nội Thủ Đô nhanh gọn được đô thị hóa. Những cao ốc mọc lên ở khu vực nội ô và những trung tâm công nghiệp cũng khá được xây dựng ở những huyện ngoài thành phố. Sự phát triển cũng kéo theo những hệ lụy. Do không được quy hoạch tốt, giao thông vận tải thành phố thường xuyên ùn tắc khi số lượng xe máy tăng cao. Nhiều thành phố phải chịu tình trạng ngập úng mọi khi mưa lớn. Mật độ dân số quá cao khiến những dân cư nội ô phải sống trong tình trạng eo hẹp và thiếu tiện nghi. Vào năm 2003, 30% dân số Tp Hà Nội Thủ Đô sống dưới mức 3 m² một người.[50]
Song việc tăng dân số quá nhanh cùng quá trình đô thị hóa thiếu quy hoạch tốt đã khiến Tp Hà Nội Thủ Đô trở nên eo hẹp, ô nhiễm và giao thông vận tải nội ô thường xuyên ùn tắc. Nhiều di sản kiến trúc đang dần biến mất, thay vào đó là những ngôi nhà ống nằm lộn xộn trên những con phố. Tp Hà Nội Thủ Đô còn là một một thành phố phát triển không đồng đều với Một trong những khu vực như Một trong những quận nội thành và huyện ngoài thành phố, nhiều nơi người dân vẫn chưa tồn tại được những điều kiện sinh hoạt thiết yếu.[51] Ngoài ra, hiện Tp Hà Nội Thủ Đô là một trong những thành phố ô nhiễm nhất khu vực châu Á và là thành phố ô nhiễm nhất khu vực Đông Nam Á, hàm lượng bụi ở đây cao gấp nhiều lần mức được cho phép[52] Ngày 29 tháng 5 năm 2008, với gần 93% đại biểu tán thành, Quốc hội Việt Nam đã thông qua nghị quyết điều chỉnh địa giới hành chính thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô và những tỉnh, có hiệu lực hiện hành từ 1 tháng 8 cùng năm. Theo nghị quyết, toàn bộ tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linhcủa tỉnh Vĩnh Phúc và 4 xã thuộc huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình được sáp nhập về Tp Hà Nội Thủ Đô. Từ diện tích s quy hoạnh gần 1.000 km² và dân số khoảng chừng 3,4 triệu người, Tp Hà Nội Thủ Đô sau khi mở rộng có diện tích s quy hoạnh 3.324,92 km² và dân số 6.232.940 người, nằm trong 17 thủ đô lớn số 1 thế giới.[22] Ngày 8 tháng 5 năm 2009, quận Hợp Đồng Hà Đông được thành lập từ thành phố Hợp Đồng Hà Đông trước đây và thành phố Sơn Tây được chuyển thành thị xã Sơn Tây. Năm 2010, Tp Hà Nội Thủ Đô đã tổ chức thành công Đại lễ 1000 năm Thăng Long - Tp Hà Nội Thủ Đô để lại dấu ấn trong lòng người dân và bạn bè quốc tế. Hoàng thành Thăng Long, văn bia tại Văn Miếu - Văn Miếu và Lễ hội Thánh Gióng đã đượcUNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới. Nhiều khu công trình xây dựng quan trọng như cầu Vĩnh Tuy, kho tàng trữ bảo tàng Tp Hà Nội Thủ Đô, khu dã ngoại khu vui chơi vui chơi công viên Hòa Bình... đã được khánh thành. Năm 2010 Tp Hà Nội Thủ Đô cũng đạt được những kết quả khả quan trọng trong phát triển kinh tế tài chính. GDP tăng 11%, thu nhập trung bình đầu người xấp xỉ đạt 2.000 Đô la Mỹ. Tổng thu ngân sách trên địa bàn vượt 100.000 tỷ đồng. Tp Hà Nội Thủ Đô đã tổ chức thành công đại hội Đảng bộ lần thứ 15 với tiềm năng tới năm 2015 phát triển thành thành phố công nghiệp theo hướng tân tiến, trung tâm hành chính chính trị quốc gia, trung tâm lớn về kinh tế tài chính và giao lưu quốc tế, trung tâm văn hóa giáo dục y tế của tất cả Việt Nam. Thành phố phấn đấu GDP trung bình đầu người đạt 4.300 Đô la Mỹ vào năm 2015. Tính tới ngày 30 tháng 10 năm 2010, dân số toàn thành phố là 6,913 triệu người (tổng kiểm tra hộ khẩu trên địa bàn)[53]
Tp Hà Nội Thủ Đô đã được UNESCO trao thương hiệu "Thành phố vì hòa bình" vào ngày 17 tháng 6 năm 1999[54]. Năm 2000, Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã tặng thưởng thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô thương hiệu "Thủ đô anh hùng" vào ngày 4 tháng 10.[55]
Kiến trúc và quy hoạch đô thị[sửa]
Lịch sử lâu lăm cùng nền văn hóa phong phú đã giúp Tp Hà Nội Thủ Đô đã có được kiến trúc đa dạng và mang dấu tích riêng. Nhưng sau thuở nào gian phát triển thiếu quy hoạch, thành phố lúc bấy giờ tràn ngập những ngôi nhà ống trên những con phố lắt léo, những khu công trình xây dựng tôn giáo nằm sâu trong những khu dân cư, những cao ốc bên những thành phố cũ, những cột điện chăng kín dây... nhưng thiếu vắng không khí công cộng. Năm 2010, Tp Hà Nội Thủ Đô lập Đồ án Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Tp Hà Nội Thủ Đô đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 cho một thành phố 9,1 triệu dân vào năm 2030 và trên 10 triệu người vào năm 2050.[56] Về mặt kiến trúc, hoàn toàn có thể chia Tp Hà Nội Thủ Đô ngày này thành bốn khu vực: thành phố cổ, khu thành cổ, thành phố Pháp và những khu mới quy hoạch.
Khu phố cổ[sửa]
Khu phố cổ Tp Hà Nội Thủ Đô, trung tâm lịch sử của thành phố, lúc bấy giờ vẫn là khu vực đông đúc nhất. Địa giới không khí thành phố cổ hoàn toàn có thể xem là một hình tam giác cân với đỉnh là phố Hàng Than, cạnh phía Đông là đê sông Hồng, cạnh phía Tây là Hàng Cót, Hàng Điếu, Hàng Da, còn đáy là trục Hàng Bông–Hàng Gai–Cầu Gỗ. Qua nhiều năm, những dân cư sinh sống nhờ những nghề thủ công, marketing thương mại tiểu thương đã hình thành những con phố nghề đặc trưng mang những tên gọi như Hàng Bạc, Hàng Bồ, Hàng Đường, Hàng Thùng...
Tất cả những ngôi nhà hai bên đường thành phố cổ đều theo kiểu nhà ống, mang nét đặc trưng: bề ngang hẹp, chiều dài sâu, đôi khi thông sang phố khác. Bên trong những ngôi nhà này cũng luôn có thể có cách sắp xếp gần như thể nhau: gian ngoài là nơi bán hoặc làm hàng, tiếp đó là khoảng chừng sân lộ thiên để lấy ánh sáng, trên sân có bể cạn trang trí, quanh sân là hoa lá cây cảnh, giàn hoa, gian nhà trong mới là nơi ăn ở và nối tiếp là khu phụ.[57] Những năm mới gần đây, tỷ lệ dân số cao khiến phố cổ Tp Hà Nội Thủ Đô xuống cấp khá nghiêm trọng. Một phần dân cư ở đây phải sống trong điều kiện thiếu tiện nghi, thậm chí phiền phức, nguy hiểm. Một vài trường hợp đặc biệt được ghi nhận như ba người sống trong một diện tích s quy hoạnh 1,5 m² hay bốn người sống trong một căn phòng 10 m² nhưng trên nóc một Tolet chung.[58] Trong khu 36 phố phường thuộc dự án công trình bất Động sản bảo tồn, hiện chỉ từ một vài nhà cổ có mức giá trị, còn sót lại hầu hết đã được xây mới hoặc tái tạo tùy tiện.[59]
Khu thành cổ[sửa]
Khu thành cổ, tức hoàng thành Thăng Long, nằm ở khoảng chừng giữa hồ Tây và hồ Hoàn Kiếm, xuất hiện cùng với kinh đô Thăng Long. Trải qua nhiều lần phá hủy, xây dựng lại rồi tiếp tục bị tàn phá, hoàng thành Thăng Long hiện chỉ lưu lại ở một vài dấu vết. Trên phố Phan Ðình Phùng lúc bấy giờ còn cửa Bắc của thành được xây bằng đá và gạch rất kiên cố. Cột cờ Tp Hà Nội Thủ Đô xây năm 1812 hiện nằm trên đường Ðiện Biên Phủ. Công trình cao 40 mét này gồm ba nền thềm rộng và tháp cổ hình lăng trụ, bên trong có cầu thang xoắn ốc dẫn lên kỳ đài.[60] Phía Nam thành cổ còn lưu lại được một quần thể di tích lịch sử đa dạng là Văn Miếu-Văn Miếu, được xây từ đầu thế kỷ 11. Gồm hai di tích lịch sử chính, Văn Miếu – nơi thờ Khổng Tử, những bậc hiền triết của Nho giáo và Chu Văn An – và Văn Miếu – trường quốc học cao cấp đầu tiên của Việt Nam – khu công trình xây dựng không riêng gì có là vấn đề du lịch mê hoặc mà còn là một nơi tổ chức nhiều hoạt động và sinh hoạt giải trí văn hóa.
Ngày 31 tháng 7 năm 2010, tại kỳ họp lần thứ 34 tại Brasilia, thủ đô của Brasil, Ủy ban di sản thế giới của UNESCO đã công nhận khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Tp Hà Nội Thủ Đô là di sản văn hóa thế giới nhờ vào 3 tiêu chí: Chiều dài lịch sử văn hóa, Tính liên tục của tài sản với tư cách là một trung tâm quyền lực, và Các tầng di tích lịch sử di vật đa dạng, phong phú.[61] Sáng 1 tháng 10 năm 2010, trong buổi khai mạc Đại lễ 1000 năm Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô, Tổng Giám đốc UNESCOIrina Bokova đã trao bằng Di sản văn hóa thế giới khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long cho lãnh đạo Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô.[62]
Khu phố Pháp[sửa]
Bài rõ ràng: Danh sách khu công trình xây dựng kiến trúc Tp Hà Nội Thủ Đô thời Pháp thuộc
Năm 1883, người Pháp khởi đầu lên kế hoạch xây dựng lại thành phố. Dựa trên những thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô vốn có, những kiến trúc sư người Pháp vạch thêm những con phố mới, xây dựng những khu công trình xây dựng theo hướng thích nghi với môi trường tự nhiên thiên nhiên sở tại, tạo nên một phong cách ngày này được gọi là kiến trúc thuộc địa.[59] Khu vực đô thị do người Pháp quy hoạch và xây dựng gồm ba khu: nhượng địa, thành cũ và nam hồ Hoàn Kiếm, ngày này mang tên chung là thành phố cũ, hay thành phố Pháp.
Khu nhượng địa mang hình chữ nhật được số lượng giới hạn bởi những con phố Bạch Đằng, Tràng Tiền, Lê Thánh Tông, Trần Nhân Tông và Nguyễn Huy Tự lúc bấy giờ. Vốn là đồn thủy quân của Tp Hà Nội Thủ Đô cổ, đến năm 1875, khu vực này được nhượng lại cho quân đội Pháp xây doanh trại, dinh thự và bệnh viện. Những khu công trình xây dựng kiến trúc ở đây có mái lợp ngói đá đen, hiên chạy xung quanh, nhà cuốn hình cung. Dinh thự Tổng tham mưu trưởng quân Pháp, ngày này là Nhà khách Bộ Quốc phòng xây dựng trong khoảng chừng thời gian 1874 đến 1877. Bệnh viện Lanessan, hiện là Quân y viện 108 và Bệnh viện Hữu Nghị, khánh thành năm 1893.[63] Khu thành cũ gồm những phố Phan Đình Phùng, Hùng Vương, Hoàng Diệu, Điện Biên Phủ, Lê Hồng Phong, Chu Văn An, Trần Phú. Những con phố ở đây rộng, dài và được trồng nhiều cây xanh. Các biệt thự cao cấp mang kiến trúc miền Bắc nước Pháp với trang trí cầu kỳ, tỷ mỉ. Một khu công trình xây dựng kiến trúc tiêu biểu và quan trọng của khu thành cũ là Phủ Toàn quyền, ngày này là Phủ Chủ tịch, được xây dựng trong khoảng chừng 1900 đến 1902. Khu nam hồ Hoàn Kiếm cũng là một hình chữ nhật với hai cạnh dài là phố Tràng Thi – Tràng Tiền và phố Trần Hưng Đạo, hai cạnh ngang là phố Phan Bội Châu và phố Phan Chu Trinh. Khu vực này được xây dựng đồng thời với khu thành cũ song quy trình quy hoạch có chậm hơn do phải giải tỏa nhiều làng xóm. Một khu công trình xây dựng quan trọng của thành phố là Nhà hát Lớn nằm ở đầu phố Tràng Tiền, được xây từ 1902 tới 1911, theo mẫu Opéra Garnier của Paris.[64]
Kiến trúc Pháp thường được xem như một di sản của Tp Hà Nội Thủ Đô, nhưng ngày này đã phải chịu nhiều biến hóa. Những khu công trình xây dựng cao tầng và những ngôi nhà giả phong cách Pháp làm thành phố cũ trở nên khó nhận diện. Bên cạnh đó, nhiều thửa đất được sát nhập để xây dựng những cao ốc khiến cảnh sắc bị phá vỡ. Những hàng rào thấp dọc những con phố, những màu sác tiêu biểu – tường vàng và cửa gỗ màu xanh – cũng trở nên thay đổi và che lấp bởi những biểu hiệu quảng cáo. Hiện Sở Quy hoạch Kiến trúc Tp Hà Nội Thủ Đô với sự giúp sức của vùng Île-de-France đang triển khai dự án công trình bất Động sản bảo tồn và phát triển thành phố này.[65]
Kiến trúc tân tiến[sửa]
Vào trong năm 1960 và 1970, hàng loạt những khu nhà tập thể theo kiểu lắp ghép xuất hiện ở những thành phố Kim Liên, Trung Tự, Giảng Võ, Thành Công, TX Thanh Xuân Bắc... Do sử dụng những cấu kiện bê tông cốt thép sản xuất theo quy trình thủ công, những khu công trình xây dựng này hiện rơi vào tình trạng xuống cấp nghiệm trọng.[59] Không chỉ vậy, do thiếu diện tích s quy hoạnh sinh hoạt, những dân cư những khu nhà tập thế lắp ghép còn xây dựng thêm những lồng sắt gắn ngoài trời xung quanh những căn hộ cao cấp – thường được gọi là chuồng cọp – gây mất mỹ quan đô thị. Hiện những nhà tập thể lắp ghép đang dần được thay thể bởi những chung cư mới.
Cuối thập niên 1990 và thập niên 2000, nhiều con phố giao thông vận tải chính của Tp Hà Nội Thủ Đô, như Giải Phóng, Nguyễn Văn Cừ, Láng Hạ, Ngọc Khánh, Thái Hà... được mở rộng. Các khách sạn, cao ốc văn phòng mọc lên, những khu đô thị mới như Khu đô thị mới NTL, bắc Thăng Long, Du lịch Hồ Tây, Định Công, Bắc Linh Đàm... cũng dần xuất hiện.[66] Khoảng thời gian mới gần đây, khu vực Mỹ Đình được đô thị hóa nhanh gọn với hàng loạt những ngôi nhà cao tầng mọc lên. Tuy vậy, những khu đô thị mới này cũng gặp nhiều vấn đề, như hiệu suất không hợp lý, thiếu quy hoạch đồng bộ, không đủ không khí công cộng.[59] Trong trận mưa kỷ lục thời điểm ở thời điểm cuối năm 2008, Mỹ Đình là một trong những khu vực chịu thiệt hại nặng nề vì nước ngập.
Cùng với dự phát triển, đo thị hóa những khu vực Tp Hà Nội Thủ Đô mở rộng, nhiều đường phố mới đã được đặt tên: Năm 2010 là 43[67] và năm 2012 là 34 đường, phố mới.[68] Khoảng thời gian 2010 - 2012 tận mắt tận mắt chứng kiến sự bùng nổ những dự án công trình bất Động sản đầu tư xây dựng những khu đô thị, tòa cao ốc, chung dân cư dã và cao cấp, trung tâm thương mại với giá cả cao hơn giá tiền tương đối nhiều.[69]
Các khu công trình xây dựng nổi bật[sửa]
Trước khi trở thành một trung tâm chính trị – vào thế kỷ 5 với triều đại nhà Tiền Lý – Tp Hà Nội Thủ Đô đã là một trung tâm của Phật giáo với những thiền phái nổi tiếng.[70] Theo văn bia, từ giữa thế kỷ 6, chùa Trấn Quốc được xây dựng trên bãi Yên Hoa ngoài sông Hồng, tới 1615 do bãi sông bị lở, chùa mới dời về địa điểm lúc bấy giờ.[71] Đến thế kỷ 11, với sự xuất hiện của kinh đô Thăng Long, khi Phật giáo trở thành quốc giáo, những chùa chiền, thiền viện, sư tăng mới phát triển thực sự mạnh mẽ và tự tin. Trong nhiều thế kỷ, Tp Hà Nội Thủ Đô tiếp tục xây dựng những ngôi chùa, trong đó một số trong những vẫn tồn tại tới ngày này. Có thể kể tới những ngôi chùa nổi tiếng như chùa Một Cộtxây lần đầu năm 1049, chùa Láng từ thế kỷ 12, chùa Quán Sứ, chùa Kim Liên xuất hiện vào thế kỷ 17. Tuy vậy, hầu hết những ngôi chùa trong nội ô ngày này đều được xây dựng lại vào thế kỷ 19.[72] Những triều đại Lý, Trần, Lê để lại rất ít dấu tích.
Vùng ngoài thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô cũng luôn có thể có nhiều ngôi chùa nổi tiếng. Thuộc xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, một quần thể văn hóa–tôn giáo gồm hàng trăm ngôi chùa thờ Phật, những ngôi đền thờ thần, những ngôi đình thờ tín ngưỡng nông nghiệp... thường được gọi chung làChùa Hương. Từ lâu, di tích lịch sử này đã trở thành một địa điểm du lịch quan trọng, đặc biệt với lễ hội Chùa Hương được tổ chức vào mỗi ngày xuân. Cách trung tâm Tp Hà Nội Thủ Đô khoảng chừng 20 km về phía Tây Nam, Chùa Thầy nằm trên địa phận của xã Sài Sơn, huyệnQuốc Oai. Ngôi chùa, thường gắn sát với tên tuổi vị thiền sư Từ Đạo Hạnh, là một di sản kiến trúc, văn hóa, lịch sử giá trị. Giống như Chùa Hương, lễ hội Chùa Thầy cũng khá được tổ chức vào ngày xuân, đầu tháng 3 thường niên.[73]
Cùng với những ngôi chùa, Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại quá nhiều đền thờ Đạo Lão, Đạo Khổng hay những thần bảo lãnh như Thăng Long tứ trấn, Văn Miếu-Văn Miếu, Đền Ngọc Sơn.. Trong thành phố cổ còn nhiều ngôi đình vẫn được những người dân dân thường xuyên tới lui tới bày tỏ lòng thành kính. Cơ Đốc giáo theo chân những người dân châu Âu vào Việt Nam, giúp Tp Hà Nội Thủ Đô đã có được Nhà thờ Lớn, Nhà thờ Cửa Bắc, Nhà thờ Hàm Long... Ngoài ra có thánh đường Hồi Giáo Jamia Al Noor (thánh đường Ánh Sáng) tại 12 Hàng Lược,[74] Thánh thất Cao Đài thủ đô. Các khu công trình xây dựng tôn giáo ngày này là một phần quan trọng của kiến trúc thành phố, nhưng quá nhiều hiện phải nằm trong những khu dân cư đông đúc, thiếu không khí.[75]
Thời kỳ thuộc địa đã để lại Tp Hà Nội Thủ Đô rất nhiều những khu công trình xây dựng kiến trúc lớn, hiện vẫn đóng vai trò quan trọng về hiệu suất, như Nhà hát Lớn, Phủ Chủ tịch, Bắc Bộ phủ, trụ sở Bộ Ngoại giao, Bảo tàng Lịch sử, Khách sạn Sofitel Metropole... Một số khu công trình xây dựng bị phá bỏ để xây mới – như Tòa thị chính được thay thế bằng trụ sở Ủy ban nhân dân thành phố – hoặc tu sửa nhưng không giữ được kiến trúc cũ – như ga Hàng Cỏ. Thời kỳ tiếp theo, Tp Hà Nội Thủ Đô cũng luôn có thể có thêm những khu công trình xây dựng mới. Lăng Hồ Chí Minh, Bảo tàng Hồ Chí Minh, Hội trường Ba Đình, ghi đậm dấu ấn của quá trình này.
Hai thập niên mới gần đây, cùng với sự phát triển về kinh tế tài chính, rất nhiều cao ốc và khách sạn như Daewoo, Sofitel Plaza, Melia, tòa nhà Tháp Tp Hà Nội Thủ Đô... mọc lên mang lại cho thành phố dáng vóc tân tiến. Tp Hà Nội Thủ Đô cũng tận mắt tận mắt chứng kiến sự ra đời của những khu công trình xây dựng quan trọng như Trung tâm Hội nghị Quốc gia, Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình... Để kỷ niệm lễ 1.000 năm Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô, lúc bấy giờ rất nhiều khu công trình xây dựng được xây dựng, hoàn toàn có thể kể tới Keangnam Hanoi Landmark Tower, Tp Hà Nội Thủ Đô City Complex, Bảo tàng Tp Hà Nội Thủ Đô và Tòa nhà Quốc hội.
Hành chính[sửa]
Bài rõ ràng: Danh sách đơn vị hành chính cấp huyện của Tp Hà Nội Thủ Đô
Xem thêm: Tổ chức hành chính tại Tp Hà Nội Thủ Đô
Tp Hà Nội Thủ Đô là một trong năm thành phố trực thuộc Trung ương của Việt Nam, cùng với Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng Đất Cảng, Đà Nẵng và Cần Thơ. Riêng Tp Hà Nội Thủ Đô và Thành phố Hồ Chí Minh còn được xếp vào đô thị loại đặc biệt, thỏa mãn những tiêu chuẩn như tỷ lệ lao động phi nông nghiệp trong tổng số lao động trên 90%, quy mô dân số trên 5 triệu, tỷ lệ dân số trung bình từ 15.000 người/km² trở lên, hạ tầng hoàn hảo nhất...[76]
Cũng như những tỉnh và thành phố khác của Việt Nam, Hội đồng nhân dân Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô do người dân thành phố trực tiếp bầu lên, là cơ quan quyền lực nhà nước ở thành phố. Hội đồng nhân dân Tp Hà Nội Thủ Đô lúc bấy giờ, nhiệm kỳ 2011–2022, gồm 95 đại biểu, quản trị là bà Ngô Thị Doãn Thanh.[77] Ủy ban nhân dân thành phố là cơ quan chấp hành của hội đồng nhân dân và là cơ quan hành chính nhà nước ở thành phố, phụ trách chấp hành hiến pháp, pháp luật, những văn bản của Chính phủ và những nghị quyết của hội đồng nhân dân thành phố. Ngoài những sở, ban như những tỉnh khác, thuộc Ủy ban nhân dân thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại thêm báo Tp Hà Nội Thủ Đô mới, báo Kinh tế và Đô thị, Đài Phát thanh - Truyền hình Tp Hà Nội Thủ Đô, Ban Chỉ đạo 1000 năm Thăng Long, Ban quản lý thành phố cổ... và một số trong những tổng công ty trên địa bàn thành phố. Hội đồng nhân đân và Ủy ban nhân dân Tp Hà Nội Thủ Đô có trụ sở nằm ở số 12 phố Lê Lai, cạnh bên hồ Hoàn Kiếm.[78]
Sau những thay đổi về địa giới và hành chính năm 2008, Tp Hà Nội Thủ Đô hiện có 29 đơn vị hành chính cấp huyện – gồm 12 quận, 17 huyện, 1 thị xã – và 584 đơn vị hành chính cấp xã – gồm 401 xã, 154 phường và 22 thị trấn. Ngày 27/12/2013, Chính phủ phát hành nghị quyết 132/NQ-CP điều chỉnh địa giới hành chính huyện Từ Liêm để thành lập 2 quận và 23 phường.
Dân số (Điều tra dân số
ngày một/4/2009)
12 Quận 1 Quận Ba Đình 14 phường 9,22 225.910 2 Quận Hoàn Kiếm 18 phường 5,29 147.334 3 Quận Tây Hồ 8 phường 24 130.639 4 Quận Long Biên 14 phường 60,38 226.913 5 Quận Cầu Giấy 8 phường 12,04 225.643 6 Quận Đống Đa 21 phường 9,96 370.117 7 Quận Hai Bà Trưng 20 phường 9,6 295.726 8 Quận Q.. Hoàng Mai 14 phường 41,04 335.509 9 Quận TX Thanh Xuân 11 phường 9,11 223.694 10 Quận Hợp Đồng Hà Đông 17 phường 47,91 233.136 11 Quận Bắc Từ Liêm 13 phường 43,3534 320.414 12 Quận Nam Từ Liêm 10 phường 32,2736 232.894 Cộng những Quận 168 phường 233,55 2.414.721 1 Thị xã 269 Thị xã Sơn Tây 9 phường và 6 xã 113,47 125.749 17 Huyện 271 Huyện Ba Vì 30 xã và 1 thị trấn 428 246.120 277 Huyện Chương Mỹ 30 xã và 2 thị trấn 232,9 286.359 273 Huyện Đan Phượng 15 xã và 1 thị trấn 76,8 142.480 17 Huyện Đông Anh 23 xã và 1 thị trấn 182,3 333.337 18 Huyện Gia Lâm 20 xã và 2 thị trấn 114 229.735 274 Huyện Hoài Đức 19 xã và 1 thị trấn 95.3 191.106 250 Huyện Mê Linh 16 xã và 2 thị trấn 141.26 191.490 282 Huyện Mỹ Đức 21 xã và 1 thị trấn 230 169.999 280 Huyện Phú Xuyên 26 xã và 2 thị trấn 171.1 181.388 272 Huyện Phúc Thọ 25 xã và 1 thị trấn 113,2 159.484 275 Huyện Quốc Oai 20 xã và 1 thị trấn 147 160.190 16 Huyện Sóc Sơn 25 xã và 1 thị trấn 306,74 282.536 276 Huyện Thạch Thất 22 xã và 1 thị trấn 202,5 177.545 278 Huyện Thanh Oai 20 xã và 1 thị trấn 129,6 167.250 50 Huyện Thanh Trì 15 xã và 1 thị trấn 68.22 198.706 279 Huyện Thường Tín 28 xã và 1 thị trấn 127.7 219.248 281 Huyện Ứng Hòa 28 xã và 1 thị trấn 183,72 182.008 Cộng những huyện 398 xã và22 thị trấn 2.997,68 3.911.439 Toàn thành phố
177 phường, 386 xã và 21 thị trấn
Số liệu về dân số trên đây được lấy từ website của Tổng cục Thống kê ://www.gso.gov/
Kinh tế[sửa]
Vị thế trung tâm kinh tế tài chính của Tp Hà Nội Thủ Đô đã được thiết lập từ rất lâu trong lịch sử. Tên những con phố như Hàng Bạc, Hàng Đường, Hang Than... đã minh chứng cho điều này. Tới thế kỷ mới gần đây, với sự phát triển mạnh mẽ và tự tin của Thành phố Hồ Chí Minh và khu vựcNam Bộ, Tp Hà Nội Thủ Đô chỉ từ giữ vị trí quan trọng thứ hai trong nền kinh tế tài chính Việt Nam. Năm 2010, Tp Hà Nội Thủ Đô được xếp thành phố toàn cầuloại gamma+.
Sau thuở nào gian dài của thời kỳ bao cấp, từ đầu thập niên 1990, kinh tế tài chính Tp Hà Nội Thủ Đô khởi đầu ghi nhận những bước tiến mạnh mẽ và tự tin. Tốc độ tăng trưởng GDP trung bình của thành phố thời kỳ 1991–1995 đạt 12,52%, thời kỳ 1996–2000 là 10,38%. Từ năm 1991 tới1999, GDP trung bình đầu người của Tp Hà Nội Thủ Đô tăng từ 470 USD lên 915 USD, gấp 2,07 so với trung bình của Việt Nam. Theo số liệu năm 2010, GDP của Tp Hà Nội Thủ Đô chiếm 12,73% của tất cả quốc gia và khoảng chừng 41% so với toàn vùng Đồng bằng sông Hồng.[79] Trong bảng xếp hạng về Chỉ số năng lực đối đầu đối đầu cấp tỉnh của Việt Nam năm 2011, Tp Hà Nội Thủ Đô xếp ở vị trí thứ 36/63 tỉnh thành.[80]. Năm 2012,Chỉ số năng lực đối đầu đối đầu cấp tỉnh của Tp Hà Nội Thủ Đô xếp thứ 51/63 tỉnh thành.[81]
Giai đoạn phát triển của thập niên 1990 đã và đang cho tất cả chúng ta biết Tp Hà Nội Thủ Đô đã có những thay đổi về cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính. Từ 1990 tới 2000, trong khi tỷ trọng ngành công nghiệp tăng mạnh từ 29,1% lên 38% thì nông–lâm nghiệp và thủy sản từ 9% hạ xuống còn 3,8%. Tỷ trọng ngành dịch vụ cũng giảm trong khoảng chừng thời gian này, từ 61,9% xuống còn 58,2%. Ngành công nghiệp của Tp Hà Nội Thủ Đô vẫn tập trung vào 5 nghành chính, chiếm tới 75,7% tổng giá trị sản xuất công nghiệp, là cơ–kim khí, điện–điện tử, dệt–may–giày, chế biến thực phẩm và công nghiệp vật liệu. Bên cạnh đó, nhiều làng nghề truyền thống như gốm Bát Tràng, may ở Cổ Nhuế, đồ mỹ nghệ Vân Hà... cũng dần phục hồi và phát triển.[79]
Năm 2007, GDP trung bình đầu người của Tp Hà Nội Thủ Đô lên tới 31,8 triệu đồng, trong khi số lượng của tất cả Việt Nam là 13,4 triệu.[82] Tp Hà Nội Thủ Đô là một trong những địa phương nhận đượcđầu tư trực tiếp từ nước ngoài nhiều nhất, với 1.681,2 triệu USD và 290 dự án công trình bất Động sản.[83][84] Thành phố cũng là địa điểm của một.600 văn phòng đại diện nước ngoài, 14 khu công nghiệp cùng 1,6 vạn cơ sở sản xuất công nghiệp. Nhưng đi đôi với sự phát triển kinh tế tài chính, những khu công nghiệp này đang khiến Tp Hà Nội Thủ Đô phải đối mặt với vấn đề ô nhiễm môi trường tự nhiên thiên nhiên.[85]Bên cạnh những công ty nhà nước, những doanh nghiệp tư nhân cũng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế tài chính Tp Hà Nội Thủ Đô. Năm 2003, với gần 300.000 lao động, những doanh nghiệp tư nhân đã đóng góp 77% giá trị sản xuất công nghiệp của thành phố. Ngoài ra, 15.500 hộ sản xuất công nghiệp cũng thu hút gần 500.000 lao động. Tổng cộng, những doanh nghiệp tư nhân đã đóng góp 22% tổng đầu tư xã hội, hơn 20% GDP, 22% ngân sách thành phố và 10% kim ngạch xuất khẩu của Tp Hà Nội Thủ Đô.[86]
Sau khi mở rộng địa giới hành chính, với hơn 6 triệu dân, Tp Hà Nội Thủ Đô có 3,2 triệu người đang trong độ tuổi lao động.[87] Mặc dù vậy, thành phố vẫn thiếu lao động có trình độ trình độ cao. Nhiều sinh viên tốt nghiệp vẫn phải đào tạo lại, cơ cấu tổ chức và chất lượng nguồn lao động chưa dịch chuyển theo yêu cầu cơ cấu tổ chức ngành kinh tế tài chính. Tp Hà Nội Thủ Đô còn phải đối đầu với nhiều vấn đề trở ngại vất vả khác. Năng lực đối đầu đối đầu của nhiều sản phẩm dịch vụ cũng như sức mê hoặc môi trường tự nhiên thiên nhiên đầu tư của thành phố còn thấp. Việc chuyển dời cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính vẫn chậm, đặc biệt cơ cấu tổ chức nội ngành công nghiệp, dịch vụ và những sản phẩm nòng cốt mũi nhọn. Chất lượng quy hoạch phát triển những ngành kinh tế tài chính ở Tp Hà Nội Thủ Đô không đảm bảo và thành phố cũng chưa lôi kéo tốt tiềm năng kinh tế tài chính trong dân cư.[88]
Du lịch[sửa]
Bài rõ ràng: Du lịch Tp Hà Nội Thủ Đô
So với những tỉnh, thành phố khác của Việt Nam, Tp Hà Nội Thủ Đô là một thành phố có tiềm năng để phát triển du lịch. Trong nội ô, cùng với những khu công trình xây dựng kiến trúc, Tp Hà Nội Thủ Đô còn sở hữu một khối mạng lưới hệ thống kho tàng trữ bảo tàng đa dạng số 1 Việt Nam. Thành phố cũng luôn có thể có nhiều lợi thế trong việc ra mắt văn hóa Việt Nam với hành khách nước ngoài thông qua những nhà hát sân khấu dân gian, những làng nghề truyền thống...
Mặc dù vậy, những thống kê đã cho tất cả chúng ta biết du lịch Tp Hà Nội Thủ Đô không phải là một thành phố du lịch mê hoặc. Với nhiều hành khách quốc tế, thành phố chỉ là vấn đề chuyển tiếp trên hành trình dài mày mò Việt Nam của tớ. Năm 2007, Tp Hà Nội Thủ Đô đón 1,1 triệu lượt khách du lịch ngoại quốc,[89] gần bằng một nửa lượng khách của Thành phố Hồ Chí Minh.[90] Năm 2008, trong 9 triệu lượt khách của thành phố, có một,3 triệu lượt khách nước ngoài.[91] Tỷ lệ hành khách tới thăm những kho tàng trữ bảo tàng Tp Hà Nội Thủ Đô cũng không đảm bảo. Hàng năm,kho tàng trữ bảo tàng Dân tộc học ở Tp Hà Nội Thủ Đô, một kho tàng trữ bảo tàng có tiếng trong khu vực, điểm đến được yêu thích trong những sách hướng dẫn du lịch nổi tiếng, có 180.000 khách tới thăm, trong đó một nửa là người nước ngoài.[92]
Theo thống kê năm 2007, Tp Hà Nội Thủ Đô có 511 cơ sở lưu trú với hơn 12.700 phòng đang hoạt động và sinh hoạt giải trí. Trong số này chỉ có 178 khách sạn được xếp hạng với 8.424 phòng. Tình trạng thiếu phòng cao cấp là một trong những nguyên nhân khiến lượng khách nước ngoài tới Tp Hà Nội Thủ Đô không đảm bảo. Với mức giá được xem là khá đắt ở Việt Nam, khoảng chừng 126,26 USD một đêm cho phòng khách sạn 5 sao, hiệu suất thuê phòng những khách sạn 3–5 sao ở Tp Hà Nội Thủ Đô hiện xấp xỉ từ 80% đến 90%. Ngoài 9 khách sạn 5 sao là Daewoo, Horison, Hilton Hanoi Opera, Melia, Nikko, Sofitel Metropole, Sheraton, Sofitel Plaza, và InterContinental, thành phố còn 6 khách sạn 4 sao và 19 khách sạn 3 sao.[93]
Du lịch ở Tp Hà Nội Thủ Đô cũng còn quá nhiều những tệ nạn, tiêu cực. Trang Lonely Planet chú ý tình trạng hành khách nước ngoài bị taxi và xe buýt lừa đến một số trong những khách sạn giả danh nổi tiếng và bị đòi giá cao; ở quanh khu vực hồ Hoàn Kiếm hành khách đồng tính nam hoàn toàn có thể bị mời mọc vào những quán karaoke, nơi hóa đơn thanh toán cho một vài đồ uống hoàn toàn có thể tới 100 USD hoặc hơn.[94]
Giao thông[sửa]
Bài rõ ràng: Giao thông Tp Hà Nội Thủ Đô
Là thành phố thủ đô và có vị trí ở khu vực trung tâm của miền Bắc, cạnh bên con sông Hồng, giao thông vận tải từ Tp Hà Nội Thủ Đô đến những tỉnh khác của Việt Nam tương đối thuận tiện, gồm có cả đường không, đường bộ, đường thủy và đường sắt. Giao thông đường không, ngoài sân bay quốc tế Nội Bài cách trung tâm khoảng chừng 35 km, thành phố còn tồn tại sân bay Gia Lâm ở phía Đông, thuộc quận Long Biên, từng là sân bay chính của Tp Hà Nội Thủ Đô trong năm 1970, hiện sân bay Gia Lâm chỉ phục vụ cho những chuyến bay dịch vụ của trực thăng, gồm cả dịch vụ du lịch. Bên cạnh đó là sân bay Bạch Mai thuộc quận Đống Đa được xây dựng từ năm 1919 và có thời gian đóng vai trò như một sân bay quân sự.[95] Ngoài ra, Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại sân bay quân sự Hòa Lạc tại huyện Ba Vì, sân bay quân sự Miếu Môn tại huyện Mỹ Đức. Tp Hà Nội Thủ Đô là đầu mối giao thông vận tải của năm tuyến đường sắt trong nước và một tuyến liên vận sang Bắc Kinh, Trung Quốc, đi nhiều nước châu Âu, một tuyến quốc tế sang Côn Minh, Trung Quốc. Các bến xe Phía Nam,Gia Lâm, Lương Yên, Nước Ngầm, Mỹ Đình là nơi những xe chở khách liên tỉnh tỏa đi khắp đất nước theo những quốc lộ 1A xuyên Bắc – Nam, quốc lộ 2 đến Hà Giang, quốc lộ 3 đến Cao Bằng; quốc lộ 5 đi Hải Phòng Đất Cảng, quốc lộ 18 đi Quảng Ninh, quốc lộ 6 vàquốc lộ 32 đi những tỉnh Tây Bắc. Ngoài ra, Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại những nhiều tuyến đường cao tốc trên địa bàn như đại lộ Thăng Long, Pháp Vân-Cầu Giẽ, ngoài ra những tuyến cao tốc Tp Hà Nội Thủ Đô-Lạng Sơn, Tp Hà Nội Thủ Đô-Hải Phòng Đất Cảng, Nội Bài-Tỉnh Lào Cai, Tp Hà Nội Thủ Đô-Thái Nguyên cũng đang trong quá trình xây dựng. Về giao thông vận tải đường thủy, Tp Hà Nội Thủ Đô cũng là đầu mối giao thông vận tải quan trọng với bến Phà Đen điHưng Yên, Tỉnh Nam Định, Thái Bình, Việt Trì và bến Hàm Tử Quan đi Phả Lại.
Trong nội ô, những con phố của Tp Hà Nội Thủ Đô thường xuyên ùn tắc do hạ tầng đô thị còn thấp kém, lượng phương tiện tham gia giao thông vận tải quá lớn – đặc biệt là xe máy –, và ý thức chưa tốt của những dân cư thành phố.[96] Lại thêm khâu xử lý vi phạm giao thông vận tải của công an giao thông vận tải lúc bấy giờ chưa nghiêm, việc quản lý nhà nước và tổ chức giao thông vận tải còn nhiều chưa ổn, luôn thay đổi tùy tiện.[96][97] Giáo sư Seymour Papert – nhà khoa học máy tính từ Học viện Công nghệ Massachusetts bị tai nạn ở Tp Hà Nội Thủ Đô vào thời điểm ở thời điểm cuối năm 2006 – đã miêu tả giao thông vận tải của thành phố như một ví dụ minh họa cho giả thuyết về “hành vi hợp trội”, phương thức mà những đám đông, tuân theo những nguyên tắc đơn giản và không cần sự lãnh đạo, tạo ra những vận động và khối mạng lưới hệ thống phức tạp.[98] Trên những đường phố Tp Hà Nội Thủ Đô, vỉa hè thường bị chiếm hữu khiến người đi bộ phải đi xuống lòng đường. Trong trong năm mới gần đây, Tp Hà Nội Thủ Đô chỉ phát triển thêm 5 tới 10 km đường mỗi năm.[99] Nhiều trục đường của thành phố thiết kế chưa khoa học, không đồng bộ và khối mạng lưới hệ thống đèn giao thông vận tải ở một vài điểm cũng thiếu hợp lý. Thêm nữa, hiện tượng kỳ lạ ngập úng mọi khi mưa lớn cũng gây trở ngại vất vả cho những người dân tham gia giao thông vận tải. Trong thập niên 2000, khối mạng lưới hệ thống xe buýt – quy mô phương tiện giao thông vận tải công cộng duy nhất – của thành phố có phát triển mạnh, nhưng phần đông người dân vẫn sử dụng những phương tiện thành viên, đa phần là xe máy.
Theo quy hoạch giao thông vận tải Tp Hà Nội Thủ Đô được Thủ tướng chính phủ nước nhà Nguyễn Tấn Dũng phê duyệt năm 2008, ngân sách cho phần phát triển đường bộ lên tới 100.000 tỷ đồng. Ba tuyến đường vành đai, 30 tuyến đường trục chính cùng rất nhiều tuyến phố sẽ được xây dựng mới hoặc tái tạo lại.[99] Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Hồ Nghĩa Dũng dự báo tới năm 2015, thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô sẽ hết tình trạng ùn tắc giao thông vận tải.[100] Cho đến thời điểm ở thời điểm cuối năm 2011, Tp Hà Nội Thủ Đô hiện có 7.365 km đường giao thông vận tải, trong đó 20% là trục đường chính, 7 trục hướng tâm và 3 tuyến vành đai, cũng như đang quản lý hơn 4,3 triệu phương tiện giao thông vận tải nhiều chủng loại, trong đó riêng xe máy chiếm khoảng chừng 4 triệu.[101] Trong 11 tháng đầu năm 2011, trên địa bàn Tp Hà Nội Thủ Đô đã xảy ra 533 vụ tai nạn giao thông vận tải đường bộ, đường sắt làm 531 người chết và 144 người bị thương.[101]
Xã hội[sửa]
Nhà ở[sửa]
Mặc dù là thủ đô của một quốc gia nghèo, thu nhập trung bình đầu người thấp, nhưng Tp Hà Nội Thủ Đô lại là một trong những thành phố đắt đỏ nhất thế giới và giá bất động sản không thua kém những quốc gia giàu sang.[102] Điều này đã khiến những dân cư Tp Hà Nội Thủ Đô, đặc biệt tầng lớp có thu nhập thấp, phải sống trong điều kiện eo hẹp, thiếu tiện nghi. Theo số lượng năm 2003, 30% dân số Tp Hà Nội Thủ Đô sống dưới mức 3mét vuông một người.[50] Ở những thành phố trung tâm, tình trạng còn bi đát hơn rất nhiều. Nhà nước cũng không đủ kĩ năng để tương hỗ cho những người dân dân. Chỉ khoảng chừng 30% cán bộ, công nhân, viên chức được phân phối nhà tại.[103]
Do truyền thống văn hóa và những trở ngại vất vả về chỗ ở, hiện tượng kỳ lạ 3, 4 thế hệ cùng sống chung trong một ngôi nhà rất phổ biến ở Tp Hà Nội Thủ Đô. [104]
Mỗi năm, thành phố xây dựng mới hàng triệu mét vuông nhà, nhưng giá vẫn ở mức quá cao so với phần lớn người dân. Gần như 100% những mái ấm gia đình trẻ ở Tp Hà Nội Thủ Đô chưa tồn tại nhà tại, phải sống ghép chung hoặc thuê nhà tại tạm. Với giá từ 500 triệu tới 1,5 tỷ đồng một căn hộ cao cấp chung cư, một người dân có thu nhập trung bình chỉ hoàn toàn có thể mua được sau nhiều năm tích lũy tài chính.[103] Bên cạnh những khu chung cư mới mọc thêm ngày càng nhiều, vẫn còn những bộ phận dân cư phải sống trong những điều kiện rất là lỗi thời. Tại bãi An Dương, dải đất giữa sông Hồng thuộc địa phận Yên Phụ, Từ Liên, Phúc Xá, hàng trăm mái ấm gia đình sống trong những ngôi nhà lợp mái tre xây từ nhiều năm trước, không còn điện, không còn trường học và không được chăm sóc về y tế.[105]
Việc chia những đất công cũng gây bức xúc dư luận. Như năm 2006, báo chí đặt vấn đề về "Nhà nước thiệt hại 3.000 tỉ đồng do quyết định duyệt giá thành của đất bán của ủy ban nhân dân TP Tp Hà Nội Thủ Đô" [106]
Y tế[sửa]
Theo số lượng của Tổng cục Thống kê Việt Nam năm 2011 thì năm 2010, thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô có 650 cơ sở khám chữa bệnh trực thuộc sở Y tế thành phố, trong đó có 40 bệnh viện, 29 phòng khám khu vực và 575 trạm y tế.[107] Số giường bệnh trực thuộc sở Y tế Tp Hà Nội Thủ Đô là 11.536 giường, chiếm khoảng chừng một phần hai mươi số giường bệnh toàn quốc; tính trung bình ở Tp Hà Nội Thủ Đô 569 người/giường bệnh so với 310 người/giường bệnh ở Thành phố Hồ Chí Minh.[108] Điều này dẫn đến tình trạng nhiều bệnh viện 1 giường bệnh có đến 2-3 bệnh nhân nằm điều trị là thường xuyên gặp.[109] Cũng theo thống kê năm 2010, thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô có 2.974 bác sĩ, 2.584 y sĩ và 3.970 y tá, so với Thành phố Hồ Chí Minh 6.073 bác sĩ, 1.875 y sĩ và 10.474 y tá.[110] Do sự phát triển không đồng đều, những bệnh viện lớn của Tp Hà Nội Thủ Đô, cũng là của tất cả miền Bắc, chỉ tập trung trong khu vực nội ô thành phố. Các bệnh viện Việt Đức, Bạch Mai, Nhi Thụy Điển và Bệnh viện Phụ sản Tp Hà Nội Thủ Đô đều trong tình trạng quá tải.[111][112] Cùng với khối mạng lưới hệ thống y tế của nhà nước, Tp Hà Nội Thủ Đô cũng luôn có thể có một khối mạng lưới hệ thống bệnh viện, phòng khám tư nhân đang dần phát triển. Năm 2007, toàn thành phố có 8 bệnh viện tư nhân với khoảng chừng 300 giường bệnh. Theo đề án đang được triển khai, đến năm 2010, Tp Hà Nội Thủ Đô sẽ có thêm 8 đến 10 bệnh viện tư nhân. Khi đó, tổng số giường bệnh tư nhân sẽ lên tới khoảng chừng 2.500 giường.[113]
Cũng in như Thành phố Hồ Chí Minh, điều kiện chăm sóc y tế giữa nội ô và những huyện ngoài thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô có sự chênh lệch lớn. Sau đợt mở rộng địa giới hành chính năm 2008, mức chênh lệch này càng tăng, thể hiện qua những chỉ số y tế cơ bản. Nếu như tại địa phận Tp Hà Nội Thủ Đô cũ, tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng là 9,7%, thì ở Hà Tây, số lượng lên tới 17%. Tương tự, tuổi thọ trung bình tại khu vực Tp Hà Nội Thủ Đô cũ không nhỏ, 79 tuổi, nhưng sau khi mở rộng, số lượng này bị hạ xuống còn 75,6 tuổi. Tại quá nhiều khu vực thuộc những huyện ngoài thành phố, dân cư vẫn phải sống trong điều kiện vệ sinh yếu kém, thiếu nước sạch để sinh hoạt, phải sử dụng nước ao, nước giếng.[114]
Giáo dục đào tạo[sửa]
Từ nhiều thế kỷ, vị thế kinh đô đã giúp Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô trở thành trung tâm giáo dục của Việt Nam. Từ giữa thế kỷ 15 cho tới cuối thế kỷ 19, Tp Hà Nội Thủ Đô vẫn là một trong những địa điểm chính để tổ chức những cuộc thi thuộc khối mạng lưới hệ thống khoa bảng, nhằm mục đích chọn những nhân vật tài năng tương hỗ update vào cỗ máy quan lại. Tuy vậy, về số lượng trạng nguyên, Tp Hà Nội Thủ Đô lại thấp hơn những vùng đất truyền thống khác ví như Bắc Ninh, Tp Hải Dương.[115] Tới thời Pháp thuộc, với vị trí là thủ đô của Liên bang Đông Dương, Tp Hà Nội Thủ Đô là một trung tâm giáo dục của khu vực, nơi người Pháp đặt những trường dạy nghề và giáo dục bậc đại học, trong đó có Viện Đại học Đông Dương, Trường Y khoa Đông Dương là những trường mà sau này trở thành nền móng của giáo dục đại học ở Việt Nam.[116]
Tp Hà Nội Thủ Đô ngày này vẫn là trung tâm giáo dục lớn số 1 Việt Nam. Năm 2009, Tp Hà Nội Thủ Đô có 677 trường tiểu học, 581 trường trung học cơ sở và 186 trường trung học phổ thông với 27.552 lớp học, 982.579 học viên.[117][118][119] Hệ thống trường trung học phổ thông, Tp Hà Nội Thủ Đô có 40 trường công lập, một vài trong số đó nổi tiếng vì chất lượng giảng dạy và truyền thống lâu lăm, như Trung học Chuyên Tp Hà Nội Thủ Đô - Amsterdam, Trung học phổ thông chuyên Nguyễn Huệ, Trung học Chu Văn An, Trung học Trần Phú. Bên cạnh những trường công lập, thành phố còn tồn tại 65 trường dân lập và 5 trường bán công.[120] Tp Hà Nội Thủ Đô cũng là địa điểm của ba trường trung học đặc biệt, trực thuộc những trường đại học, là Trường Trung học phổ thông Chuyên Ngoại ngữ thuộc Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Tp Hà Nội Thủ Đô, Trường Trung học phổ thông chuyên Khoa học Tự nhiên thuộc Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Tp Hà Nội Thủ Đô và Trường Trung học phổ thông Chuyên thuộc Trường Đại học Sư phạm Tp Hà Nội Thủ Đô. Các trường trung học chuyên này là nơi tập trung nhiều học viên phổ thông ưu tú không riêng gì có của Tp Hà Nội Thủ Đô mà còn của toàn Việt Nam. Cùng với những trung học nổi tiếng, khối mạng lưới hệ thống giáo dục của thành phố vẫn duy trì những trường bổ túc và cả những lớp học xóamù chữ. Sau khi Hà Tây được sát nhập vào thành phố, Tp Hà Nội Thủ Đô hiện đứng đầu Việt Nam về số rất đông người không biết chữ. Theo thống kê của Bộ Giáo dục đào tạo và Đạo tạo Việt Nam năm 2008, toàn thành phố có tầm khoảng chừng gần 235.000 người mù chữ trên tổng số 1,7 triệu người của tất cả quốc gia.[121]
Là một trong hai trung tâm giáo dục đại học lớn số 1 quốc gia, trên địa bàn Tp Hà Nội Thủ Đô có trên 50 trường đại học cùng rất nhiều cao đẳng, đạo tạo hầu hết những ngành nghề quan trọng. Năm 2007, tại thành phố có 606.207 sinh viên, Hà Tây cũng tập trung 29.435 sinh viên.[122] Nhiều trường đại học ở đây như Đại học Quốc gia Tp Hà Nội Thủ Đô, Đại học Y, Trường Đại học Bách khoa Tp Hà Nội Thủ Đô, Học viện Kỹ thuật Quân sự, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, Trường Đại học Sư phạm Tp Hà Nội Thủ Đô,Trường Đại học Nông nghiệp Tp Hà Nội Thủ Đô là những trường đào tạo đa ngành và chuyên ngành số 1 của Việt Nam.
Văn hóa[sửa]
Bài rõ ràng: Văn hóa Tp Hà Nội Thủ Đô
Với vai trò thủ đô, Tp Hà Nội Thủ Đô là nơi tập trung nhiều câu lạc bộ thể thao lớn cùng những khu công trình xây dựng thể thao quan trọng của Việt Nam. Hiện nay thành phố có bốn câu lạc bộ bóng đá: Tp Hà Nội Thủ Đô T&T, CLB BĐ Tp Hà Nội Thủ Đô ở V-league, Trẻ Tp Hà Nội Thủ Đô và Câu lạc bộ Tp Hà Nội Thủ Đô ở giải hạng nhất. CLB BĐ Tp Hà Nội Thủ Đô – tiền thân là đội Công an Tp Hà Nội Thủ Đô và câu lạc bộ Thể Công – nằm trong số những câu lạc bộ giàu thành tích nhất Việt Nam. Ngoài ra, trong quá khứ, Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại nhiều đội bóng mạnh như Tổng cục Đường sắt (thành lập năm 1956), Tổng cục Bưu điện (thành lập năm 1957), Phòng không Không quân, Thanh niên Tp Hà Nội Thủ Đô,[123] Quân khu Thủ đô, Công nhân Xây dựng Tp Hà Nội Thủ Đô.[124] Những vận động viên của Tp Hà Nội Thủ Đô luôn đóng vai trò quan trọng trong đoàn thể thao Việt Nam tham dự những kỳ thi đấu quốc tế. Từ năm 2001 đến 2003, những vận động viên của thành phố đã đạt được tổng cộng 3.414 huy chương, gồm: 54 huy chương thế giới, 95 huy chương châu Á, 647 huy chương Đông Nam Á và quốc tế, cùng 2.591 huy chương tại những giải đấu quốc gia.[125]
Tp Hà Nội Thủ Đô đứng vị trí số 1 Việt Nam về tỷ lệ người thường xuyên tập luyện thể thao với 28,5%.[126] Nhưng dân số quá đông, không khí đô thị ngày càng eo hẹp khiến những địa điểm thể thao trở nên khan hiếm và không đáp ứng đủ nhu yếu của người dân. Hầu hết những trường đại học và cao đẳng tại Tp Hà Nội Thủ Đô đều trong tình trạng thiếu sân chơi. Một vài trường có diện tích s quy hoạnh rộng, nhưng lại sử dụng một phần để xây dựng sân quần vợt với hiệu suất sử dụng không đảm bảo. Các sinh viên của thành phố thường phải chơi bóng trong những khoảng chừng sân có diện tích s quy hoạnh nhỏ hẹp.[127]
Sau nhiều năm sử dụng Sân vận động Hàng Đẫy, được xây dựng năm 1958,[123] nằm trong trung tâm thành phố làm nơi thi đấu chính, từ năm 2003, Tp Hà Nội Thủ Đô có thêm Sân vận động Mỹ Đình nằm tại phía Nam thành phố, sức chứa 40.192 chỗ ngồi.[128]
Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình, nằm trong Liên hợp thể thao quốc gia, từng là địa điểm chính của Đại hội Thể thao Đông Nam Á năm 2003, nơi tổ chức lễ khai mạc, lễ bế mạc, những trận thi đấu bóng đá nam và những cuộc tranh tài trong môn điền kinh. Tại Giải vô địch bóng đá Đông Nam Á 2008, trước bốn vạn người theo dõi, Mỹ Đình là nơi tận mắt tận mắt chứng kiến Đội tuyển quốc gia Việt Nam một lần nữa bước lên ngôi cao nhất của bóng đá Đông Nam Á sau 49 năm chờ đón. Một số trung tâm thể thao lớn khác của thành phố hoàn toàn có thể kể tới như Nhà thi đấu Quần Ngựa, Trung tâm Huấn luyện thể thao Quốc gia I, Sân vận động Cột Cờ... cùng hơn 20 điểm sân bãi, nhà tập khác.
Ngày 8 tháng 12 năm 2012, Tp Hà Nội Thủ Đô được Hội đồng Olympic châu Á trao quyền đăng cai ASIAD 2022.
Các địa điểm văn hóa, vui chơi[sửa]
Theo số lượng giữa năm 2008, toàn thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô có 17 rạp hát, trong đó 12 rạp thuộc hai quận Hoàn Kiếm và Hai Bà Trưng.[129]Nhà hát Lớn của thành phố, nằm tại số 1 phố Tràng Tiền, quận Hoàn kiếm do người Pháp xây dựng và hoàn thành xong vào năm 1911. Ngày nay, đây là nơi màn biểu diễn nhiều chủng quy mô nghệ thuật và thẩm mỹ cổ xưa như opera, nhạc thính phòng, kịch nói, cũng là trung tâm của những hội nghị, gặp gỡ. Nằm tại số 91 phố Trần Hưng Đạo, Cung Văn hóa Hữu nghị Tp Hà Nội Thủ Đô cũng là một địa điểm màn biểu diễn quan trọng, nơi ra mắt những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt văn hóa, nghệ thuật và thẩm mỹ, thời trang, những cuộc thi hoa khôi... cùng những hoạt động và sinh hoạt giải trí sinh hoạt khoa học, hội thảo chiến lược, hội nghị, triển lãm.
Dành cho sân khấu kịch, thành phố có Nhà hát Tuổi trẻ tại số 11 phố Ngô Thì Nhậm quận Hai Bà Trưng với 650 chỗ ngồi, Nhà hát Chuông Vàng tại 72 Hàng Bạc quận Hoàn kiếm với 250 ghế ngồi, Nhà hát Kịch Việt Nam nằm trên con phố nhỏ sau sống lưng Nhà hát Lớn với 170 ghế. Các môn nghệ thuật và thẩm mỹ truyền thống của Việt Nam cũng luôn có thể có sân khấu riêng. Nhà hát Hồng Hà tại 51 Đường Thành dành riêng cho sân khấu tuồng. Nhà hát Cải lương Trung ương nằm tại 164 Hồng Mai, quận Hai Bà Trưng. Môn nghệ thuật và thẩm mỹ chèocũng có riêng Nhà hát Chèo Việt Nam ở khu Văn công Mai Dịch, huyện Từ Liêm, và từ năm 2007 thêm một điểm màn biểu diễn ở Kim Mã, Giang Văn Minh.[130] Rạp múa rối nước Thăng Long ở phố Đinh Tiên Hoàng, bờ hồ Hoàn Kiếm, thường được nhiều khách du lịch tìm đến.
Tp Hà Nội Thủ Đô là thành phố có khối mạng lưới hệ thống kho tàng trữ bảo tàng đa dạng số 1 Việt Nam. Một phần lớn trong số đó là những kho tàng trữ bảo tàng lịch sử, như Bảo tàng Lịch sử Quân sự, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, Bảo tàng Chiến thắng B52, Bảo tàng Cách mạng... Các nghành khác hoàn toàn có thể kể tới Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam. Tổng cộng, Tp Hà Nội Thủ Đô có hơn 10 kho tàng trữ bảo tàng, so với khối mạng lưới hệ thống gần 120 kho tàng trữ bảo tàng của Việt Nam.[131] Năm 2009, tại Tp Hà Nội Thủ Đô có 32 thư viện do địa phương quản lý với lượng sách 565 nghìn bản. Như vậy, số thư viện địa phương của Tp Hà Nội Thủ Đô lúc bấy giờ to hơn Thành phố Hồ Chí Minh – 26 thư viện với 2.420 ngàn cuốn – nhưng lượng sách chỉ bằng khoảng chừng một phần tư.[132] Ngoài khối mạng lưới hệ thống thư viện địa phương, tại Tp Hà Nội Thủ Đô còn phải kể tới những thư viện trong trường đại học. Thư viện Quốc gia tọa lạc tại 31 phố Tràng Thi, với 800.752 đầu sách, 8.677 tựa báo, tạp chí, hoàn toàn có thể xem như thư viện quan trọng nhất của Việt Nam.[133]
Trong hơn 10 rạp chiếu phim của Tp Hà Nội Thủ Đô, chỉ một vài rạp được trang bị tân tiến và thu hút người theo dõi, như MegaStar nằm trong tòa tháp Vincom hay Trung tâm chiếu phim quốc gia số 2 Láng Hạ quận Đống Đa. Những rạp khác ví như Đặng Dung, Tháng 8 rất vắng người xem vì chất lượng âm thanh và hình ảnh kém. Fansland, rạp chiếu phim từng thuở nào nổi tiếng với những tác phẩm điện ảnhkinh điển, đã phải đóng cửa vào giữa năm 2008 bởi không còn người theo dõi.[134] Các quán bar, vũ trường cũng là vấn đề đến của một bộ phận thanh niên Tp Hà Nội Thủ Đô. Nhiều vũ trường từng nổi tiếng nhưng chỉ tồn tại thuở nào gian rồi đóng cửa vì nhiều nguyên do. Vũ trường New Century trên phố Tràng Thi Open từ năm 1999, từng là tụ điểm ăn chơi số 1 của thành phố, đã phải đóng cửa vào năm 2007 bởi dính líu tới mại dâm và ma túy. Trước đó, vũ trường Đêm Màu Hồng ở 78 Hàng Chiếu cũng kết thúc trong một vụ cháy lớn vào năm 1999.[135]
Nằm ở quận Tây Hồ, Công viên nước Hồ Tây là một địa điểm vui chơi mê hoặc của thành phố. Công viên có diện tích s quy hoạnh 35.560 m², phân thành 5 khu vui chơi được trang bị tân tiến với những đường trượt cao tốc, bể tạo sóng, bể mát xa...[136] Trong nội ô thành phố cũng luôn có thể có một vài khu dã ngoại khu vui chơi vui chơi công viên lớn như Công viên Thống Nhất, Công viên Thủ Lệ, Công viên Tuổi Trẻ. Tp Hà Nội Thủ Đô còn là một thành phố có nhiều làng nghề truyền thống nổi tiếng. Làng gốm Bát Tràng, làng Lụa Vạn Phúc, Đồng Ngũ Xã... không riêng gì có đóng vai trò về kinh tế tài chính mà còn là một những địa điểm văn hóa, du lịch.
Làng nghề truyền thống[sửa]
Thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô trước kia đã nổi tiếng với những làng nghề phong phú, thể hiện qua câu thành ngữ quen thuộc "Tp Hà Nội Thủ Đô 36 phố phường". Theo thời gian, bộ mặt đô thị của thành phố cổ đã có nhiều thay đổi, nhưng những con phố nơi đây vẫn không thay đổi những tên gọi thuở trước và quá nhiều trong số đó vẫn là nơi marketing thương mại, marketing thương mại những món đồ truyền thống cũ. Sau khi Hà Tây được sát nhập vào Tp Hà Nội Thủ Đô, thành phố còn tồn tại thêm nhiều làng nghề nổi tiếng khác. Theo số lượng thời điểm ở thời điểm cuối năm 2008, toàn Tp Hà Nội Thủ Đô có một.264 làng nghề, là nơi tập trung làng nghề đông đúc số 1 Việt Nam.[137]
Nằm trong trung tâm thành phố cổ, Hàng Bạc trước đây là nơi tập trung những người dân sinh sống bằng những nghề đúc bạc nén, kim hoàn và đổi tiền. Những thợ kim hoàn của Hàng Bạc có kỹ thuật tinh xảo, xuất thân từ ba làng nghề làm đồ vàng bạc nổi tiếng của miền Bắc Việt Nam: làng Châu Khê ở tỉnh Tp Hải Dương, làng Định Công ở quận Hoàng mai và làng Đồng Sâm thuộc tỉnh Thái Bình. Thế kỷ 15, Lưu Xuân Tín, vị quan thượng thư bộ Lại vốn người làng Châu Khê, được triều đình nhà Lê giao cho việc lập xưởng đúc bạc nén tại kinh thành Thǎng Long. Nhờ vậy, những người dân thợ Châu Khê tới Tp Hà Nội Thủ Đô và không riêng gì có làm bạc nén, họ làm cả nghề trang trí vàng bạc. Khi nhà Nguyễn lấy Huế làm kinh đô, xưởng đúc bạc nén cũng chuyển tới kinh thành mới, nhưng những người dân thợ Châu Khê vẫn ở lại Thăng Long và lập nên con phố Hàng Bạc ngày này. Vào thời kỳ thuộc địa, con phố Hàng Bạc còn được mang tên Rue changeurs, có nghĩa phố Đổi Bạc. Dân cư ở đây không riêng gì có sản xuất đồ kim hoàn mà còn marketing thương mại, đổi bạc nén lấy bạc vụn. Ngày nay, nghề marketing thương mại vàng bạc xuất hiện ở nhiều con phố khác, nhưng Hàng Bạc vẫn là nơi đông đúc số 1.[138]
Làng Bát Tràng nằm ở huyện Gia Lâm, phía Nam thành phố từ lâu đã nổi tiếng với sản phẩm gốm mang tên chính ngôi làng này. Làng xuất hiện vào thế kỷ 14 khi những người dân dân làm gốm từ làng Bồ Bát, Ninh Bình và làng Ninh Tràng, Thanh Hóa tụ họp về đây lập nên ngôi làng mới mang tên Bát Tràng. Những người dân Bát Tràng trước kia ít sống với nghề gốm và nông nghiệp, đa phần buôn báncau khô, nước mắm. Nghề gốm ở đây chỉ thực sự phát triển sau năm 1954, khi miền Bắc Việt Nam bước vào thời kỳ hòa bình. Nhiều mẫu mã, nhiều chủng loại men truyền thống được những nghệ nhân của làng phục hồi, sản phẩm gốm Bát Tràng nhanh gọn đạt được nổi tiếng. Bát Tràng lúc bấy giờ không riêng gì có là một làng nghề sản xuất thuần túy. Với nhiều khu công trình xây dựng tín ngưỡng, văn hóa cùng sản phẩm gốm nổi tiếng, ngôi làng trở thành một địa điểm du lịch thu hút của thành phố Tp Hà Nội Thủ Đô.[138]
Một làng nghề nổi tiếng khác của Tp Hà Nội Thủ Đô ngày này là làng lụa Vạn Phúc, vốn thuộc thành phố Hợp Đồng Hà Đông tỉnh Hà Tây trước đây, nay là quận Hà đông. Sản phẩm lụa của làng từ rất lâu đã nổi tiếng với tên gọi lụa Hợp Đồng Hà Đông, từng được ca tụng trong âm nhạc, thi ca và điện ảnh. Tương truyền, bà tổ làng lụa Vạn Phúc vốn người Hàng Châu, Trung Quốc, theo chồng chinh chiến rồi tới ở lại và truyền nghề dệt cho làng.[139] Theo một truyền thuyết khác, cách đó hơn 1200 năm, một cô nàng người Cao Bằng tên là A Lã Thị Nương đã đếnlàm dâu và mang nghề dệt lụa tới làng. Trải qua thời gian, nghề lụa trở thành nghề truyền thống của Vạn Phúc. Ngày nay, phần lớn những mái ấm gia đình ở đây vẫn sống bằng nghệ dệt. Bên cạnh những khung dệt cổ, nhiều mái ấm gia đình sử dụng những khung dệt cơ khí tân tiến. Các con phố Hàng Gai, Hàng Đào của Tp Hà Nội Thủ Đô là nơi tập trung nhiều shop bán sản phẩm lụa Vạn Phúc.[140]
Lễ hội truyền thống[sửa]
Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô là một trong ba vùng tập trung nhiều hội lễ của miền Bắc Việt Nam, cùng với vùng đất tổ Phú Thọ và xứ Kinh Bắc. Cũng như những vùng đất khác, những lễ hội truyền thống ở khu vực Tp Hà Nội Thủ Đô được tổ chức nhiều nhất vào ngày xuân. Phần nhiều những lễ hội tưởng nhớ những nhân vật lịch sử, truyền thuyết như Thánh Gióng, Hai Bà Trưng, Quang Trung, An Dương Vương... Một vài lễ hội có tổ chức những trò chơi dân gian độc đáo như hội thổi cơm thi làng Thị Cấm, hội bơi cạn và bắt chạch làng Hồ, hội chạy cờ làng Đơ Thao, lễ hội thả diều truyền thống Bá Giang.
Từ ngày 9 dến 12 tháng 1 âm lịch, lễ hội Triều Khúc được tổ chức tại ngôi làng cùng tên, thuộc xã Tân Triều, huyện Thanh Trì, nơi nổi tiếng với nghề làm nón quai thao và may những đồ thờ như lọng, tàn, trướng, y môn, tán tía. Lễ hội được mở đầu bằng lễ rước long bào từ đình Sắc về đình Lớn. Khi cuộc tế lễ trong đình khởi đầu thì ngoài sân đình những trò vui cũng khá được tổ chức. Một trong những trò vui được nhiều người ưa thích nhất là trò đĩ đánh bồng. Đĩ đánh bồng do hai nam thanh niên mặc trang phục nữ giới màn biểu diễn, nhún nhảy và đánh chiếc trống Bồng đeo trước bụng. Nhiều trò vui khác ví như múa lân hí cầu, đấu vật, hát Chèo Tàu sẽ được tổ chức cho tới ngày 12, hội kết thúc bằng lễ rã đám.[141]
Một trong những hội lễ lớn số 1 ở đồng bằng Bắc Bộ là lễ hội Thánh Gióng hay còn gọi là hội làng Phù Đổng (xã Phù đổng huyện Gia Lâm), xuất phát từ một câu truyện truyền thuyết về Thánh Gióng, một trong tứ bất tử của tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Vào 9 tháng 4 âm lịch thường niên, những người dân dân ở khắp nơi tụ hội về đây tham dự, xem lễ hội làng. Lễ hội làng Gióng được cử hành trên một diễn trường rộng lớn dài khoảng chừng 3 km gồm đền Thượng, đền Mẫu và chùa Kiến Sơ. Bắt đầu từ ngày 6, người dân làng tổ chức rước lễ rước cờ tới đền Mẫu, rước cơm chay lên đền Thượng và ngày chính hội tổ chức hội trận, tái hiện lại cảnh Thánh Gióng phá giặc Ân. Các ngày từ 10 đến 12 được tiếp nối bằng những lễ rửa khí giới, rước cờ đáp ứng thông tin thắng trận với trời đất và ở đầu cuối là lễ khao quân, đến đêm có hát chèo. Ngoài lễ hội chính tại làng Phù Đổng, một vài nơi khác cũng tổ chức hội Gióng như hội đền Sóc ở xã Xuân Đỉnh huyện Từ Liêm, hội Sóc Sơn ở huyện Sóc Sơn, hội Phù Thánh Gióng ở làng Chi Nam, xã Lệ Chi huyện Gia Lâm.[142]
Trong nội ô thành phố, vào ngày 5 Tết Nguyên Đán, lễ hội Quang Trung được tổ chức ở gò Đống Đa, thuộc quận Đống Đa. Địa điểm này từng là nơi ra mắt trận đánh giữa nhà Tây Sơn và quân Thanh vào đêm 4 rạng ngày 5 tháng giêng năm Kỷ Dậu, tức 1789. Lễ hội Quang Trung được tổ chức với nhiều trò vui, trong đó tiết mục rước rồng lửa do thanh niên mặc quần áo võ sinh thời cổ rước đi quanh sân lớn, cùng một đám võ sinh múa côn quyền tái hiện lại hình ảnh của quá khứ.[143]
Ở xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, lễ hội chùa Hương tấp nập hành khách từ thời điểm giữa tháng 1 tới tận tháng 3 âm lịch, nhưng đông nhất vào khoảng chừng từ ngày rằm tháng giêng đến 18 tháng 2. Với cảnh núi non, sông nước cùng quần thể di tích lịch sử chùa Hương, lễ hội là vấn đề đến của những tăng ni, phật tử, những người dân hành hương và khách du lịch. Theo hành trình dài phổ biến, khách chảy hội thường bắt nguồn từ bến Đục, ngồi đò theo dòng suối Yến ghé lễ đền Trình. Từ đó, họ tiếp tục đi qua cầu Hội, hang Sơn thủy hữu tình, núi Đồi Chèo, núi Con Voi, núi Mâm Xôi, núi Con Gà... rồi cập bờ vào chùa Thiên Trù. Từ đây, hành khách khởi đầu hành trình dài đi bộ thăm chùa Tiên, chùa Giải Oan, đền Cửa Võng và đến đệ nhất động Hương Tích. Vào những ngày đông, dòng người trẩy hội kéo dãn không ngớt. Lễ hội chùa Hương là một trong những lễ hội lớn và kéo dãn nhất Việt Nam.[144]
Ẩm thực[sửa]
Là trung tâm văn hóa của tất cả miền Bắc từ nhiều thế kỷ, tại Tp Hà Nội Thủ Đô hoàn toàn có thể tìm thấy và thưởng thức những món ăn của nhiều vùng đất khác, nhưng ẩm thực thành phố cũng nó những nét riêng biệt. Cốm làng Vòng được những người dân dân của ngôi làng cùng tên thuộc quận Cầu Giấy làm đặc trưng bởi mùi thơm và sắc tố. Cốm làm từ giống nếp vàng gặt lúc còn non, gói trong những tàu lásen màu ngọc thạch và được những người dân bán hàng rao bán ngay từ sáng sớm. Tuy phổ biến nhất là cốm tươi, nhưng món ăn này còn được chế trở thành món chả cốm. Đây cũng là một món quà được dùng trong những dịp vui.[145]
Thanh Trì, làng vùng ngoại ô khác thuộc phường Thanh trì, quận Hoàng mai, nổi tiếng với món bánh cuốn Thanh Trì. Bánh được làm từ gạo gié cánh, tám thơm, tráng mỏng dính như tờ giấy. Những phụ nữ vùng Thanh Trì cho bánh vào thúng, đội trên đầu và đi rao khắp những ngõ phố của Tp Hà Nội Thủ Đô. Bánh xếp trong thúng, từng lớp gối nhau trên những tàu lá chuối. Khi ăn, bánh được bóc từng lớp rồi cuộn lại, bày trên những chiếc đĩa. Món bánh cuốn Thanh Trì được ăn cùng với loại nước mắm pha theo công thức đặc biệt của người Thanh Trì, đậu phụ rán nóng, chả quế. Ngày nay, bánh còn được ăn với thịt ba chỉ quay giòn.[146]
Một món ăn khác của Tp Hà Nội Thủ Đô, tuy xuất hiện không lâu nhưng đã nổi tiếng, là chả cá Lã Vọng. Vào thời Pháp thuộc, mái ấm gia đình họ Đoàn phố Hàng Sơn, ngày này là 14 phố Chả Cá, đã tạo nên một món ăn mà nổi tiếng của nó làm thay đổi cả tên con phố. Chả được làm từ thịt cá lăng – hoặc cá quả, cá nheo nhưng sẽ kém ngon hơn – thái mỏng dính ướp với nước riềng, nghệ, mẻ, hạt tiêu, nước mắm rồi kẹp vào cặp tre nướng trên lò thanngay trên bàn ăn của thực khách. Chả cá Lã Vọng phải ăn nóng, kèm với bánh đa nướng hay bún rối, lạc rang, rau mùi, húng láng, thì là, hành củ tươi chẻ nhỏ, chấm với mắm tôm.[147]
Phở là món ăn rất phổ biến ở Việt Nam, nhưng phở Tp Hà Nội Thủ Đô có những cách chế biến đặc trưng riêng. Phở Tp Hà Nội Thủ Đô mang vị ngọt của xương bò, thịt vừa chín đến độ để vẫn dẻo mà không dai, màu nước phở trong, bánh phở mỏng dính và mềm. Sau khi được trần qua nước nóng, bánh phở được dàn đều trong bát, phía trên là những lát thịt mỏng dính cùng hành hoa, rau thơm.[148] Cùng với thời gian, nhiều món phở mới xuất hiện với những cách chế biến rất khác nhau, như phở xào, phở rán...
Ở Tp Hà Nội Thủ Đô còn tồn tại nhiều món ăn đặc trưng khác ví như phở cuốn, bún thang, bún chả, bún nem, bún bung, bún mọc, đậu phụ Mơ, bánh tôm Hồ Tây, bún ốc, tào phớ An Phú, nem chua làng Vẽ, nem Phùng, giò chả Ước Lễ.
Văn hóa Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô[sửa]
Tp Hà Nội Thủ Đô thường được xem như nơi tập trung những tinh hoa văn hóa của miền Bắc và cả Việt Nam. Trong Hàng trăm năm, vị tríkinh đô khiến thành phố này trở thành nơi quy tụ của những nhân vật ưu tú, những thương nhân, những nghệ nhân, những thợ thủ công tay nghề cao. Họ tới đây lập nghiệp, mang theo những phong tục, tập quán địa phương và Tp Hà Nội Thủ Đô trở thành mảnh đất nền tiêu biểu cho nền văn hóa của tất cả Việt Nam. Những danh nhân, nhân vật nổi tiếng của Việt Nam phần đông xuất thân từ những vùng đất khác, nhưng kinh đô Thăng Long thường là nơi họ xây hình thành sự nghiệp. Môi trường đối đầu đối đầu của đất kinh thành khiến những thương nhân, thợ thủ công trụ vững lại Tp Hà Nội Thủ Đô phải là những người dân xuất sắc, tài năng. Khi những người dân dân tứ xứ về định cư tại Thăng Long, những phong tục tập quán mà người ta mang theo cũng dần thay đổi, tạo nên nét văn hóa của Tp Hà Nội Thủ Đô.[149]
Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô, kinh đô của Việt Nam, còn là một nơi giao thoa của những nền văn hóa lớn. Hơn một nghìn năm Bắc thuộc đã để lại trên vùng đất Tp Hà Nội Thủ Đô ít nhiều những dấu ấn của nền văn minh Trung Hoa. Khi những người dân Pháp vào Việt Nam, nhiều người trong số họ chỉ coi Tp Hà Nội Thủ Đô như một tỉnh của Trung Quốc, hoặc đơn thuần là một vùng chuyển tiếp giữa Ấn Độ và Trung Hoa.[150] Qua những người dân Pháp, Tp Hà Nội Thủ Đô – trung tâm văn hóa của quốc gia – biết tới nền văn minh phương Tây để rồi xây hình thành những cơ sở đầu tiên của nền nghệ thuật và thẩm mỹ Việt Nam tân tiến với tân nhạc, thơ mới, hội họa, văn học tân tiến, điện ảnh, nhiếp ảnh. Nhưng Tp Hà Nội Thủ Đô đầu thế kỷ 20 cũng là nơi những giá trị Pháp thống trị, hiên chạy cửa số mở ra thế giới mới của giới thượng lưu Việt Nam. Như lời của sử gia về Đông Nam Á Pierre-Richard Féray: "Ngay khi một người Việt Nam đạt được giàu sang và sống tại thành phố, anh ta khởi đầu trở nên đặc trưng Pháp. Anh ta nỗ lực nói đúng giọng Pháp. Anh ta ăn, sống và thở theo cách Pháp".[151] Những thập niên mới gần đây, một lần nữa, Tp Hà Nội Thủ Đô cùng Việt Nam lại tiếp nhận những làn sóng văn hóa từ châu Âu và Mỹ.
Tuy là thủ đô, trung tâm văn hóa của Việt Nam, nhưng một số trong những sự kiện văn hóa tổ chức ở Tp Hà Nội Thủ Đô mới gần đây đã xảy ra nhiều sự việc đáng để ý quan tâm, điển hình là vụ tàn phá hoa của người Tp Hà Nội Thủ Đô tại Lễ hội hoa anh đào ra mắt giữa thủ đô năm 2008,[152] hay những hành vi thiếu ý thức, kém văn minh và đáng xấu hổ tại Lễ hội phố hoa Tp Hà Nội Thủ Đô vào Tết Dương lịch 2009 tổ chức tại hồ Hoàn Kiếm.[153] Nhà văn Băng Sơn phát biểu: "Tôi cảm thấy buồn và xấu hổ. Người Tp Hà Nội Thủ Đô làm xấu Tp Hà Nội Thủ Đô đi. Bao nhiêu năm hội hoa ở Đà Lạt, ở TP Hồ Chí Minh mà không phải làm hàng rào vẫn giữ được cho tới ngày ở đầu cuối". Những vụ việc trên đã dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ và tự tin từ dư luận toàn nước trên những phương tiện thông tin đại chúng, đặt thắc mắc lớn về “văn hóa người Tràng An” trong thời đại ngày này. [154]
Tp Hà Nội Thủ Đô trong nghệ thuật và thẩm mỹ[sửa]
Tp Hà Nội Thủ Đô vẫn là một niềm cảm hứng sáng tác của nhiều nhạc sĩ. Trước hết đó là hình ảnh của một Tp Hà Nội Thủ Đô với khí thế hào hùng và mạnh mẽ và tự tin trong vị thế thủ đô trong cuộc đấu tranh vệ quốc. Khi những người dân lính thuộc Trung đoàn Thủ Đô phải rời xa Tp Hà Nội Thủ Đô, một trong số đó, nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi đã viết ca khúc Người Tp Hà Nội Thủ Đô, ngày này đã trở nên quen thuộc.[155] Cũng trong trong năm tháng này, Văn Caođã viết cho Tp Hà Nội Thủ Đô một số trong những hành khúc như Thăng Long hành khúc ca, "Gò Đống Đa", Tiến về Tp Hà Nội Thủ Đô. Hình ảnh Tp Hà Nội Thủ Đô trong trận chiến với thực dân Pháp cũng là đề tài của những tác phẩm như: "Sẽ về Thủ đô" của Huy Du, "Cảm xúc tháng Mười" của Nguyễn Thành, "Ba Đình nắng" của Bùi Công Kì. Trong những tháng năm chống Mỹ, Thủ đô anh hùng trong chiến đấu và thiết kế được khắc họa đâm nét trong những tác phẩm như "Bài ca Tp Hà Nội Thủ Đô" của Vũ Thanh, "Tp Hà Nội Thủ Đô - Điện Biên Phủ" của Phạm Tuyên, "Khi thành phố lên đèn" của Thái Cơ, "Tiếng nói Tp Hà Nội Thủ Đô" của Văn An v.v... Bên cạnh đó, Tp Hà Nội Thủ Đô hiện lên với dáng vóc cổ xưa, kiêu kì và lãng mạn, với “ánh đèn giăng mắc”, “hoa chen người đi, liễu rũ mà chi”, với hình ảnh người con gái "khăn san bay lả lơi trên vai ai" trong những nhạc phẩm mang nhiều tính chất hoài niệm như Hướng về Tp Hà Nội Thủ Đô của Hoàng Dương, Nỗi lòng người đi Anh Bằng, Tp Hà Nội Thủ Đô ngày tháng cũ của Song Ngọc hay Gửi người em gái miền Nam của Đoàn Chuẩn. Vẻ đẹp của thiên nhiên, cảnh vật, con người, truyền thống lịch sử và nét thanh lịch độc đáo của Thủ đô được khắc họa đậm nét qua giai điệu của nhiều nhạc sĩ Việt Nam thuộc nhiều thế hệ rất khác nhau, như Hoàng Hiệp với Nhớ về Tp Hà Nội Thủ Đô, Phan Nhân với "Tp Hà Nội Thủ Đô niềm tin và kỳ vọng", Hoàng Vân với "Tình yêu Tp Hà Nội Thủ Đô", Văn Kí với "Trời Tp Hà Nội Thủ Đô xanh" và "Tp Hà Nội Thủ Đô ngày xuân", Nguyễn Đức Toàn với "Tp Hà Nội Thủ Đô trái tim hồng", Trần Hoàn với "Khúc hát người Tp Hà Nội Thủ Đô",Trịnh Công Sơn với Nhớ ngày thu Tp Hà Nội Thủ Đô, Nguyễn Cường với "Mãi vẫn là tuổi thơ tôi Tp Hà Nội Thủ Đô", Dương Thụ với "Mong về Tp Hà Nội Thủ Đô", Phú Quang với Em ơi, Tp Hà Nội Thủ Đô phố, "Tp Hà Nội Thủ Đô ngày trở về", Phạm Minh Tuấn với "Tp Hà Nội Thủ Đô ơi thầm hát trong tôi", Nguyễn Tiến với "Chiều mưa Tp Hà Nội Thủ Đô", Trần Quang Lộc với "Có phải em ngày thu Tp Hà Nội Thủ Đô",Trương Quý Hải với Tp Hà Nội Thủ Đô mùa vắng những con mưa, Lê Vinh với "Tp Hà Nội Thủ Đô và tôi", Vũ Quang Trung với "Chiều Tp Hà Nội Thủ Đô" v.v... Một số địa danh của Tp Hà Nội Thủ Đô cũng đi trở thành chủ đề sáng tác trong âm nhạc như "Một thoáng Tây Hồ" của Phó Đức Phương, "Ngẫu hứng sông Hồng" của Trần Tiến, "Chiều Hồ Gươm" của Đặng An Nguyên, "Truyền thuyết Hồ Gươm" của Hoàng Phúc Thắng, "Bên lăng Bác Hồ" của Dân Huyền v.v... Có một số trong những tác phẩm tuy không nhắc tới địa danh Tp Hà Nội Thủ Đô nhưng được lấy cảm hứng hoặc viết về chính mảnh đất nền này như: "Những ánh sao đêm" của Phan Huỳnh Điểu, "Thu quyến rũ" của Đoàn Chuẩn, "Từ một ngã tư đường phố" của Phạm Tuyên, "Mùa xuân làng lúa làng hoa" của Ngọc Khuê, "Hoa sữa" của Hồng Đăng...
Trong văn học Việt Nam, Tp Hà Nội Thủ Đô hiện ra như một đô thị có lịch sử lâu lăm, giàu truyền thống và bản sắc văn hóa.[156] Thời phong kiến, thành Thăng Long từng là đề tài của nhiều bài thơ nổi tiếng như Long thành cầm giả ca của Nguyễn Du hay Thăng Long thành hoài cổ của Bà Huyện Thanh Quan. Ba nhà văn thường được nhắc tới khi nói về đề tài Tp Hà Nội Thủ Đô trong văn học là Nguyễn Tuân, Vũ Bằng và Thạch Lam.[156] Nguyễn Tuân, người sinh ra và lớn lên trong môi trường tự nhiên thiên nhiên nho giáo, thất vọng bởi môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường trong xã hội "kim khí" xô bồ, thường tìm về những giá trị cũ. Bóng dáng Tp Hà Nội Thủ Đô trong tác phẩm của Nguyễn Tuân là những thú chơi của những bậc tao nhân mặc khách trong Vang bóng một thờinhư thưởng trà, thả thơ, đánh thơ, hát ca trù... Vũ Bằng lại qua những trang viết, như Miếng ngon Tp Hà Nội Thủ Đô và Thương nhớ mười hai, thể hiện nỗi nhớ và tình yêu Tp Hà Nội Thủ Đô, ca tụng sự tinh tế của những món ăn, khung cảnh thiên nhiên, đất trời, cảnh vật, con người, văn hóa của thành phố. Thạch Lam được nghe biết qua tập bút ký nổi tiếng Tp Hà Nội Thủ Đô 36 phố phường. Tác phẩm của Thạch Lam thể hiện sự thương xót trước những người dân nghèo khó, miêu tả mùi vị của những món quà quê, những tiếng rao... tất cả những thứ tạo nên văn hóa Tp Hà Nội Thủ Đô.[156] Nhiều nhà văn khác cũng luôn có thể có những tác phẩm nổi tiếng về thành phố này như Phố của Chu Lai, Sống mãi với thủ đô của Nguyễn Huy Tưởng. Bảo Ninhtrong Nỗi buồn trận chiến tranh cũng để để nhiều trang viết về Tp Hà Nội Thủ Đô.
Hình ảnh Tp Hà Nội Thủ Đô xuất hiện rất nhiều trên cả màn ảnh lớn và màn ảnh nhỏ. Sau khi được giải phóng vào năm 1954, quá nhiều những bộ phim truyện của điện ảnh cách mạng đã nói về Tp Hà Nội Thủ Đô, trong đó hoàn toàn có thể đến đến Giông tố, Sao tháng Tám, Tp Hà Nội Thủ Đô ngày đông năm 1946, Em bé Tp Hà Nội Thủ Đô, Phía bắc Thủ đô, Tiền tuyến gọi.[157] Em bé Tp Hà Nội Thủ Đô, tác phẩm của đạo diễn Hải Ninh, khắc họa môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của Tp Hà Nội Thủ Đô trong thời gian quân đội Hoa Kỳ ném bom miền Bắc đã giành Bông sen vàng tại Liên hoan phim Việt Nam năm 1975 và giải đặc biệt của HĐ Giám Khảo LHP Liên hoan phim Moskva cùng năm đó.[158] Sau khi Việt Nam thống nhất, một số trong những bộ phim truyện khác khai thác đề tài về lớp thanh niên sống ở Tp Hà Nội Thủ Đô thời kỳ sau trận chiến tranh, như Tuổi mười bảy, Những người đã gặp, Hãy tha thứ cho em, Cách sống của tôi, Tp Hà Nội Thủ Đô mùa chim làm tổ.[157] Nhưng Tính từ lúc năm 1990, trong suốt một thập niên, phim về Tp Hà Nội Thủ Đô dường như vắng bóng trên màn ảnh của điện ảnh Việt Nam. Năm 2000, đạo diễn Việt kiều Trần Anh Hùng về Việt Nam sản xuất Mùa hè chiều thẳng đứng, một bộ phim truyện chính kịch, xoay quanh môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường của ba chị em gái với toàn cảnh Tp Hà Nội Thủ Đô. Chuẩn bị cho lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Tp Hà Nội Thủ Đô, nhiều nhà làm phim Việt Nam dự tính sẽ sản xuất một vài bộ phim truyện về đề tài này.
Trong hội họa, có lẽ rằng người thành công và gắn bó nhất với Tp Hà Nội Thủ Đô là họa sỹ Bùi Xuân Phái. Quê ở xã Vân Canh, Hợp Đồng Hà Đông, Bùi Xuân Phái theo học tại Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương và hầu như cả cuộc sống sống tại Tp Hà Nội Thủ Đô. Trong tranh của Bùi Xuân Phái, Tp Hà Nội Thủ Đô mang đầy vẻ xưa cũ với những ngôi nhà mái nâu, những con phố nhỏ. Những bức vẽ về phố cổ Tp Hà Nội Thủ Đô của Bùi Xuân Phái ngày này đã trở nên nổi tiếng, thường được nghe biết với tên gọi Phố Phái. Ngoài ra, còn tồn tại một số trong những họa phẩm của những họa sỹ khác vẽ về người Tp Hà Nội Thủ Đô đã đi vào lịch sử: Thiếu nữ bên hoa huệ của Tô Ngọc Vân, Em Thúy của Trần Văn Cẩn, Tan ca mời chị em ra họp thi thợ giỏi của Nguyễn Đỗ Cung...
Thành phố kết nghĩa[sửa]
Hồng Kông (Trung Quốc) 
Ankara (Thổ Nhĩ Kỳ) 
Warszawa (Ba Lan) 
Toulouse (Pháp) 
Victoria (Seychelles)[159] 
Manila (Philippines) 
Seoul (Nước Hàn) 
Islamabad (Pakistan) 
Phnom Penh (Campuchia) 
Quý khách tham khảo thêm những tour đi biển: 2 ngày một đêm ( dành riêng cho khách đoàn)
[embed]https://www.youtube.com/watch?v=3jxiTpPtYIU[/embed]